Zoekresultaten voor: dood

Leven na de dood als chatbot, ethische dilemma’s

Komt er dan toch leven na de dood? Microsoft heeft patent aangevraagd op het idee van een leven na de dood als chatbot.

De twee hoofdrolspelers. Kan een leven na de dood als chatbot ethisch gezien wel door de beugel?
De twee hoofdrolspelers. Kan een leven na de dood als chatbot ethisch gezien wel door de beugel? Bron: https://en.wikipedia.org/wiki/File:Be_Right_Back.jpg (Fair Use)

In de episode Be Right Back van de dystopische Netflix-serie Black Mirror komt precies dit idee naar voren. De dode vriend van een vrouw komt weer digitaal “tot leven”. En wel door met behulp van haar herinneringen aan hem, en de achtergebleven foto’s en gesprekken, een realistische look-alike robot van haar ex te fabriceren. Uiteraard, in Black Mirror-stijl, loopt ook dit weer slecht af.

Weer tot leven gewekt aan de hand van een algoritme

Microsoft concentreert zich in haar patent [1] op een in eerste instantie, bescheidener doel. Een chatbot, gevoed met alle kennis en herinneringen van de overledene. Het idee is niet nieuw. Twee jaar na de uitzending van de eerste episode van Black Mirror werkte een aantal Russen aan de ontwikkeling van een chatbot om hun door een aanrijding omgekomen vriend weer tot leven te wekken. [2]

Is een leven na de dood als chatbot ethisch?

Zoals wel vaker met kunstmatige intelligentie, komen er ook hier ethische kwesties om de hoek kijken. Is het om te beginnen ethisch om privé-conversaties van een overleden persoon te gebruiken als rouwverwerking? Doe je die persoon daarmee geen geweld aan? En in de iets verdere toekomst, als kunstmatige intelligentie steeds beter wordt, bestaat er dan nog onderscheid tussen een chatbot en een echt persoon? Is het dan moord, om de chatbot te wissen? En hoe ethisch is het, om een nabestaande valse hoop te geven? Om haar of hem te laten houden van iets dat niet meer is dan een computerprogramma? Of zijn we zelf niet meer dan een computerprogramma?

En de vraag die ons allemaal op de lippen brandt: krijgt het beruchte Blue Screen of Death van Microsoft Windows een tweede betekenis? Want Microsoft staat bekend om haar overvloedige productie van vaporware. Vragen en nog meer vragen.

Bronnen
1. Creating a Conversational Chat Bot Of A Specific Person, US Patent Office, 2020
2. Speak, Memory – Casey Newton in The Verge, 2015
3. After You Die, Microsoft Wants to Resurrect You as a Chatbot, Popular Mechanics, 2021

nicoll-dyson beam

Nicoll-Dyson Beam: de dood vanuit de andere kant van de Melkweg

Wat doe je als luie, extreem xenofobe buitenaardse soort, en je wilt de Melkweg voor je alleen? Je hebt ook geen zin om ver uit te buurt van je prachtige thuisplaneet te komen? Dan blaas je ze toch gewoon tot ruimtepuin met een death ray waar sinistere figuren als Darth Vader en de Emperor van Star Wars stikjaloers op zouden zijn. Enter de Nicoll-Dyson Beam.

Wat is de Nicoll-Dyson Beam?

Een ster zoals de zon blaast vrijwel alle energie de ruimte in, zonder dat deze op een bewoonbare planeet terecht komt. Op aarde komt slechts een miljardste binnen. Zonde natuurlijk. Een goede oplossing is een zogeheten Dysonschil te bouwen, een zwerm zonnepanelen die alle energie  van de ster opvangt en omzet in energie waar je wat mee kan.

Heb je eenmaal die zwerm, dan kan je daar leuke dingen mee doen. Of, minder leuke dingen. Bijvoorbeeld, zo bedacht science fiction criticus James Davis Nicoll, het idee om een death ray te bouwen, waarmee de lichtkracht van een totale ster wordt gebundeld op een doel zo groot als een planeet.

nicoll-dyson beam

De Nicoll-Dyson Beam. De energie wordt opgeslagen en precies afgesteld om het licht van de ster te richten op één doel.

Dat doel kan een planeet zo groot als de aarde zijn aan de andere kant van de Melkweg.

Zo is het vrij eenvoudig om elke planeet waar zich misschien een bedreigende buitenaardse soort ontwikkelt, snel terug te brengen tot een smeulende rots waar alleen een enkele rotsbacterie, kilometers diep onder de grond het overleeft.

Daar heb je dan voorlopig geen last meer van.

Zou de Nicoll-Dyson Beam kunnen werken?

Lichtbundels hebben de neiging te divergeren, d.w.z. uiteen te waaieren, zich te verspreiden. Je wilt daarom als kwaadaardige alien, of menselijke superschurk natuurlijk, een zo kort mogelijke golflengte. M.a.w. röntgen- of nog beter: gammastraling, wat ook dodelijker is) en een grote collimatieafstand. In de Kardashev-II beschaving waar hier dan sprake van is, kan die collimatieafstand zo miljoenen kilometers groot zijn. Kortom: het is in theorie goed te doen om een bundel zeer nauwkeurig te richten. Als een hoeveelheid energie van een miljard keer de hoeveelheid zonlicht op aarde zou worden gericht, betekent dit einde oefening voor alle levensvormen aan of in de buurt van de oppervlakte van de aarde. Ja dus. Volgens onze kennis van de optica kan de Nicoll-Dyson Beam werken.

Gelukkig erg log

Positief punt, voor de slachtoffers althans, is dat er alleen één planeet tegelijkertijd kan worden gebraden. Een Kardashev-II beschaving is verspreid over het gehele planetenstelsel. Dit punt bereiken wij in principe binnen een eeuw. De eerste aardse radiosignalen dateren van rond 1900. De aliens moeten dit tell-tale sign van een technisch geavanceerde beschaving waarnemen en als reactie daarop hun Dysonzwerm op de aarde richten. Na 2050 heeft dit weinig zin meer. Onze kolonies elders in het zonnestelsel kunnen deze brute aanval dan overleven.

Dus we hoeven ons alleen zorgen te maken om aliens die binnen 100 lichtjaar afstand van de aarde een Dyson-zwerm hebben gebouwd. Hier hebben wij geen sporen van aangetroffen. Tabby’s Ster, een raadselachtig object dat volgens sommigen een Dysonsfeer in aanbouw is, bevindt zich op bijna duizend lichtjaar afstand.

Laten we hopen, dat aliens in ons Melkwegstelsel niet bestaan of in ieder geval er niet al te xenofobe gedachten op na houden. Want de Nicoll-Dyson beam is niet om mee te spotten.

Gammaflits: dood uit de ruimte

Stel je voor. Het stralingsvermogen van elke ster in de Melkweg en dan alle omringende stelsels extra. Dit alles samengebundeld in een felle gammaflits van enkele seconden. Stel, ons knusse thuisplaneetje heeft de pech om precies in de baan van deze flits te liggen. Wat zou er dan gebeuren?

Gammaflitsen worden veroorzaakt door twee types vrij zeldzame gebeurtenissen. Twee neutronensterren die om elkaar heen draaien kunnen samensmelten tot een zwart gat, of een hyperzware ster (Wolf-Rayetster) stort na een supernova ineen tot een zwart gat.

De animatiestudio Kurzgesagt uit München maakte deze video. De gevolgen zouden behoorlijk akelig zijn, althans als de gammaflitser binnen enkele lichtjaren van de aarde staat. Gammastraling is namelijk zo krachtig, dat elk molecuul dat getroffen wordt, onmiddellijk in brokstukken uiteenvalt. De ozonlaag zou weggevaagd worden, waardoor deze het leven op aarde niet meer meer zou beschermen tegen UV-straling van de zon. Het gevolg: stralingsschade en het uitsterven van veel dieren en planten.

Volgens een theorie omtrent de Ordovicische Extinctie die 450 miljoen jaar geleden plaatsvond, werd ook deze veroorzaakt door een gammaflits. Zouden gammaflitsen verklaren waarom het leven op aarde pas 3 miljard jaar na de eerste sporen van leven, complex werd? En waarom we geen aliens zien?

GRB080319B_illustration_NASA

 

Er zijn sterke aanwijzingen dat de geest ook als de hersenen stil zouden moeten liggen, blijft functioneren.

Video: wat gebeurt er na de dood?

Al zolang de mens bestaat, vraagt deze zich af of de dood het einde is. In deze video vijf theorieën over wat er gebeurt na de dood.

Atheïsten geloven dat wij met ons lichaam sterven. Ons vlees, ons kraakbeen en uiteindelijk onze botten vallen ten prooi aan de afbraak door insecten en bacteriën. Alleen onze nakomelingen en onze daden leven daarna voort. Atheïsten vormen echter een kleine minderheid van de wereldbevolking. De meeste mensen geloven dat ze na de dood in de hemel (of hel) komen, reïncarneren of veranderen in een geest. Er zijn ook enkele wetenschappers die zich over deze vraag hebben gebogen en met verrassende theorieën komen.
En dan zijn er nog de raadselachtige bijna-doodervaringen.

Er zijn sterke aanwijzingen dat de geest ook als de hersenen stil zouden moeten liggen, blijft functioneren.
Er zijn sterke aanwijzingen dat de geest ook als de hersenen stil zouden moeten liggen, blijft functioneren.

Voor sommige 'zombie-'-genen is er leven na de dood.

‘Zombie-genen’ komen tot leven na de dood

In zebravissen en muizen, net als bij mensen gewervelde dieren, blijken honderden genen plotseling tot leven te komen nadat het dier  is gestorven. Deze activiteit houdt tot 48 uur na de dood aan. Wat is hier aan de hand?

Messenger RNA (mRNA) is een soort kopie van een gen in het DNA, die als tussenstadium dient om eiwitten te maken, m.a.w. het gen uit te voeren. Ribosomen, volgens sommigen de oervorm van het leven, vertalen dit mRNAin eiwitten, de bouwblokken van het leven. Hoe meer mRNA, hoe actiever het gen, kan je dus ruwweg stellen.

In het onderzoek werd gekeken, hoe hoog de niveaus van mRNA van genen in cellen zijn op verschillende tijdstippen na de dood.
De dood betekent verlies van de controle van het centrale zenuwstelsel over het lichaam. In de lichaamscellen betekent dit, dat verschillende genen langzaam minder actief worden.
Enkele honderden genen bij zowel zebravissen als muizen bleven juist extra actief te worden.De hoeveelheid mRNA van deze genen steeg en bleef daarna stabiel, terwijl de rest van de genen tot stilstand kwam.

De genen die plotseling tot leven kwamen, waren genen die de ontwikkeling van de foetus sturen (en daarna uitgeschakeld worden) en  genen die vaak actief zijn bij patiënten met kanker.[1]

Voor sommige 'zombie-'-genen is er leven na de dood.
Voor sommige ‘zombie-‘-genen is er leven na de dood. – Pixabay

Nuttige kennis voor orgaantransplantatie en forensische wetenschap
Opmerkelijk genoeg blijken dus juist kankerverwekkende genen actief te worden. Dit verklaart, denken onderzoekers, mogelijk waarom bij patiënten na orgaantransplantaties veel vaker kanker voorkomt. Dat heeft dan niet alleen te maken met het door medicijnen onderdrukte immuunsysteem. Ook kunnen deze biomarkers worden gebruikt door forensische laboratoria om het precieze tijdstip van de dood vast te stellen[2].

Waarom komen deze genen uitgerekend na de dood tot leven?
Een interessante vraag is, waarom uitgerekend genen die embryonale ontwikkeling sturen en actief zijn bij kankers, na de dood tot leven komen.

Een voor de hand liggende verklaring is dat op de een of andere manier een levend  organisme deze genen onderdrukt. Een andere, dat het op de een op andere manier voordeel evolutionair oplevert, om actief te worden. Een derde, dat er in een stervend lichaam processen plaatsvinden, die op de een of andere manier deze genen triggeren. Maar waarom juist deze twee groepen genen?

Hiervoor is het concept van het zelfzuchtige gen waarschijnlijk nuttig. Genen maakt het in principe niet uit hoe ze zich vermenigvuldigen, als ze maar worden vermenigvuldigd. Een gen dat onderdeel uitmaakt van u, of ik, doet dat omdat vorige versies van dit gen in onze voorouders hier succesvol in waren. Voor genen in mensen loont het om samen te werken. Een dood mens kan zich van nature niet voortplanten. Kortom: samenwerken heeft geen zin meer. Een gen, of groep genen, die dan de cel kan kapen om bijvoorbeeld virusdeeltjes te vormen heeft dan een groot voordeel.

Als de centrale controle wegvalt, is dat wellicht het signaal voor oeroude genen, die nog uit de tijd van onze voorouderpoliepen stammen, om weer tot leven te komen. In de tijd van eenvoudige meercellige dieren was het zuurstofgehalte veel lager dan nu. De ontwikkeling die ook in een stervend lichaam optreedt. Wellicht dat deze genen daardoor getriggerd worden.

Nog een mogelijkheid: wellicht dat er in het DNA verborgen virussen  actief worden, als een soort laatste reddingsvlot voor de genen. In ieder geval één springlevend virus zit verpakt in ons DNA. [3] Genetische zombies die tot leven komen. Wellicht een vergezochte theorie, maar dit uitzoeken is erg interessant.

Bronnen
1. Thanatotranscriptome: genes actively expressed after organismal death, 2016
2. Accurate Predictions of Postmortem Interval Using Linear Regression Analyses of Gene Meter Expression Data, BioRXiv, 2016
3. JH Wildschutte et al., Discovery of unfixed endogenous retrovirus insertions in diverse human populations, PNAS Online (2016)

Zwarte Dood

Video: wat als er geen Zwarte Dood was geweest?

Een van de belangrijkste gebeurtenissen in de Middeleeuwen was de Zwarte Dood, een verwoestende pandemie van builenpest. Meer dan de helft van de Europese bevolking kwam op verschrikkelijke wijze om. Hoe was de geschiedenis gelopen als de Zwarte Dood nooit op was getreden?

Zwarte Dood dokter
Tijdens de Zwarte Dood epidemie probeerden artsen met dit soort kostuums te voorkomen dat ze besmet werden door de pest.

Zwarte Dood in de toekomst?
In de middeleeuwen was wassen in Europa een vies woord. Ook de steden, waar het straatvuil en ontlasting op de straten lagen, waren letterlijk poelen des verderfs. Geen wonder dat de Zwarte Dood, waarvan nu bekend is dat de veroorzaker een variant van de pestbacterie Yersinia pestis is[1], als een bosbrand om zich heen greep. Nu zijn er meer mensen dan ooit, die dichter opeengepakt leven dan ooit. Gelukkig zijn onze hygiënenormen stukken hoger dan in de Middeleeuwen. De pestbacterie, die overgebracht wordt door vlooien op ratten, heeft daardoor weinig kansen meer. Een ziekteverwekker die geen moeite heeft hiermee, denk bijvoorbeeld aan een gemuteerd verkoudheidsvirus, zou de tijden van de Zwarte Dood -of zelfs nog erger – kunnen laten herleven. Door intercontinentale vliegverbindingen zou de ziekteverwekker zich in enkele dagen over de hele wereld kunnen verspreiden.

Gelukkig is er ook een oplossing. Met DNA sampling is het DNA van dit organisme snel op te sporen en de wereld over te sturen, zodat de gevolgen van een pandemie binnen de perken zijn te houden.

Bronnen
1. S. Haensch et al., Distinct clones of Yersinia pestis caused the Black Death, PLOS Pathogens, 2010

Magere Hein als ultieme muze voor het menselijk ras?

Positieve kanten van de dood

De dood is de meest gevreesde vijand van de mens. Wij allen hebben een doodvonnis op zak, dat morgen, over vijftig jaar of voor een enkele geluksvogel pas na honderd jaar wordt voltrokken. Als bewuste wezens weten wij dat we op een dag er niet meer zijn. Wat voor gevolgen heeft dat op onze psyche?

Denken aan dood maakt discriminerender
In een Amerikaans psychologisch onderzoek werd aan christelijke studenten gevraagd hoe ze over bepaalde personen dachten. De omschrijvingen waren zo opgesteld dat het om exact dezelfde personen ging, met één uitzondering. Persoon A was christen, persoon B joods. Uit een vragenlijst bleek dat beide personen even positief (of negatief) werden beoordeeld.

Toen de studenten vervolgens een vragenlijst voor kregen gelegd waarin naar hun houding ten opzichte van de dood werd gevraagd (een listige manier om ze aan de dood te laten denken), bleek dat hun mening over de joodse persoon aanmerkelijk negatiever werd dan over de christen. Ditzelfde effect trad ook op ten opzichte van houdingen t.o.v. prostituees (1).

Bij het prototype van discriminatie, de Duitse nazibeweging, speelde denken aan de dood en doodssymboliek een grote rol (Totenkopfdivision van de SS). Ook bij de uitermate bloeddorstige Azteken kwamen de nodige mensenoffers voor. Agressieve islamieten met een zeer negatieve houding ten opzichte van ongelovigen, zoals wijlen Bin Laden, denken vaak aan de dood en verheerlijken deze ook.

Magere Hein als ultieme muze voor het menselijk ras?
Magere Hein als ultieme muze voor het menselijk ras? Bron: Wikipedia

De drang tot voortleven
Volgens veel psychologen zijn verschijnselen als een kinderwens en religie rechtstreeks het gevolg van de wens om voort te leven (in resp. nakomelingen en in een hiernamaals). Uit experimenteel onderzoek blijkt inderdaad dat de kinderwens veel sterker is bij mensen die denken aan de dood. De scherpe Griekse denker Socrates opperde al dat culturele prestaties werden ingegeven door de wens om onsterfelijk te worden in de herinneringen van anderen. Inderdaad overheerst dit thema de klassiek-Griekse cultuur. Kortom: zonder angst voor de dood geen cultuur en godsdienst.

Wetenschap
Een belangrijke reden waarom we de natuur om ons heen bestuderen is om ons te beschermen tegen gevaren als ziekte en gebrek, m.a.w. verschijnselen die onze levensduur verkorten. Zo ongeveer elke uitvinding die onze voorouders hebben gedaan, van het vuur tot de MRI-scanner, diende één doel: het vergroten van de kans op voortbestaan.  met andere woorden: de wetenschap zoals we die nu kennen is het gevolg van het voortdurend boven ons hoofd zwevende zwaard van Damocles van onze naderende dood. Alchemisten zochten naar de Steen der Wijzen die onsterfelijk zou maken, Chinese wijsgeren in de tijd voor de komst van het boeddhisme zochten naar een elixir met ongeveer hetzelfde effect.

Onsterfelijkheid steeds dichter binnen bereik
Onze levensverwachting is de afgelopen eeuwen sterk gestegen, overigens voornamelijk door het terugdringen van de kindersterfte. Dit zal de komende jaren doorgaan. De medische zorg – en ons inzicht in hoe het menselijk lichaam functioneert – worden steeds beter. Waarschijnlijk wordt het leven dan een stuk vreedzamer. Niet voor niets zijn de landen waar de mensen het oudst worden, vaak ook de vredelievendste…

Bronnen
1. Tom Pyszczinski et al., Evidence For Terror Management Theory: I. The Effects of Mortality Salience on Reactions to Those Who Violate or Uphold Cultural Values, Journal of Personality and Social Values, 1989, Vol. 57, No. 4, 681-690

Docu: hersens opslaan en weer tot leven wekken na de dood

Is het mogelijk de informatie in onze hersenen na onze dood op te slaan voor de toekomst, als computers zo krachtig zijn geworden dat deze informatie afgelezen kan worden en jijzelf weer tot leven gewekt kan worden? Dit in sciencefiction veel voorkomende thema is onderwerp van veel debat onder transhumanisten. In deze videodocumentaire de verstrekkende denkbeelden van transhumanist John M Smart.

We weten nog steeds niet precies hoe herinneringen en onze persoonlijkheid in de hersenen worden opgeslagen, maar onderlinge dwarsverbindingen tussen neuronen lijken een essentiële rol te spelen. Ook zijn er sterke verbanden aangetoond tussen de grootte van bepaalde hersengebieden en persoonlijkheidskenmerken. Ook is kort geleden ontdekt dat de architectuur van ons brein eenvoudiger is dan tot nu toegedacht: er blijkt een soort snelweg van neuronen te bestaan, die onze hersenen met elkaar verbindt. Dit geeft transhumanisten hoop dat het mogelijk zal zijn om de hersenen van dode mensen weer tot leven te wekken. Cryonisten laten daaron hun hoofd invriezen in de hoop dat ze in de toekomst weer tot leven worden gewekt.

De doodspiraal van ons economische systeem

In onderstaande plaatje wordt het huidige geldsysteem en de onoplosbare problemen ervan nog eens kort samengevat.

Zolang mensen niet begrijpen dat banken in ons huidige economische systeem geld creëeren in de vorm van schulden aan personen, bedrijven en overheden, waar rente over moet worden betaald aan diezelfde banken, dan komen we niets verder met de economische crisis.

Money is created by banks as debt and this causes us untold problems BUT it doesn’t have to be this way, we can change it but we need people to be talking about it. Find out more: http://www.positivemoney.org.uk/

Je zou toch na 4 jaar crisis bijna verwachten dat politici  en de mainstream media in Nederland en Europa dit ook zo langzamerhand eens zouden moeten begrijpen. Wat de politiek in Nederland nu feitelijk doet is de rente die moet worden betaald over een door banken uit het niets gecreëerde schuldenberg, proberen te bezuinigen in de reële economie. Dat is niets minder dan economische zelfmoord…

Wonderbaarlijk dat deze vraag nog nooit in de 2de kamer of in een mainstream media programma is gesteld. Momenteel is onze overheid en de Europese Centrale Bank met B, C en D bezig omdat ze of niet snappen of niet willen toegeven dat antwoord A het goede antwoord is.

En deze maatregelen kunnen als je het systeem begrijpt ook nooit werken, het systeem kan alleen maar overleven door nog meer schulden te maken… waarover nog meer rente aan banken moet worden betaald. En hoe langer we in dit huidige systeem blijven doorgaan hoe meer ellende we krijgen voor de gewone mensen. En hoe meer winsten voor de banken…

Hoe meer schulden, personen, bedrijven en overheden hebben, hoe meer rente de bank ontvangt en hoe meer macht banken over die personen, bedrijven en overheden hebben.

Neem Griekenland als voorbeeld. Zo lang Nederland in dezelfde dodelijke economische spiraal mee blijft gaan, waar alleen de (inter)nationale bankenkartels enorm van profiteren gaat Nederland precies dezelfde toekomst tegemoet als Griekenland. Informeer dus de mainstream of 1% media, de politiek maar vooral ook je eigen familie, vrienden, collega`s en kennissen over hoe het probleem van onze economie voortkomt uit het systeem zelf en dat we een systeem verandering nodig hebben. Zolang we niet de kern van het probleem aanpakken zullen we in deze ellendige crisis blijven steken en zal dit alleen maar verergeren. De politiek lijkt zich echter meer te interesseren in wie de economie op welke manier mag gaan kapot bezuinigen inplaats van dat ze het overzicht hebben en het daadwerkelijke probleem gaan aanpakken.

Aanverwante informatie en artikelen
-) 800.000 mensen met restschuld in Nederland
-) Hoe eerlijk is ons huidige economische systeem eigenlijk?
-) Problemen met ons geldsysteem
-) Nederlands gezin daagt het bankensysteem uit
-) Nederlands gezin daagt het bankensysteem uit deel II
-) Bewustzijn over het bankensysteem groeit wereldwijd 

doodspiraal

Op het hoogtepunt van de financiële crisis stonden de meeste grote banken inderdaad op omvallen.

Spiraal des doods ontdekt bij banken

De ontdekkers van het kleine wereldwijde netwerk, dat het grootste deel van de wereldeconomie beheerst, hebben nu een eenvoudig te begrijpen, grafisch hulpmiddel ontwikkeld om te voorspellen of en wanneer banken in elkaar dreigen te storten.

Financiele buienradar
DebtRank werkt enigszins als een financiële weersvoorspelling. Het instrument kan de wereldwijde financiële activiteit in de gaten houden voor kenmerkende tekenen van een naderende ramp, zoals in 2008. Niet alleen de grootte van een bank doet er zake om vast te stellen hoeveel risico een bank in de problemen vormt voor de rest van het financiële systeem. Zelfs een klein verlies bij een bank die nauw verbonden is met veel andere banken kan zich als een cascade voortplanten door het bancaire systeem en het gehele systeem bedreigen.

Op het hoogtepunt van de financiële crisis stonden de meeste grote banken inderdaad op omvallen.
Op het hoogtepunt van de financiële crisis stonden de meeste grote banken inderdaad op omvallen.

Analyse van een ramp
Om DebtRank te testen, gebruikte Stefano Battiston vertrouwelijke informatie van de crisis in 2008 die door de Amerikaanse centrale bank Fed werd verzameld. Hierbij werden vertrouwelijke gegevens van 407 instituten geanalyseerd die samen 1,2 biljoen dollar (iets minder dan acht procent van de Amerikaanse staatsschuld) van de Fed ontvingen. De data dateerde van een periode van duizend dagen rond het begin van de crisis: vanaf augustus 2007 tot juni 2010. Battiston en zijn collega’s concentreerden zich op de 22 megabanken die driekwart van het bail-out fonds ontvingen en vrijwel alle onderdeel uitmaken van het supernetwerk van 127 machtige instellingen dat Battiston al eerder blootlegde. Van elke bank werd dagelijks de ‘DebtRank’ berekend, gebaseerd op het risico dat de bank failliet zou gaan en het belang voor de rest van de bancaire sector. Een Debt Rank van nul vertegenwoordigt geen enkel risico voor de rest van het netwerk; een waarde van 1 betekent een totaal verlies van alle waarde in het systeem.

Deze analyse identificeerde een aantal financiële instellingen die een groot systeemrisico opleverden: was één van deze firma’s omgevallen, dan was volgens het model ongeveer zeventig procent van de waarde in het gehele systeem, verdampt. Een DebtRank van 0,7 dus (de rode ballen in de grafiek). Dit werd voorkomen door een zeer kostbare interventie door de Europese en Amerikaanse overheden. Met een tool als DebtRank kunnen de echt ’too big too fail’ banken worden onderscheiden van de minder kritische banken, waardoor alleen de gevoelige banken worden ondersteund.

Dit was m.i. overigens juist een gewenste ontwikkeling geweest: de bankensector is op dit moment een luchtbel. Deze moet zo snel mogelijk in elkaar klappen, waarbij de staat het betalingsverkeer overneemt en bedrijven, zoals dat ook hoort, facturen direct betalen.

Spiraal des doods
Uit de analyse van de groep blijkt dat banken als gevolg van de crisis langs de rand van de afgrond hebben gezweefd. Voor de meltdown hadden de 22 banken ongeveer een DebtRank van 0,08, maar na de crisis bleek dit gestegen te zijn tot gemiddeld 0,52. Battiston en zijn groep presenteerden de banken op een spiraal, waarbij 1 het centrum van de spiraal vormde. Inderdaad blijken na de crisis de “onaantastbare” banken sterk naar het centrum te zijn verschoven, zie grafiek. Het financiële zwarte gat in beeld. Uit verdere berekeningen bleek dat als de 22 banken zonder Fed-steun een verlies van tien procent hadden geleden op hun bezittingen, het gevolg van de subprime-crisis, dit een systeemcrash had betekend: meer dan zeventig procent van alle waarde was dan verdampt. Dat was toch wel erg zielig geweest voor de bankiers.

‘Wereldwijde bankenpolitie nodig’
Battiston werkt nu samen met de ECB en diverse Europese banken om DebtRank en vergelijkbare systemen uit te testen om een financiële meltdown te voorkomen. Om DebtRank echter va voldoende data te voorzien, moeten financiële waakhonden elke dag of elke week updates ontvangen van alle transacties, schuldenprofielen, gedetailleerde  balansen en andere activa. Het probleem hierbij is dat de meeste financiële transacties vertrouwelijk zijn en dat alle controle alleen op nationaal niveau plaatsvindt. Er is geen internationaal instituut, de onder samenzweringstheoretici welbekende Bank of International Settlements wellicht uitgezonderd, dat een dergelijke rol kan vervullen. Zou dat er wel zijn, dan zou een dergelijk instituut discreet kunnen optreden tegen een rommelende bank zonder dat de markten in paniek raken.

Beter idee: ontmanteling financiële tijdbom
Een heiligschennende gedachte die helaas niet in het brein van de gemiddelde econoom of politicus opkomt, is dit systeem te gebruiken om het systeem failsafe te maken. Dat wil zeggen dat banken die bij een simulatie van financiële problemen een hoog systeemrisico vormen, worden gedwongen te ontvlechten, zodat ook in het geval van ernstige problemen bij een bank de andere banken zijn beschermd door een firewall. Of nog beter: de economie zo herstructureren dat de financiële sector wordt teruggebracht tot betalingsverkeer. Wie veel geld wil verdienen, gaat maar hard werken of een briljante uitvinding doen.

Lees ook:
Wereld gecontroleerd door 147 bedrijven

Bronnen
DebtRank: Too Central to Fail? Financial Networks, the FED and Systemic Risk, Nature Scientific Reports, DOI: 10.1038/srep0054 (2012)
Vrijgegeven FED documenten