Kruiskatalytische cycli

Dit is een ingezonden artikel en we laten de beoordeling aan onze lezers over.

Ondanks we in een mondiale wereld leven moge het duidelijk zijn dat welvaart en welzijn niet eerlijk verdeeld is, in ons streven naar een redelijk evenwicht met respect voor menselijke waarden is bijsturing of een helpende hand dan ook raadzaam. We vertrekken steeds van een moment x om vervolgens – naargelang gekozen strategie – te evolueren naar een moment x+1. De geschiedenis leert ons dat markten kunnen opkomen maar ook weer verdwijnen, een gezond en mondiaal monetair beleid zijn adviseerbaar om schade te voorkomen.

Het voorstellen van een gefragmenteerde wereld biedt veel opties, finaal stellen we vast dat alle fragmenten met elkaar verbonden zijn. Naargelang de ontwikkelingsgraad spelen de fragmenten op elkaar in, geld fungeert hierin als rekeneenheid, communicatiemiddel, brandstof en/of noodzakelijkheid. In deze voorstelling leggen we een relatie met de zgn ‘kruiskatalytische cycli’, dit nobel studiewerk stelt dat een ruimere visie of organisatie stabieler is dan de fragmenten die hieronder ressorteren. Het mondiale perspectief (groen) zou dan adviseerbaar zijn boven de ego- (rood) en/of etnocentrische (geel) organisatievorm, de bijhorende grafieken tonen dan ook een steeds evenwichtiger situatie naarmate deze ontwikkeling voortschrijdt.

Als een waarachtig wereldcentrisme het doel is, is het kunst om in de eerste plaats respect te tonen voor die delen die groeiende zijn. Als geld hiertoe een noodzakelijke voorwaarde is, dan is een evenwichtig monetair beleid het unieke instrument om dit ontwikkelingsproces te sturen, zonder uitsluiting. Zoals bij elk project is ‘synchronisatie’ een cruciale factor, verschillende snelheden binnen de deelprojecten kunnen aanleiding geven tot obstructie van het gehele proces. Visueel kunnen we elk fragment soortgelijk voorstellen, elk deel heeft z’n specifieke kenmerken.

Voor een integrale benadering vertrekken we van een generaliserende oriëntatie, elk subfragment interageert en geeft op die manier het totale fragment z’n specifieke geaardheid. De bundeling van fragmenten leidt tot dezelfde conclusie, een groter geheel of hyperfragment met steeds meer wederzijdse relaties. Ondanks op diverse niveaus metingen kunnen gemaakt worden, belichten we hier hoofdzakelijk het louter monetaire aspect. Andere interpretaties zijn uiteraard mogelijk naargelang voorkeur, finaal staat alles in relatie tot elkaar. Als basis aanvaarden we onderstaande template, naargelang onderwerp kunnen de vakken een andere betekenis krijgen, zo ook kan het aantal verschillen. De cirkel en pijlen verwijzen naar evolutie, beweging en/of drijfveren die zowel kunnen resoneren als elkaar tegenwerken. Deze voorstelling kan in algemene zin beschouwd worden als een ‘cultuur’.

In ons geval, de cirkel verwijst naar een cultuur of deelgemeenschap (dorp, stad, regio, land …), de pijlen weerspiegelen het circulerende geld. Binnen een deelgemeenschap onderscheiden we 3 niveaus, deze zijn (1) arm, (2) modaal en (3) rijk. Deze standaard mag onderwerp zijn van debat maar geeft ons niettemin een indicatie, neutraal bekeken zou het rode deel (1) beslist wat geld kunnen gebruiken van het groene fragment (3), op deze manier zou monetair alles in evenwicht komen, zijnde het niveau van geel (2). In traditionele zin denken we nu misschien aan de herverdeling van middelen, een gegeven dat naar idee eenvoudiger is dan de praktijk ons laat zien. We komen hier later op terug.

Culturen kunnen ineenstorten, integreren, differentiëren, overstijgen, domineren … kortom, een uiterst dynamisch proces inclusief oorlogen en economische crises waarvan we periodiek getuige zijn. Voor wie meer interesse toont in dit proces krijgt hier alvast een impressie, finaal stellen we vast dat onze wereld relatief kleiner geworden is, dit geeft aan dat ‘wereldcentrisme’ logisch en adviseerbaar is, het overstijgt en omvat de onderliggende fragmenten die er tegelijkertijd deel van uitmaken. Het neutraliseren van conflicten opent deuren om dit proces vreedzaam te faciliteren. (cfr ‘attractor’)

De template leent zich om diverse aspecten binnen dit proces weer te geven, het aantal variaties is vrijwel oneindig. Binnen de eigen cultuur noteren we verschillen die als ‘verticaal’ of ‘in de diepte’ beschouwd kunnen worden, interacties tussen culturen manifesteren zich ‘horizontaal’ of ‘in de breedte’. De combinatie brengt ons tot een integrale benadering met oog voor zowel ‘diepte’ als ‘breedte’, zowel ‘verticaal’ als ‘horizontaal’. Hieronder een aantal voorbeelden die naargelang perceptie een andere interpretatie toelaten.

Deze voorstelling lijkt misschien de ver van ons bed show, toch is dat niet zo. Als we een reflectie maken naar de maatschappij zien we dit proces manifest in werking. Enerzijds zien we binnen onze eigen cultuur zowel de arme (1), de modale (2) en de rijke (3), we zien ook andere culturen met dezelfde niveauverschillen. Door de integratie van culturen komen we tot een verstrengeling, in zekere zin een nieuwe cultuur waarbinnen dezelfde niveauverschillen blijven gelden, hier in strikt monetaire zin. Vanuit een macroperspectief kunnen we nu alle fragmenten in beeld brengen, de cirkels weerspiegelen het geld dat continu doorheen het circuit wentelt. Metaforisch is geld nu als brandstof te zien voor het totale proces van welvaartsopbouw, naarmate de evolutie vordert haken de cirkels op elkaar in, een mondiaal monetair beleid lijkt dan ook een logische stap in dit proces. Deze weergave sluit mooi aan bij de zgn ‘kruiskatalytische cycli’ en kunnen we in een beeld vatten.

Wanneer we dit proces doorlopen zal het duidelijk zijn dat een chaotische toestand kan ontstaan. Althans, ondanks het proces een geordende dynamiek vertoont, kan het ons denken verstoren waardoor onzekerheid ontstaat, hoe we hierop reageren kan het proces zowel vertragen als versnellen. Deze onzekerheid kan op z’n minst een gevoel van onbehagen opwekken, onze cultuur loopt immers het risico op identiteitsverlies waardoor we misschien in de verdediging gaan, een logisch gevolg is een protectionistische of separatistische modus.

Ondanks dit protectionisme zeer begrijpelijk is, verhoogt het de spanning binnen een maatschappij, het druist in tegen het ‘evolutionaire imperatief’ zoals het zich natuurlijk aanbiedt en betekent een vernauwing van onze visie. Wanneer meerdere culturen deze modus aannemen, ontstaat een gigantische strijd waardoor het proces vertraagd wordt. Hierbovenop zullen er ook bewegingen – eerder vanuit een buikgevoel dan met kennis – ijveren voor de verruimende visie, het resultaat is complete verwarring en tegengestelde drijfveren. Naarmate meer inzicht verworven wordt in dit natuurlijke proces kan deze tendens omslaan en de chaos zich herstellen, orde uit chaos. Wanneer echter angst en onzekerheid de bovenhand neemt, lopen we steeds meer het risico op onvrede, een onvrede die zich kan manifesteren in opstand en oorlog, de keerzijde van de medaille.

In de praktijk zijn de voorbeelden legio, vandaag is Europa uiterst geschikt om u hiervan te overtuigen. Europa doet een poging om de lidstaten te bundelen maar krijgt door de economische crisis af te rekenen met tegengestelde drijfveren, protectionisme en het streven naar verruiming werken elkaar tegen. Voor Europa als geheel geldt echter hetzelfde, Europa heeft ook de keuze tussen protectionisme en verruiming, de opeenstapeling van al deze drijfveren kan leiden tot een totale impasse. Andere continenten staan voor dezelfde keuze, ook zij krijgen af te rekenen met dezelfde dynamiek van de onderliggende lidstaten. De moeilijkheidsgraad wordt daarenboven verhoogd door de specifieke geaardheid van elk fragment, zo is bvb België een perfect voorbeeld om dit te illustreren. Niet enkel is België onderhevig aan de economische crisis, België kampt ook met een taalconflict dat geenszins een heldere kijk op het totale proces bevordert. Andere voorbeelden zijn legio, media bericht ons er dagelijks over.

Finaal zijn we getuige van een megaspel, een spel waarin we ieder op zich een rol spelen. Het gezegde ‘het leven is een spel’ mag hierdoor misschien duidelijker worden, inzicht in het spel laat gerichte acties toe en sluit wonderwel aan bij een ander gezegde ‘go with the flow’, een directe verwijzing naar het evolutionaire imperatief waarvan sprake. Om al deze woorden beter te vatten, kunnen we de situatie weerspiegelen in een beeld, een schijnbaar chaotische toestand waarbinnen tegengestelde krachten werkzaam zijn.

Het mag duidelijk zijn dat de factor geld een belangrijke rol speelt. Uiteindelijk is de reden hiervoor eenvoudig, als het gros van onze conflicten gerelateerd zijn aan geld, dan biedt de neutralisatie van dit conflict een opening om de ontstane turbulentie te luwen. Verschillende conflicthaarden brengen het systeem onder spanning, het schuldencomplex behoort hiertoe. Zoals systeemwetenschappers op romantische wijze duiden, kan een schijnbaar onoplosbaar probleem door toevoeging van attractors plots tot andere inzichten leiden, als ‘een vlinder in de nacht’ en/of ‘bliksems bij heldere hemel’, zo men zegt. Dergelijke attractors komen schijnbaar uit het niets en fungeren als katalysators binnen het proces, het zijn hulpmiddelen om de orde te herstellen met in het verlengde een modus vivendi die nauwelijks vergelijkbaar is met z’n evolutionaire voorganger. In deze dynamiek zien we een directe verwijzing naar de mentaliteitswijziging die hiervoor noodzakelijk is, zoals door veel politici geopperd. Ook deze dynamiek kunnen we in een beeld vatten.

De zwarte pijl symboliseert de attractor, een innovatie die in kwalitatief opzicht verschilt van de verschijnselen waaruit zij voortkomt. Anders gezegd, het is als het ware afkomstig van ‘buiten het systeem’ (cfr ‘out of the box’) en net om deze reden is ‘ontvankelijkheid’ een noodzakelijke voorwaarde, een bereidheid om zich te laten ‘storen’ want alleen dan kan het proces op gang komen. Ook moet er een actief communicatienetwerk zijn, met tal van terugkoppelingslussen ter versterking van de activerende gebeurtenis. De ontvankelijkheid van een organisatie voor nieuwe begrippen, technologieën en kennis is een goede graadmeter voor haar levendigheid, soepelheid en leervermogen.

Op deze pagina zijn we vertrokken van een eenvoudige template die in strikt monetaire zin een aantal niveauverschillen binnen een cultuur wou duiden, schijnbaar zijn we nu volledig afgeweken van ons pad. Toch is dit niet zo, gezien de relationele verbondenheid van al deze aspecten hebben we nu meer inzicht gekregen in het totale proces, een diepgaander studie moge dit bevestigen. Als systeemwetenschappers ons trachten te waarschuwen voor de ineenstorting van het totale systeem, dan is het raadzaam om aandacht te hebben voor dit proces, het integreren van de dieperliggende betekenis van attractors helpt ons om de huidige conflictsituatie vreedzaam te transformeren. (lees verder)