Berny

Bijzondere tijden vragen om bijzondere mensen die anders durven te zijn en anders durven te denken. Visionair.nl is een digitale ontmoetingsplaats waar wordt geprobeerd om voor geïnteresseerden het ’anders’ denken of het ‘visionair’ denken te stimuleren. Ik probeer hier via mijn artikelen op mijn eigen manier een steentje aan bij te dragen. Dit doe ik vanuit een positief-realistische benadering. Het is goed om te fantaseren over de toekomst. Het dient echter niet te zweverig worden of te utopisch te zijn. De huidige realiteit dient niet te worden vergeten. Verder wil ik opmerken dat de artikelen op deze website vanuit verschillende invalshoeken worden geschreven. Ik ben het niet automatisch eens met de overige artikelen op deze website en ik neem afstand van de artikelen van de overige auteurs die niet in overeenstemming zijn met mijn persoonlijke mening.

Uitdagingen voor het Westen

Het zijn momenteel spannende tijden voor het Westen. De dominantie die het de afgelopen paar eeuwen had, is niet vanzelfsprekend meer. Onder andere het Verre Oosten is de afgelopen jaren sterk in opkomst om de traditionele dominante rol van het Westen over te nemen. Maar welke grote uitdagingen staat het Westen de komende jaren te wachten? In dit artikel wordt een poging tot een inventarisatie van deze uitdagingen gedaan met een toespitsing op Nederland. Nadere aanvullingen in de commentaren onder het artikel zijn dan ook welkom.

Economische en financiële uitdagingen: schulden
De oplopende schuldenberg vormt een steeds groter wordend probleem.  Er is een onderscheid te maken tussen de stijgende staatsschulden van westerse landen en de private schulden. De private schulden zijn de schulden van burgers, banken en bedrijven. Vaak wordt er alleen maar naar de staatsschulden gekeken. Om echter een beter beeld te krijgen, is het ook noodzaak om naar de particuliere schuld te kijken en die op te tellen bij de staatsschuld om zo de totale schuld van een land te kunnen bepalen.

Dit artikel uit 2012 geeft een interessant overzicht van de totale schulden van westerse landen. Nederland lijkt het op het eerste gezicht het goed te doen met een staatsschuld van 76% van het BBP. (Volgens de officiële cijfers van het CBS was dit 71,3% voor 2012.) In het artikel uit 2012 wordt 85% als de kritische grens beschouwd. Kom je er boven, dan gaat dit gevolgen hebben voor de economische gezondheid van een land.

Interessanter is om te kijken naar de overige schulden. Hieruit blijkt dat de schulden van de Nederlandse huishoudens ongeveer 130% van het BBP is en voor het bedrijfsleven 121%. Ook hier gelden volgens het artikel als kritische grenswaarden ongeveer 90% van het BBP. Deze cijfers liggen daar dus boven. Je zou dus als conclusie kunnen trekken dat voor Nederland juist niet de publieke schulden het grote probleem is, maar juist de private schulden.  De totale schulden als percentage van het BBP is voor Nederland dan 327%.

Dit artikel uit de Volkskrant uit het begin van 2012 spreekt over een getal van 391% van het BBP en Nederland zou qua schuldpositie één van de slechtste landen van de eurozone zijn. In ieder geval zijn de totale schulden van landen hoger dan je zou verwachten. Het alleen kijken naar de staatsschuld geeft een te eenzijdig beeld. Vooral de hoge hypotheekschuld van de Nederlandse huishoudens is een belangrijke oorzaak van de hoge private schuld die volgens de cijfers van het CBS uit 2011 ruim 90% van de schuld van Nederlandse huishoudens beslaat.

Het is dan ook niet zo raar dat de Nederlandse huizenmarkt op dit moment (redelijk) op slot zit en dat de huizenprijzen (sterk) dalen. Banken geven moeilijk een lening en daardoor is het ook moeilijker geworden om kopers te vinden voor een huis. De hypotheekschuld als een vast bedrag blijft wel staan en zal met rente moeten worden terugbetaald. Er staan nu ongeveer 1,4 miljoen huishoudens ‘onder water’.

Verder is de eurocrisis is sinds het redden van Griekenland een Europese staatsschuldencrisis geworden. Andere Europese landen moesten Griekenland gaan redden door leningen aan dit land te verstrekken en daarmee liep de eigen staatsschuld op. Ook het redden van banken heeft de staatsschuld van Europese landen opgedreven. De grote stijging van de Nederlandse staatsschuld de afgelopen jaren werd mede veroorzaakt door het redden van de ABN AMRO en de SNS Bank.

Door de bezuinigingen en de slechte economische omstandigheden blijft de Nederlandse staatsschuld stijgen en komt het steeds dichterbij de grens van 85%. Het zal een grote uitdaging zijn om deze trend te doorbreken en ook te kunnen blijven voldoen aan de strikte begrotingsregels die de EU als eis stelt aan de lidstaten.

Economische en financiële uitdagingen: concurrentie
Je zou misschien kunnen stellen dat de westerse landen deels zijn uitontwikkeld. Andere landen in de wereld moeten nog de ontwikkeling (deels) gaan doormaken die het Westen al heeft gemaakt. Door de globalisering is het gemakkelijker geworden om producten elders te maken en te ontwikkelen. Dit betekent ook dat de westerse landen steeds meer concurrentie ondervinden van de opkomende economieën. Hierdoor ontstaan dan ook termen als BRIC (acroniem voor Brazilië, Rusland, India en China) als duiding voor deze sterk opkomende economieën. Die goedkoper kunnen produceren door de lagere arbeidskosten en de minder strakke regel- en wetgeving.

Door deze sterker wordende concurrentie is het voor westerse bedrijven steeds belangrijker geworden om onderscheidend te zijn op het gebied van innovatie. Het ontwikkelen van technisch hoogwaardige en geavanceerde producten zal van steeds groter belang zijn om onderscheidend te kunnen blijven ten opzichte van de concurrentie uit deze landen.

Het zwaartepunt van de wereldwijde economische activiteiten zal de komende 40 tot 50 jaar steeds meer van het Westen naar het Oosten verschuiven. Een proces wat nu al volop gaande is.

Europese Unie en politiek
De politiek krijgt steeds minder respect. Burgers hebben steeds meer het gevoel dat de overheid niet naar hun luistert. In Nederland is het vertrouwen in het kabinet Rutte II op een dieptepunt gekomen. Het lijkt tijd om het democratisch systeem te vernieuwen. In deze analyse van Maurice de Hond wordt gesteld dat het huidige democratisch systeem in Nederland verouderd is en aan vernieuwing toe is. Iets wat wel lijkt te kloppen als je bedenkt dat erin Nederland sinds 2002 zes kabinetten voortijdig zijn gevallen.

Ook de eurocrisis draagt bij aan een verminderd vertrouwen in de politiek. De afstand tussen de EU en de Europese burgers lijkt steeds groter te worden. Als oplossing voor de eurocrisis worden er steeds taken en bevoegdheden overgedragen van nationaal niveau naar Europees niveau. Het lijkt erop dat de Europese Unie steeds meer de richting opgaat van een federale unie. Als tegenreactie zie je burgerinitiatieven als Burgerforum EU. Dit initiatief is opgericht met als doel om in Nederland een referendum te houden over deze overdracht. Iets wat niet gelukt is.

Milieu en grondstoffen
Mede door de opkomst van landen als India en China zal de vraag naar grondstoffen stijgen. Tegelijkertijd zal het ook moeilijker worden om bepaalde grondstoffen te gaan winnen. Het gevolg is dat grote productiebedrijven in 2011 al verwachtten dat er een tekort aan grondstoffen zal gaan ontstaan wat grote gevolgen zou kunnen hebben voor de productievoering. Volgens dit artikel is strategisch grondstoffenbeleid daarom ook van groot belang.

Ook de vraag naar energie zal stijgen. Volgens Shell kan de mondiale vraag naar energie in 2050 verdrievoudigd zijn ten opzichte van 2000. Het verbruik van alle soorten energie zal tot aan 2030 sterk toenemen. Er zou rond 2015 een energiepiek voor de OESO-landen zijn. In de ontwikkelingslanden zal volgens dit artikel tot en met 2030 de vraag naar energie juist sterk toenemen.

Het moge duidelijk zijn dat dit ook een grotere belasting voor het milieu zal gaan betekenen. Grondstoffen worden bijvoorbeeld middels mijnbouw gewonnen en veel energie wordt momenteel uit fossiele brandstoffen gehaald die nadelige effecten voor het milieu hebben. Goede alternatieven hiervoor worden of zullen hiervoor nog moeten worden ontwikkeld.

Vergrijzing en stijgende wereldbevolking
Deze twee punten lijken tegenstrijdig, maar zijn het niet. Op wereldschaal is er sprake van een toename van de wereldbevolking. In Europa is er sprake van een kleine toename van de bevolking, maar vooral ook van een vergrijzende bevolking. Wat betekent dit allemaal concreet?

Het betekent dat in de EU en ook in Nederland meer mensen steeds langer gebruik gaan verschillende voorzieningen als zorg en pensioenen. De vraag is dan: hoe ga je deze stijgende zorg- en pensioenkosten financieren?

Sinds 1950 is de wereldbevolking meer dan verdubbeld. Mede dankzij grote hoeveelheden fosfaat braken er geen grote hongersnoden uit.
Sinds 1950 is de wereldbevolking meer dan verdubbeld.

Dit is ook een belangrijk vraagstuk voor Nederland. We krijgen hier ook met deze problematiek te maken. En de beroepsbevolking neemt daarbij ook af in de EU. Hoewel hierbij ook regionale verschillen zijn waar te nemen. Het is dus de uitdaging om deze stijgende kosten te gaan financieren met een kleinere beroepsbevolking.

De stijgende wereldbevolking zorgt ook voor meer economische activiteit. Wat dit betekent, staat hierboven al beschreven. De vraag naar grondstoffen en energie zal sterk stijgen. Het zorgt echter ook voor stijgende vraag naar voedsel. In 2050 zou er 70% meer voedsel nodig zijn ten opzichte van 2011. Dit betekent dat de voedselproductie efficiënter en effectiever zal moeten gaan worden.

Ideologische crisis?
Als je alles een beetje op rijtje zet, is het misschien interessant om je af te vragen of wellicht sprake is van een diepere oorzaak? Zou er misschien een ideologische crisis kunnen zijn? Tijdens de Koude Oorlog was er sprake van een strijd tussen het kapitalistische Westen en het communistische Oosten die na de val van de Berlijnse muur werd beëindigd. Het kapitalistische Westen had gewonnen. Met de voormalige communistische landen China en Rusland gaat het qua economisch groei bekeken beter dan hier in Europa en in de VS waar we in een crisis verkeren. Het is misschien interessant om ook op andere manier naar de invulling van ons huidig kapitalistisch systeem te kijken.

Onderling vertrouwen is essentieel voor een samenleving als geheel.

Is een anarchistische samenleving realistisch?

Het anarchisme heeft op sommige mensen een sterke aantrekkingskracht. Vooral in tijden van een langdurige economische crisis zoals de huidige lijkt het een nog sterkere aantrekkingskracht te hebben. Het idee van ware vrijheid en zelfontplooiing op basis van vrijwilligheid door het niet accepteren van een overheersende externe autoriteit spreekt deze mensen aan. De overheid wordt dan als negatief element gezien wat de vrijheid van inwoners van een land juist beperkt of zelfs onderdrukt. Het verplicht betalen van belasting wordt dan als een vorm van onderdrukking gezien.

Het is waar dat een parlementaire democratie zoals we dat kennen niet het ideaal is. Er valt hierbij voldoende kritische kanttekeningen te plaatsen over bijvoorbeeld het functioneren van de rijksoverheid. De vraag is of een anarchistische samenleving wel een beter alternatief is voor de overheid zoals door sommigen op deze website wordt beweerd.

Video’s van Larken Rose
In het artikel ‘Interne autoriteit en eigen verantwoordelijkheid’ zijn een tweetal videoclips te vinden waarin wordt uitgelegd waarom je niet zou moeten geloven in een overheid en worden misverstanden rondom het anarchisme behandeld. Het belangrijkste kritiekpunt wat ik op beide videoclips heb, is dat er geen realistische vergelijking wordt gemaakt tussen een anarchistische samenleving en een samenleving met een overheid.

Ter illustratie wordt er aan de hand van twee fictieve eilanden geprobeerd om misverstanden en foutieve aannames rondom het anarchisme te ontkrachten. In dit voorbeeld heb je het anarchistische eiland ‘Anarchia’ en het eiland ‘Authoritania’ met een overheid. Behalve dat de animaties wat kinderlijk getekend zijn en er een redelijke karikatuur van eiland ‘Authoritania’ wordt gemaakt, is dat nog niet mijn belangrijkste bezwaar.

Het zwaktebod vind ik dat er bewust gekozen is voor twee kleine eilanden zonder dat er andere landen of zelfs andere eilanden in de buurt zijn. Dit is een sterk versimpelde weergave van de complexe werkelijkheid waarin wij leven. Alleen al om deze reden kun je dit voorbeeld niet serieus nemen. Een samenleving op een klein eiland betekent ook een kleine samenleving. Het is denkbaar dat een anarchistische samenleving op dergelijk klein eiland in een geïsoleerde omgeving voor een tijdje goed zou kunnen functioneren en dat je de ‘gevaarlijke’ omgevingsinvloeden van het eiland ‘Authoritania’ buiten de deur kunt houden.

Een gedachte-experiment: anarchistisch Nederland
Maar zou dit ook in het hedendaagse tijdsgewricht kunnen? Zouden we van Nederland opeens een anarchistische samenleving kunnen maken? En doen alsof de rest van de wereld er geheel niet toedoet? En zou de wereld om ons heen totaal geen invloed op deze Nederlandse anarchistische samenleving hebben? Ik waag dit te betwijfelen.

Denk maar eens logisch na wat dit eventueel zou betekenen. We heffen de Nederlandse overheid op en beginnen een anarchistische samenleving. Dit betekent dat er geen centraal gezag meer is. Dit betekent ook dat er geen sociaal opvangnet meer is en dat je bijvoorbeeld ook geen paspoort meer hebt. Er is immers geen staat meer en daardoor zijn we staatloos geworden. Probeer dan maar eens naar Duitsland te of een ander land te gaan. Daar hebben ze dan nog wel een centraal gezag en Nederland dus niet meer. Hierdoor kun je dus geen afspraak maken met andere landen namens alle Nederlanders. Tenzij wij we als alle Nederlanders gezamenlijk gaan zeggen dat iedereen zich vrijwillig gaat aansluiten bij een coöperatie of andere organisatievorm die namens alle Nederlanders in de anarchistische samenleving in overleg treedt met andere landen om er afspraken mee te maken. Dit zou dan wel weer veel gaan lijken op een centrale overheid die eerder was afgeschaft.

Maar blijkbaar wordt dan door vrijwillige zelforganisatie vanzelf een oplossing voor allerlei problemen gevonden die dan zouden ontstaan. Ook op problemen in relatie tot de omgeving waarin wij als anarchistische samenleving zouden leven.

Interne conflicten en macht
Maar stel dat de situatie uit de video wel de werkelijkheid is. Dan nog is het de vraag of een duurzame anarchistische samenleving zonder geweld mogelijk is. Een belangrijk element is de vraag hoe je omgaat met interne conflicten. Je kunt doen alsof een anarchistische samenleving alleen maar positieve kanten heeft en dat de mens alle problemen in harmonie oplost als er geen centraal gezag is, maar het is maar de vraag of dit in de praktijk werkelijk zo is. Vroeg of laat zal er ook in een dergelijke samenleving irritaties en daarmee conflicten ontstaan. Hoe ga je succesvol met die conflicten om zonder het gaat escaleren?

In een kleinschalige samenleving van enkele tientallen mensen zal het gemakkelijker zijn om hier een oplossing voor te vinden dan in een samenleving met duizenden of een paar miljoen mensen. Hoe groter een samenleving, des groter ook de kans op conflicten door de verschillende soorten type mensen en persoonlijk belangen die er zijn. Dit betekent dat er ook verschillende normen en waarden zijn of op den duur kunnen ontstaan. Hoe ga je daarmee om?

Verschillende interpretaties van het anarchisme
Een ander punt is wat het anarchisme nu precies is. Het antwoord wat op deze vraag door sommigen op deze site wordt gegeven is: ‘een (georganiseerde) samenleving zonder heersende klasse’. Vervolgens dien je zogenaamde The Natural Law te volgen, dit betekent onder andere het opgeven van het geloof in een overheid en het komt allemaal goed.  Ik weet dat ik hier wat chargeer, maar dit is mijn samenvatting van deze denkwijze.

De vraag is of iedereen die zichzelf anarchist noemt ook deze denkwijze volgt. Als er een ideologie is wat een groot potentieel heeft aan diversiteit van invulling of eigen interpretatie ervan, dan is dat in mijn optiek wel het anarchisme. Als je de betreffende pagina over het anarchisme op Wikipedia bekijkt, dan zie je al de verschillende mogelijke maatschappijvormen en stromingen die (vermeende) binding met het anarchisme hebben of anarchistische kenmerken vertonen. Ik vraag me af hoe aan al deze verschillende interpretaties in een anarchistische samenleving vorm wordt vormgegeven. Geheid dat er een verschil van mening en daarmee conflicten gaan ontstaan. Maar als je The Natural Law of het Non-agressieprincipe gaat volgen komt het blijkbaar allemaal goed. Dit uiteraard onder de voorwaarde dat iedereen dezelfde interpretatie ervan heeft en deze ook accepteert.

Ik vraag me überhaupt af of de menselijke natuur wel geschikt is voor grootschalige anarchistische samenlevingen. In dit artikel wordt ‘naïviteit over de werking van de macht’ de achilleshiel van het anarchisme genoemd. Ik denk dat dit waar is.

Is het anarchisme dan geheel zinloos?
Persoonlijk denk ik dit van niet. Je zou denk ik goed op persoonlijk niveau in je eigen leven anarchistische ideeën of principes kunnen toepassen. Eventueel ook op kleinschalige wijze bij een groep mensen die min of meer hetzelfde denken en dezelfde idealen nastreven. Hierbij dien je open te staan voor nadelen van het anarchistisch gedachtegoed die in de praktijk spelen.

Een voorbeeld is dat het anarchisme wellicht niet de meest efficiënte maatschappijvorm is. Er kan veel tijd en energie gaan zitten overleg met elkaar om consensus te krijgen. Ook loop je het risico dat als je te kritisch bent en te fel gaat discussiëren, dat je als te autoritair wordt gezien. Iets wat weer in gaat tegen de gedachtegang van het anarchisme. Je dient elkaar immers voldoende vrijheid geven zonder dat het als overheersend wordt ervaren.

Artikelen met meer informatie over het anarchisme
Het vrijheidsideaal zoveel mogelijk vorm geven
Verbeter de wereld, doe het zelf
Het onbegrepen anarchisme

Naschrift
Dit artikel kan als mijn antwoord op de twee vragen worden gezien die ik heb gesteld in het artikel ‘Hoe ziet een wereld zonder overheid eruit‘?

Hoe ziet een wereld zonder overheid eruit?

Afgelopen periode is erop deze website een discussie gevoerd over de noodzaak van een ‘externe autoriteit‘. Het ging eigenlijk vooral over de noodzaak van een overheid op het niveau van de natiestaat. Op deze website is er een tweespalt te bespeuren tussen voorstanders van de zogenaamde ‘Natural Law‘ en die daarmee wijzen op de negatieve kant van een overheid om het eventueel te willen laten verdwijnen. Ze lijken daarmee te streven naar een wereld zonder externe autoriteit in de vorm van een centrale overheid.

Aan de andere kant zijn er ook mensen die weer vraagtekens zetten bij deze gedachtegang. Of het wel het wel realistisch is. Waaronder de auteur van dit artikel.

Dit artikel is bedoeld als een verkenning om een discussie te starten hoe een wereld zonder overheid eruit zou kunnen zien. Ik poneer hierbij de volgende vragen:

  • Is deze gedachtegang überhaupt wel realistisch is? Toelichting: je kunt wel iets propageren dat iets niet goed is, maar ik wil dan graag een realistisch alternatief horen hoe het wel moet.
  • Hoe zit het tijdspad eruit om dit te bereiken?

 

Video: The Universe in a Nutshell

In onderstaande video legt de bekende theoretisch natuurkundige Michio Kaku op persoonlijke wijze het fundamentele belang van de natuurkunde uit. Dit doet hij door te laten zien wat de ontdekkingen binnen natuurkunde voor ons dagelijks leven hebben betekend en een korte geschiedenis te geven van belangrijkste ontwikkelingen binnen dit wetenschappelijk vakgebied. Hierbij geeft Kaku inzicht in de ontdekkingen van de 4 fundamentele natuurkrachten en het belang ervan. Ook behandelt hij zijn specialisatie de snaartheorie en geeft Kaku aan waarom volgens hem het verstandig is om natuurkunde te gaan studeren. In de video doet Kaku ook een interessante (vrij vertaalde) uitspraak: “Om de toekomst te kunnen begrijpen, moet je de natuurkunde kunnen begrijpen. Natuurkunde is de basis van technologie.”

Bron: Artikel ‘The Universe in a Nutshell’, website BigThink.com

Transities: fundamentele veranderingen

Veranderingen zijn van alle tijden. Toch zijn er verschillende gradaties in veranderingen te onderscheiden. Een bijzondere type verandering zijn transities. Transities kun je definiëren als radicale, structurele veranderingen van een maatschappelijk (sub)systeem.

Jan Rotmans
Volgens Jan Rotmans leven we nu in een tijdperk dat er fundamentele veranderingen gaan plaatsvinden. Hij hanteert ook de volgende uitspraak: ‘We leven niet in een tijdperk van veranderingen, maar in een verandering van tijdperken.’ Rotmans is hoogleraar transities en transitiemanagement aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Ook is hij oprichter van het onderzoeksinstituut DRIFT (Dutch Research Institute for Transitions) en medeoprichter van stichting Urgenda.  Er is al eerder op deze website een artikel verschenen over transities waarin Rotmans aan het woord kwam.

Een verandering van tijdperken is iets wat eens in de 150 tot 200 jaar gebeurt. Dit betekent dat er meerdere veranderingen op meerdere domeinen binnen alle gelederen van onze samenleving gaat plaatsvinden. Volgens Rotmans beseffen veel mensen dit echter nog niet en zijn ze (nog) niet goed voorbereid op deze transitieperiode.

Rotmans is een systeemdenker. Hij ziet de samenleving  als een verzameling van (complexe) systemen. Zo gaan er volgens hem grote veranderingen plaatsvinden in ons economisch systeem, ons ecologisch systeem en ons politiek systeem.

Invloed van de economische crisis
Een belangrijke oorzaak van deze transformatieperiode is de huidige economische crisis. Volgens Rotmans is dit geen gewone crisis, maar een systeemcrisis die nog lang gaat duren. Het is een crisis die diepgeworteld zou zijn en daarmee van invloed is op alles wat we doen. De manier waarop we nu produceren en consumeren leidt volgens Rotmans tot steeds hogere ‘ecologische tekorten‘ die groter zijn dan de economische tekorten. De nadruk wordt vooral gelegd op het terugdringen van de economisch tekorten. Rotmans stelt dat het ‘ecologisch tekort’ uitgedrukt in Amerikaanse dollars veel groter is dan het economisch tekort.

Anders gezegd: deze focus op de economie gaat ten koste van het milieu die we teveel belasten en wat den duur tegen ons gaat keren als we dit niet veranderen. Volgens Rotmans krijgen we als we zo doorgaan het komend decennium een ecologisch crisis. Hierbij moet worden gedacht aan problemen rondom energie, grondstoffen en klimaatverandering. Dit zijn allemaal zaken die elkaar beïnvloeden.

Vreugdevolle periode?
En we zouden hier ook blij mee moeten zijn. Alleen in een dergelijke situatie gaan mensen hun gedrag fundamenteel veranderen wat de enige manier is om uit deze situatie te komen. Dit betekent ook een innerlijke verandering. Veel mensen zijn echter angstig. Bang om te verliezen wat ze hebben en dat ze niet weten wat er gaat komen. Mensen zijn van nature wat bang voor verandering en helemaal voor fundamentele veranderingen zoals in  tijden van (systeem)crisissen. Alleen een langere periode van crisissen zal er voor zorgen dat we fundamenteel ons gedrag gaan aanpassen zodat we uit deze situatie komen.

We naderen volgens Rotmans het kantelpunt waarna onze samenleving fundamenteel gaat veranderen. Deze overgangsperiode van het oude naar het nieuwe tijdperk gaat nog een paar decennia duren. De verwachting van Rotmans is dat de komende decennia de basis wordt gelegd voor een innovatieve en duurzame samenleving waarvan we overigens niet zeker weten hoe dit eruit komt te zien.

Dit veranderproces gaat ook weerstand oproepen. Er zullen steeds meer conflicten ontstaan tussen mensen die het bij het oude willen laten en mensen die willen veranderen. Een verandering die 2 generaties kost en waar we nu halverwege zitten. Dit betekent bijvoorbeeld een paradigmaverandering van lineair naar circulair en van individueel naar gemeenschapszin.

Bovenstaande en meer legt Rotmans in onderstaande video uit.

Tips
Hier volgen enkele tips van Rotmans om je hier op voor te bereiden:

    • Bevrijd jezelf van oude instituties;
    • Accepteer onzekerheid;
    • Ontwikkel vaardigheden passend bij deze nieuwe samenleving;
    • Doe aan persoonlijk leiderschap;
    • Werk met gelijkgezinden samen in een netwerk om ideeën en mensen met elkaar te verbinden;
    • Accepteer dat er geen kant-en-klare oplossingen zijn. Zoek, leer en experimenteer. Bij voorkeur op plaatsen waar dit kan.

Bronnen
Persoonlijke website Jan Rotmans
Website DRIFT
Website TEDxMaastricht
YouTube-Video: Sustainability- Jan Rotmans at TEDxMaastricht

 

 

 

De werkomgeving regelmatig veranderen werkt erg goed voor de productiviteit. Verwacht dus meer werkvakanties in de toekomst.

De kunst van het veranderen

Veranderen is een uitdaging. In tijden van crisis is verandering echter vereist. Maar hoe verander je precies? En waarom is veranderen zo moeilijk?

Verandermanagement en gedrag
Als er ergens wel veel veranderingen plaatsvinden, dan is het op dit moment wel binnen veel organisaties. Dit betekent dat (bijna) alle managers  te maken hebben te maken met veranderprocessen. Op managementopleidingen wordt daarom ook niet voor niets vakken als verandermanagement aangeboden om (toekomstige) managers de kennis te geven hoe ze het beste deze processen kunnen begeleiden. Er zit echter een verschil tussen de theorie en de praktijk. Op papier worden er mooie plannen gemaakt alleen is de praktische uitvoering ervan toch niet zo gemakkelijk.

Er zijn de nodige boeken over dit onderwerp geschreven en veel zogenaamde managementgoeroes houden zich met dit onderwerp bezig. Vaak komen ze uit de Verenigde Staten waar veel managementliteratuur wordt gepubliceerd. Ook binnen Nederland zijn er mensen die dit onderwerp interessant vinden en erover publiceren.

Eén van die personen is Ben Tiggelaar. Hoofdthema’s van zijn werk zijn verandering en leiderschap. Hij richt zich hierbij vooral op gedragsverandering gebaseerd op onder andere wetenschappelijk onderzoek. Tiggelaar heeft zelf promotieonderzoek gedaan naar gedragsverandering binnen organisaties. Zijn proefschrift is hier te vinden. Volgens hem is het essentieel om je juist te gaan richten op een verandering van het gedrag van mensen. Zowel je eigen gedrag als dat van anderen.

Gedragspsychologie
Volgens Tiggelaar is het essentieel om bij veranderprocessen kennis te hebben van gedragspsychologie. Of in ieder geval van praktische methoden en technieken die hierop gebaseerd zijn. Toegespitst op verandering van het menselijk gedrag. Hij maakt hierbij een onderscheid tussen het anders denken en het anders doen. In onderstaande video legt hij dit uit en geeft hierbij ook wat tips. Deze video is in principe bedoeld voor managers die te maken hebben met veranderingen. Het is echter ook bruikbaar voor iedereen die gedragsverandering binnen een groep mensen wil bewerkstelligen.

Zo is het volgens Tiggelaar bij het anders denken belangrijk om rekening te houden met persoonlijke waarden die er binnen een organisatie zijn en dat je hier als organisatie op probeert aan te sluiten. Een ander punt is sociale bewijslast: mensen gaan vaak pas veranderen als andere mensen in hun directe omgeving dat ook doen. Bij het anders doen is het volgens Tiggelaar belangrijk om naar concrete actiedoelen te gaan. Dat je abstracte doelstellingen vertaalt naar zo concreet mogelijk actiedoelen om het abstracte einddoel te kunnen bereiken. Ook verandering van omgeving is volgens hem van groot belang. Dat je bewust een omgeving creëert waarin mensen op de gewenste manier worden beïnvloed.

Bronnen
Persoonlijke website Ben Tiggelaar
YouTube-Video: Ben Tiggelaar over veranderpsychologie van DP DenkProducties

 

Visions of the Future – The Intelligence Revolution

In 2007 heeft Michio Kaku een documentaireserie voor de BBC gepresenteerd: Visions of the Future. In drie afleveringen laat hij per aflevering een baanbrekende revolutie zien en de technologieën die voor de betreffende revolutie gaan zorgen. Hierbij schetst hij hoe onze toekomst er mogelijk uitkomt te zien. Sommige van de gepresenteerde technologieën en concepten bestaan al. Andere technologieën zijn nog volop in ontwikkeling en zullen volgens Kaku in de 21ste eeuw voor fundamentele veranderingen gaan zorgen.

In de aflevering hieronder behandelt Kaku de naderende intelligentierevolutie. Hoe gaat de opkomst van kunstmatige intelligentie en steeds intelligentere systemen onze wereld drastisch veranderen? Zo is er onder andere te zien hoe een vrouw, die chronisch depressief was, met behulp van diepe hersenstimulatie zich weer goed ging voelen.

https://www.youtube.com/watch?v=BzDXn5HzzEc

Bronnen
Visions of the Future, artikel Engelstalige Wikipedia 
Visions of the Future, artikel website Top Documentary Films

Op weg naar de derde industriële revolutie

Hoe laat je de economie groeien in de laatste fase van een energietijdperk? Dat is een belangrijke vraag die Jeremy Rifkin aan anderen en zichzelf stelt. Rifkin is een Amerikaanse econoom en auteur die zich bezighoudt met de impact van technologische en wetenschappelijke ontwikkelingen op de economie.

Rifkin stelt dat we het einde naderen van het industriële tijdperk gebaseerd op fossiele brandstof. Dit geldt ook voor de technologie en onze samenleving die hierop gebaseerd zijn. Klimaatverandering is een andere belangrijke factor die Rifkin noemt waar we rekening mee dienen te houden. Klimaatverandering heeft onder andere grote gevolgen voor de landbouw en daarmee onze voedselvoorziening. Het gevolg van dit alles is dat de olieprijs omhoog gaat, de werkloosheid toeneemt en de schulden stijgen. Kortom: onze beschaving verkeert in een crisis.

Energie en communicatie
Volgens Rifkin hebben we een nieuwe economische visie nodig waarbij we over de hele wereld met elkaar samenwerken om deze globale problematiek met urgentie aan te pakken. Alleen hoe doe je dat? Volgens Rifkin is het van belang om naar eerdere grote economische revoluties te kijken en daarvan te leren. Rifkin stelt dat er 2 factoren van belang zijn: 1) energie en 2) communicatie. Tijdens een grote economische revolutie zal de wijze waarop de energievoorziening georganiseerd is veranderen. Nieuwe energiesystemen zijn noodzakelijk om complexere samenlevingen mogelijk te maken. Bij nieuwe energiesystemen heb je ook nieuwe communicatiesystemen nodig om deze te beheren.

Als voorbeeld noemt Rifkin het introduceren van (openbaar) onderwijs tijdens de eerste industriële revolutie in de VS en Europa om een beroepsbevolking te krijgen die kon lezen en/of schrijven. Tijdens de eerste industriële revolutie werden de werkzaamheden complexer en werd analfabetisme een steeds groter probleem.

Voor een grote economische revolutie is het noodzakelijk dat er een revolutie op het gebied van energie en een revolutie op het gebied van communicatie plaatsvindt. Beide revoluties dienen vervolgens met elkaar samen te vallen en daarmee elkaar te beïnvloeden. Of anders gezegd: er dient een kruisbestuiving van beide revoluties plaats te vinden om een industriële revolutie te krijgen.

Nieuwe industriële revolutie
Momenteel staan we volgens Rifkin aan de vooravond van een nieuwe industriële revolutie. Het internet speelt hierbij een essentiële rol voor de communicatie en op het gebied van energie zijn er volop ontwikkelingen gaande om duurzame energiebronnen te kunnen benutten. Duurzame energiebronnen als windenergie en zonne-energie. Rifkin noemt dit ‘gedistribueerde’ energiesystemen waarbij je thuis en op andere plekken je eigen energie kunt opwekken via bijvoorbeeld zonnepanelen. Ook internet is een gedistribueerd systeem. Een gedistribueerd systeem is een systeem wat is opgesplitst in verschillende componenten die gelijktijdig kunnen functioneren. Met de opkomst van nieuwe energiesystemen zien we een verschuiving van de afhankelijkheid van 1 kolencentrale naar bijvoorbeeld windmolenparken waarbij elke windmolen zelfstandig energie opwekt.

Het internet maakt het mogelijk om met miljarden mensen over de hele wereld te kunnen communiceren zonder dat er een centraal gezag is die dit allemaal reguleert. Het is voor het eerst in de mensheid dat dit mogelijk is. Deze trend je zie ook weer terug bij de energieopwekking. Het wordt steeds gemakkelijker om je eigen energie op te wekken. Deze ontwikkelingen zitten nog in de beginfase en zullen nog verder uitgekristalliseerd moeten worden. Rifkin denkt dat dit zal gebeuren tijdens een nieuwe industriële revolutie die onvermijdelijk zou zijn.

Als adviseur voor de EU heeft Rifkin advies gegeven hoe we als Europa een leidende rol zouden kunnen vervullen in de aanloop naar de derde industriële revolutie. In onderstaande video wordt dit nader uitgelegd.

Bronnen
Video TEDxBrainport 2012 – Jeremy Rifkin – Leading the way to the third industrial revolution
Jeremy Rifkin, artikel Engelstalige Wikipedia

Het kweken van insecten

In mei 2013 verscheen er een rapport van de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) over eetbare insecten als mogelijke oplossing in de strijd tegen het wereldwijde voedsel- en milieuprobleem. Door de stijgende wereldbevolking en wereldwijd groeiende middenklasse, komt de mondiale voedselvoorziening onder druk te staan. Vlees is voor veel mensen een belangrijke bron van dierlijke eiwitten. Door de eerdergenoemde ontwikkelingen zal de mondiale vraag naar vlees ook gaan stijgen.

Van voer naar vlees
Het probleem met de conventionele vleesproductie is dat de omzetting van voer naar vlees niet efficiënt is. Je bent redelijk veel voer nodig om vlees te krijgen. Als de vraag naar vlees stijgt, zal ook de vraag naar verschillende graansoorten stijgen wat als voer voor het vee dient. Dit betekent uiteraard dat er ook meer landbouwgrond nodig zal zijn om aan deze stijgende vraag te kunnen voldoen.

Onderzoekers hebben in 2003 berekend dat je voor 1 kg hoogwaardige dierlijke eiwitten, vee dient te voeden met 6 kg plantaardige eiwitten. Uit een Amerikaans onderzoek uit 2002 blijkt dat een gemiddeld Amerikaans vleesproductiesysteem voor 1 kg levend kip 2,5 kg voer nodig heeft. Voor varkens is dit 5 kg voer en voor rund 10 kg. Bij insecten ligt deze verhouding gunstiger. Om een voorbeeld te geven: voor 1 kg krekels is 1,7 kg voer nodig.

Gefrituurde zijdewormlarven. Insekten hebben veel minder voer nodig dan varkens en koeien. Even wennen...
Wordt het eten van gefrituurde zijderupsen in de toekomst normaal?

Culturele invloed
In de westerse cultuur is het eten van vlees de norm. Het eten van insecten wordt al gauw als iets merkwaardigs of als iets smerig beschouwd. Er heersen hardnekkige vooroordelen waardoor mensen niet snel insecten zullen gaan eten.

Waarom is het eten van insecten in de westerse cultuur nooit populair geworden? Het is een gedachte dat doordat vee, naast de productie van vlees, ook andere voordelen hadden; het houden van insecten nooit populair is geworden. Enkele uitzonderingen, als het houden van bijen, nagelaten. Het houden van vee heeft als voordelen dat je melkproducten kunt maken, het kan worden gebruikt als transport en dat je bijvoorbeeld wol hebt.

In andere delen van de wereld spelen deze vooroordelen met betrekking tot insecten niet of minder. Het eten van insecten (ook wel entomofagie genoemd) is daar onderdeel van de cultuur of religie. Insecten worden er als een delicatesse beschouwd of als normaal onderdeel van het dagelijks eetpatroon. Inheemse gemeenschappen in bijvoorbeeld Peru, Bolivia en Nigeria eten insecten. Hierbij moet worden gedacht aan mieren, kevers, termieten, krekels en sprinkhanen. In Thailand is gefrituurde sprinkhaan een lekkernij. Het is een schatting dat wereldwijd 2 miljard mensen regelmatig insecten eten.

Insectenhouderij of insectenkwekerij
Een mogelijke grootschalige vernieuwing is om insecten te gaan houden, zoals het nu normaal is om vee te houden. Of beter gezegd: insecten te kweken. De gekweekte insecten kunnen dan worden gebruikt als voer voor andere dieren of voor menselijke consumptie. Overigens gebeurd dit al op kleine schaal. In ons land zijn al insectenkwekerijen te vinden waar bijvoorbeeld meelwormen of sprinkhanen worden gekweekt. Ook is er al een brancheorganisatie voor insectenkwekers: de Verenigde Nederlandse Insectenkwekers (Venik).

Bron
Edible insects, Food and Agriculture Organization

Stad in de toekomst

Paradigma’s: een algemene benadering (III)

Update: in deze artikelenreeks was er oorspronkelijk sprake van een videoserie bestaande uit 3 video’s en daarom zijn er ook 3 artikelen. De originele video’s zijn helaas verwijderd. Als vervanging zijn er nu 2 video’s geplaatst die dezelfde inhoud hebben met Spaanse of Portugese ondertiteling. Andere vervanging was helaas niet voorhanden. De video’s zijn bij de eerste 2 artikelen te vinden. Het laatste artikel zal geen video meer bevatten.       

In dit derde artikel over paradigma’s volgens de zienswijze van Joel Barker wordt de laatste video uit deze videoserie behandeld.  De eerdere artikelen zijn hier en hier te lezen.

Barker stelt in deze video’s dat paradigma’s erg krachtig zijn. Als je het juiste paradigma hebt eigengemaakt, kun je er erg succesvol in zijn. Het grote gevaar volgens Barker is het blijven vasthouden aan een verouderd paradigma waar je succesvol in bent geweest. Terwijl het eigenlijk nodig is om over te stappen op een nieuwe. Het succes van het oude paradigma is echter te verblindend om op een nieuwe over te stappen. Als men zich dit alsnog realiseert, is het vaak al te laat en hebben andere mensen al geïnvesteerd in het nieuwe paradigma.

Als concreet voorbeeld van bovenstaand effect noemt Barker het idee van de kwartshorloge. Zwitserland domineerde de horlogemarkt en ze maakten er uitstekende mechanische horloges. In het begin van de jaren 60 ontwikkelden de Zwitsers de kwartshorloges. Ze zagen hier echter niet veel perspectief in en gingen door met het ontwikkelen van mechanische horloges. Het idee van de kwartshorloge maakten ze echter wel openbaar. Seiko uit Japan is vervolgens het eerste bedrijf geworden wat op grote schaal kwartshorloges is gaan ontwikkelen. Het gevolg was dat het marktaandeel van de Zwitserse horlogemakers instortte: ze konden niet concurreren met de goedkopere kwartshorloges die ze zelf hadden uitgevonden.