Bankiers zijn anno 2011 weinig populair. Terecht, maar de grondoorzaak is dat mensen geld uit willen geven dat ze niet hebben.

Lenen is de wortel van het kwaad

Veel mensen maken zich druk over rente en de schadelijke gevolgen die deze heeft op de maatschappij. Rente is echter maar een symptoom. Lenen is een veel groter probleem.

Schulden maken: slechte gewoonte van de laatste decennia
Het is nog niet zo lang geleden dat Nederlanders lenen als een groot kwaad zagen. Eerst werd er gespaard voordat er uitgegeven werd. De meeste Nederlanders zagen het maken van schulden als verwerpelijk, vaak om godsdienstige redenen. Het gevolg was dat schuldenproblemen nauwelijks voorkwamen. Weliswaar leefden de meeste Nederlanders vergeleken met bijvoorbeeld Amerikanen niet erg riant, maar onder de streep waren ze heel wat waard. Ook kwam er een permanente kapitaalstroom op gang naar bedrijven, waardoor deze snel konden groeien en welvaart brengen. Geen wonder dat de welvaart in die jaren snel groeide.

Bankiers zijn anno 2011 weinig populair. Terecht, maar de grondoorzaak is dat mensen geld uit willen geven dat ze niet hebben.
Bankiers zijn anno 2011 weinig populair. Terecht, maar de grondoorzaak is dat mensen geld uit willen geven dat ze niet hebben.

Lenen: gewoon dom
Er zijn goede redenen om niet te lenen. Naast de hoge uitgaven aan rente, kweek je hiermee ook een weelderige levensstijl aan die je op langere termijn niet vol kan houden. Niemand in Nederland hoeft in principe om te komen van de honger omdat hij of zij te weinig inkomen heeft. Er zijn inderdaad de nodige crepeergevallen bij de voedselbank, maar doorgaans worden deze veroorzaakt door te hoge schulden (lenen dus) of overheidsregels, conflicten met uitkerende instanties wegens overtreding van een van de vele ingewikkelde regels komen af en toe voor. Ondanks allerlei leugens die door Keynesiaanse economen worden verkondigd, word je van lenen domweg arm. Ook als samenleving.

De zwendel van de centrale bankiers
In de jaren zeventig liep de inflatie snel op. Geen wonder, er werd in Nederland en andere landen na het exploderen van het Bretton Woods accoord en het loslaten van de gouddekking massaal geld bijgedrukt. Heel vervelend voor spaarders, die hun geld zagen verdampen. Ook hypotheken werden zo onbetaalbaar, want de inflatie – en dus de rente – liep snel op. Dit mede door de stijging van de energieprijzen als gevolg van de OPEC.

Geen rente zonder lenen
Mensen die bezwaren hebben tegen rente – geld verdiend met geld dus – vergeten dat er een fundamenteler probleem is. Geen rente zonder dat er geld geleend is. Als niemand, ook de overheid en bedrijven niet, geld zou lenen, zouden woekeraars en financiers als Goldman Sachs geen macht hebben. Deze oplossing is overigens niet nieuw. Grote denkers uit het verleden, waaronder Jezus van Nazaret, hebben lenen al verworpen. Volgens Jezus zijn er maar twee goede manieren om met geld om te gaan: geven  als geschenk, in noodgevallen, of geven als betaling voor iets anders. “Vraagt iemand iets van U, geef het hem; neemt iemand het uwe, vraag het niet terug.” (Evangelie van Lucas 6:30). Een persoon die deze raadgevingen volgt raakt nooit in de schulden en maakt ook geen schuldenaren, die hem of haar gaan haten omdat ze het geld niet kunnen terugbetalen. Een overheid die deze raadgevingen volgt, komt ook niet in de problemen, zoals nu.

Spaarders moeten investeren in plaats van sparen
Maar waar moet je dan toe met je gespaarde geld? Heel simpel: je geeft een deel weg (Jezus beveelt bijvoorbeeld aan: tien procent van alles wat je verdient weggeven aan mensen die het nodig hebben, en dat zijn niet de hulporganisaties waarvan de directeur meer dan een ton verdient) en de rest investeer je in een bedrijf dat op een eerlijke en degelijke manier met mens, natuur en je geld omgaat. Let hierbij op het salaris van de topman. Rijst dat de pan uit, dan heerst er vermoedelijk een totaal verziekte bedrijfscultuur. Mijd dergelijke bedrijven als de ziekte. Als iedereen dit doet, wordt er veel meer geïnvesteerd en groeit de economie hard. Ook is het dan afgelopen met de parasitaire financiële sector.

Wil je toch perse sparen, kies dan een coöperatieve bank als de Rabobank of een bank als ASN of Triodos, die je geld belegt in duurzame ondernemingen.

Hoe kom ik van mijn schulden af?
Dit krijg je voor elkaar op drie manieren. De eerste en allerbelangrijkste is je uitgaven verminderen. Deze pagina kan je daarbij helpen. Ook moet je je inkomsten vergroten. Zie hier. Tot slot moet je er alles aan doen van je schulden af te komen. Hiervoor moet je ze eerst herfinancieren voor een zo laag mogelijke rente en dan zo snel je kunt aflossen. Meer tips om van je schulden af te komen hier. Zit je echt heel diep in de schulden, dan is de Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen een oplossing, zie hier.

45 gedachten over “Lenen is de wortel van het kwaad”

  1. Lenen is in veel gevallen heel nuttig: als je een huis wilt kopen, als je een studie wilt doen, als je een bedrijf wilt starten, als je een investering wil doen in machine’s en dergelijke, enz.
    En rente is in principe ook niet verkeerd: het is een stimulans om je eigen geld waar je misschien hard voor gewerkt hebt en dat je hebt gespaard aan anderen te lenen. Maar iemand die geld uitleent wil daar behalve dat hij daar een (kleine/redelijke) winst voor krijgt ook verzekerd zijn tegen niet terugbetalen van de lening.

    Wat tot probemen leidt is teveel uitlenen/lenen, onredelijk hoge rentes (woekeren), enz.

    1. Inderdaad, soms nuttig als investering. Het is dan wel verstandig om onnodige (luxe) uitgaven te schrappen. Als je een schuld hebt en op vakantie gaat, is dat in zekere zin hetzelfde als wanneer je leent om de vakantie te bekostigen (want je had ook kunnen kiezen om niet op vakantie kunnen gaan en de schuld af te lossen).

      1. @ Lennart,

        Je kan natuurlijk ook op vacantie gaan, in Spanje andere mensen in de schulden werken door ze apartementen aan te smeren, de schuld die je hebt opgedaan door op vacantie te gaan hiermee terugverdienen en weer terugkomen naar Nederland. Als je hier in Nederland er reclame voor maakt dan kan je zomaar 4 apartementen verkopen in Spanje, dat kost je 2 uurtjes werk als je eenmaal in spanje bent. Nu vertel ik het zo alsof het lijkt dat deze handelswijze in de criminele sferen zit maar dat hoeft helemaal niet zo te zijn, er zijn genoeg eerlijk zakenmensen die dit werk doen. Het is meestal wel zo dat als je het niet vanuit Nederland regelt dat de vacantiegangers hierdoor flink in de schulden komen terwijl ze op vacantie zijn.

  2. Dit is natuurlijk volledig waar. Echter het is wel onhandig als je regering uit mensen bestaat die geld lenen voor je, daar zelf oorlogjes van voeren en jou vervolgens wel belasting laten betalen… Persoonlijk is het niet heel moeilijk om uit de schulden te blijven maar op landelijk niveau is dat wel wat pittiger…

  3. Germen je hebt volkomen gelijk! En Jezus ook.. Begin 2000 kregen we een redelijke erfenis en in plaats van die te besteden aan onnodige dingen als vakanties, nieuwe auto, losten we daarmee een flink deel van onze hypotheek af. De bank keek ons met argusogen aan toen we binnenkwamen om af te lossen in plaats van nieuw geld op te nemen! Een paar jaar later ging mijn werkgever failliet en moesten we een tijdje leven van een WW uitkering maar door onze zeer kleine vaste lasten ging dat toch redelijk, ook omdat we onmiddellijk onze auto de deur uit deden en andere niet noodzakelijke dingen stopten. Nu gaat het weer goed en kunnen we ons weer luxe spullen en andere ‘uitspattingen’ veroorloven maar we zijn nog altijd gewend om eerst te sparen voordat we iets uitgeven…

  4. Volgens mij draai je de zaak om: jij zegt lenen is slecht omdat je rente moet betalen. Nee, het is juist de rente die slecht is, als je geld moet lenen. Het is de rente die problemen veroorzaakt, niet het lenen van geld op zich.

    Je haalt Jezus aan, leuk. Het volk waar hij bij hoort zorgt er goed voor dat wat er in die Bijbel staat (OT) ook bewaarheid wordt. Lees Deteronomuim 23, regels 19 en 20.

    Merkwaardig dat het kapitalische systeem nu aan het instorten is, en het is allemaal te danken aan….. rente.

    zie: http://kennedy-bibliothek.info/data/bibo/media/GeldbuchEnglisch.pdf

    1. Bedankt voor de handige link naar het boekje van Kennedy!

      Persoonlijk uit schulden blijven is altijd slim echter de goede richting opzwemmen in een kolkende massa water die de andere kant op gaat betekend niet altijd dat je niet ook slachtoffer wordt van het domme gedrag van anderen zoals de politici. :-)

    2. Geld lenen zonder het bestaan van rente is (in dit systeem) onmogelijk. Vanuit dat opzicht kun je noch het lenen, noch de rente beschuldigen.
      Dat het kapitalistische syteem instort hebben we voornamelijk te danken aan de gigantische economische bubble die zich sinds de jaren ’90 ontwikkelde, zonder dat hij in de crisis van 2000 volledig gecorrigeerd werd. Maar nog meer schuld draagt de consumptiemaatschappij van de VS, waar goedkoop lenen sparen bijna ontmoedigde, de bubble in de huizenmarkt en het uiteenspatten ervan (in een economie van consumptie, zonder sparen) was de directe aanleiding tot de crisis van 2008. Veel van de oorzaken van de crisis zijn terug te brengen tot het incompetente beleid van de FED o.l.v. van Bernanke en Greenspan: van de ‘Change’ van Obama kwam in dat opzicht slechts weinig in huis…

  5. het is een youtube filmpje waar ik de wijsheid van daan heb dus….
    maar het kwam er hier op neer dat het vermogen van een bank, dus de hoeveelheid geld, bestond uit het totaal van schuldbekentenissen van leningen.
    niet de hoeveel dollars of euro’s in de kluis maakte het vermogen uit, maar wat men op papier tegoed had, zonder dat daar een keiharde garantie aan waarde in goederen aan was gekoppeld.
    m.a.w een bank die miljoenen aan leningen heeft uitstaan is een rijkere bank, dank de bank die dat bedrag in de kluis heeft liggen. Oftewel Hannes, met teugbetalen en niet opnieuw lenen beroofde je eigen de bank van vermogen.

  6. Oneens met dit artikel. Natuurlijk is lenen niet slim als het niet persé hoeft voor koophuis of eigen bedrijf, maar daarom moet er ook overheidsbanken komen die als énigen nog geld “scheppen”, en beoordelen of iemand in alle redelijkheid zijn maandelijkse aflossingen kan voldoen. RENTELOOS. Ook sparen tegen rente, is onnodig, en niet slim. Als ik geld verdien en dat komt binnen “bij mijn bank”, wil ik dat dat geld van mij blijft. Altijd, 100% opeisbaar, ook als iedereen dat gelijktijdig doet. Dus: Zonder dat ermee gehandeld wordt, daarom moet geld scheppen en reguleren ook een, transparante, overheidstaak zijn. Als ik daarnaast tòch wil dat mijn geld groeit, kan ik ermee naar de beurs, maar op eigen risico.

    Het aangaan van schulden is op zich niet het probleem: Je bent er tenslotte altijd aan gehouden om terug te betalen, net zoals nu. Schulden maken is zelfs nódig om voldoende geld in omloop te krijgen voor het draaiende houden van de reële economie. Zonder schuld geen geld. Zie “Money as Debt”.

    Maar het mooie is, als dat *renteloos* gebeurt, zònder dat commerciële banken zich er nog mee kunnen bemoeien omdat RENTE strafbaar wordt gesteld als de frauduleuze handeling die het is (Diefstal!), dan vertegenwoordigt het geld eindelijk weer èchte waarde, zodra het terugbetaald is aan de scheppende overheidsbank. Die kan het dan opnieuw uitzetten aan particulieren of innoverende bedrijven, of, als er al meer terug is gekomen dan er uitstaat aan leningen, dit steken in de publieke sector. (overheidsbanen die ten goede komen aan ons allemaal) Een teveel wordt “vernietigd”, zodra er weer meer nodig is, drukt men virtueel weer bij.

    Lees alsjeblieft Margrit Kennedy “Interest and Inflation-free economy” en besef dat de schulden aangaan het probleem niet is, maar het feit dat we steeds meer en steeds ergere schulden móeten maken, doordat rente bestaat!

    We kunnen met de steeds extremer wordende golven van de economie meegaan zoals de meeste rechtse kabinetten doen, er juist tegenIN gaan (NU investeren voor de reële economie en toekomst) (anti-cyclisme), OF we kunnen met zijn allen bepalen dat we de controle van de banken TERUGnemen als volk, en het geld, via onze overheden, renteloos laten circuleren. Onafhankelijk van àndere landen dus ook, elke overheid voor zijn eigen land, precies genoeg -uiteraard internationaal goed gecontroleerd!-

    (Overheden die op dit moment niets begrepen hebben van het monetarisme waarbinnen socialisme, kapitalisme en liberalisme alleen maar subsystemen zijn die ALTIJD tot armoede zullen leiden)

    Want linksom of rechtsom stort rente de wereld in de armoede, accelererend! Zonder rente zou er geen derde wereld zijn, en hadden we al lang in een circulaire economie geleefd, gericht op sámenleven met de planeet, in plaats van deze kapot te maken voor volgende generaties.
    http://www.twitlonger.com/show/ekm262

  7. Aanvulling op bovenstaande: Het omgekeerde is dus het geval, van wat Germen beweert: Onverantwoord lenen, woekeren, de hele consumptiemaatschappij ten koste van de planeet, hebzucht, méér willen hebben dan wat je met gewoon eerlijk werken kan verdienen, incentives om “rentenier” te willen worden, bankiers die door burgers gered moeten worden, allemaal het *gevolg* van Rente. DAT is de wortel van het kwaad, niet omgekeerd.

    Heel mooi dat mijn bank, Triodos, belegt in duurzaam, maar liever heb ik dat ze pas met *mijn* geld gaan handelen om het te “vermeerderen”, als ik daar opdracht toe geef, en er anders mooi van *af* blijven. Dat ik na 12 maanden 100 euro sparen, 1200 heb na een jaar. Dat is mooi genoeg. Er is geen èxtra incentive meer om op te potten tenzij je speciaal voor iets spaart, noch om te lenen, want dan heb je toch minder om uit te geven per maand.

  8. Als er geen rente bestond dan zou het huidige monetaire systeem niet beland zijn in de zichzelf versterkende spiraal van oplopende schulden. De rente is de oorzaak hiervan. Zonder rente lopen schulden niet op. Met andere woorden: niet het lenen, maar de rente is de wortel van het kwaad.

    Lenen blijft soms een noodzaak. Hoe wil een startende ondernemer anders aan startkapitaal komen? Zelf eerst moeten sparen onttrekt geld aan de economie (met gevolgen vandien), en vertraagt de start van nieuwe ondernemingen (of verhindert dit zelfs).

    1. Aanhangers van de economie worden op deze site regelmatig geconfronteerd met goede argumenten die de werking van het economische (dikwijls het financiële in het bijzonder) systeem in vraag stellen.
      Ondanks de vele goede argumenten tegen rente, blijf ik geloven in dit systeem, met als belangrijkste verantwoording dat lenen zonder rente té voordelig zou zijn voor schuldenaars. Er zou veel meer geleend worden dan goed is voor de economie, want de regulerende werking achter de vraag en het aanbod van kapitaal, de rente, is afwezig. Rente is dus, vanuit mijn standpunt noodzakelijk om ontleningen (de vraag) te reguleren.
      Maar ook voor de aanbieders van kapitaal is rente ‘aantrekkelijk’ om niet te zeggen noodzakelijk. Zonder het ontvangen van rente op spaargeld, worden geen deposito’s geplaatst bij de bank, het geld zou gewoon in een kluis verdwijnen (beheerskosten, verzekeringskosten, …) en niet via de bank terechtkomen in de economie. Als mensen eisen dat hun geld altijd 100% opvraagbaar is (wat het in theorie altijd is, tenzij er zich een bankrun voordoet), dan zal er ook niemand zijn die geld zou kunnen lenen.
      In dit geval zouden ondernemingen, de overheid of particulieren geen geld kunnen lenen, wat nadelig zou zijn voor de economie. Onrechtstreekse financiering zou volledig in het honderd lopen, wat eveneens nadelig zou zijn voor de economie.
      Dit is mijn belangrijkste argument voor rente: het in stand houden van de regulering van kapitaal in de economie. Als met het spaargeld op de bank niets zou gebeuren, dan zou dit geld gewoon uit de economie verdwijnen, alsof je het thuis onder je kussen bijhoudt.

      1. @Tom

        Ik merk dat je niet zomaar van plan bent om het huidige economische/financiele/monetaire systeem zondermeer af te schrijven. Het is ook erg goed dat er ook kritisch wordt gekeken naar alle meningen van mensen als ikzelf, Ietsis of Douwe enz..
        Ik wil alleen 1 ding nog zeggen over het huidige systeem. Dit systeem met oa rente kan alleen maar in stand blijven als economieen exponentieel blijven groeien. Ik neem aan dat u begrijpt dat dat onmogelijk is omdat we slechts 1 aarde hebben. Je kunt hier op aarde geen eeuwig groeiende economieen hebben, dit is ook niet wenselijk.
        Daarom ontkomt de mensheid er niet aan zijn economieen te moderniseren naar aanleiding van de nieuwste of al heel oude inzichten.

        1. Het argument dat je daar aanhaalt is inderdaad dat wat ik het meeste vrees, want ik heb er helaas (voor mij) geen tegenargument voor. Theoretisch kunnen we nog even verder met groeien door het verder uitputten van technologie en R&D, maar ergens is er een limiet (dat vermoed ik toch, het is een vraag die me regelmatig bezig houdt…).
          Maar wat ik me dan afvraag (waarschijnlijk wegens een te gebrekkige kennis van de alternatieve systemen, maar ik doe mijn best hier verandering in te brengen): zal het alternatieve systeem dan niet streven naar economische groei?
          Bovendien ben ik het met je eens aangaande de nood aan modernisering van de economie. Hier in het Westen zijn we al aardig op weg (niettegenstaande het nog vele stukken beter kan), maar ontwikkelingslanden zijn er nog niet toe in staat denk ik, of beter: vrees ik.

        2. Ik denk dat we ooit een keer het taboe op geboortebeperking zullen moeten doorbreken in de wereld. We zullen als mensheid toe moeten naar een economisch systeem dat functioneerd met 0% economische groei. Uiteindelijk zal dat er toe leiden dat er een maximum is voor het aantal mensen op aarde.
          Ik weet het ook niet hoor dit is maar een bedenksel van mij..

        3. Wat is er mis met stagnatie?, Waarom kunnen winsten van bedrijven niet gehandhaafd blijven, wat mij eigenlijk al gezond genoeg lijkt? Nee winsten moeten groeien! Tuurlijk moeten ze groeien, oa door inflatie (rente). Maar voornamelijk omdat aandeelhouders dit eisen. En zonder die prikkel was de mensheid misschien ook niet geweest waar we nu zijn.
          Het rare is dat deze theorie lijkt op het Mercantilisme een theorie van lang geleden dat er vanuit ging dat de economie niet kon groeien, maar dat de groei op jouw handelsbalans alleen maar kon komen door krimp op andermans handelsbalans.
          Wederom; Ik weet het ook niet mensen maar ik bedenk maar wat…..

  9. Tim, stagnatie, stoppen met economische groei, is niet mogelijk zolang rente blijft bestaan. Omdat je steeds meer rente “verschuldigd” bent (ik bekijk het even macro-economisch), wordt er steeds nieuw geld bijgedrukt, en worden er steeds meer schulden aangegaan door landen èn bedrijven. Met als gevolg inflatie, en het opnieuw inzetten van rente als regulator. Je ziet wel wat er nu gebeurt, de allerarmste landen met de meeste schulden, betalen de hoogste rente. Zij komen hier nóóit meer uit.

    Rente reguleert bedrijven niet Tom, althans niet op een manier die wenselijk is. Op dit moment stranden juist alle dènkbare innoverende bedrijven al in de opstartfase, als concept op de tekentafel, omdat geen bank ze nog krediet durft te verlenen (ze hebben tenslotte nog maar 9% wèrkelijk in kas, je spaargeld verdampt dus al bij het inleggen).

    Het enige wat banken bereid zijn te doen, is deze innovatieve bedrijven gevangen houden in leaseconstructies, met vele procentjes rente voor de bank (of leasebedrijf), een enorm opgedreven prijs voor hun produkt, waarna het bedrijf al failliet is voordat ze de eerste producten voor de particulier hebben kunnen aanbieden voor een reële prijs. Intussen raakt de olie op, en vervuilen we vrolijk verder, omdat DAT de meeste rente-inkomsten oplevert voor de banken. Nog stééds!

    Als er geen rente meer is, wordt het kapitaal, het ruilmiddel waaraan dus nooit meer verdiend mag worden, per krediet verstrekt aan de bedrijven door een transparante non-profit/nuts/overheidsbank die uitsluitend als taak heeft om bedrijven en huizenkopers op weg te helpen richting een planeet die ons overleeft.

    Dus: zònder dat het de (commerciële!) banken zoals nu alléén gaat om shortterm-profit en “wat kan ik eraan verdienen” ipv “Wat is een zinvolle investering” en “hoe valide is het businessplan”, en “hoeveel duurzame banen levert dit op” en “hoe maakt dit onze wereld weer een stukje gezonder”? Een nutsbank hoeft niet te verdienen aan jou, en geeft jou als ondernemer dan *eindelijk* alle ruimte om te ondernemen, zonder steeds opnieuw, via rente, teruggezogen te worden in een steeds dieper wordend schuldenmoeras.

    Een overheidsbank die als énige nog het geld schept en helpt circuleren door het na terugkomst opnieuw als leningen uit te zetten aan prospective huizenbezitters of gezonde ondernemers met een werkelijk duurzaam idee, danwel te besteden aan banen in de publieke sector, dat is geen communisme. Dat verschaft, *juist* omdat er geen grootverdiener meer tùssen zit en màg zitten (geen geldschepping meer door commerciële banken), een enorme vrijheid en geweldige kansen voor nieuwe bedrijven. Natuurlijk staat het daarnaast vrij om te beleggen, te investeren, maar obligaties bestaan inderdaad niet meer, tegen een “vaste rente”. Hoeft ook niet, want de overheid, die wij tenslotte betálen om voor ons te zorgen dus óók voor ons ruilmiddel, schept exact genoeg voor het eigen volk. Niks lenen van banken, niks lenen van andere landen. Niks armoede omdat ze je in de armoede en ellende hebben gestort.

    Pensioenen in huidige vorm, nee helaas, dat kan dan ook niet meer. Een fatsoenlijke AOW dus voor elk mens, om goed van te kunnen bestaan. Het overige spaar je zelf ergens bij elkaar, renteloos, of, als je dat liever hebt, via risicohoudend beleggen. Maar het blijft niet komen, het gaat OP. Je smeert je geld dan uit over het aantal jaren dat je nog hóópt te hebben, en aanvaardt dat je misschien dan op je 80e, gezond en wel, alleen nog die AOW hebt. Maar misschien ben je dan ook wel klaar met wereldreizen e.d.

    Maar neem mijn woord niet als “de waarheid”. Kijk èn lees zelf héél goed:
    =De hele Zeitgeist cyclus
    =Money as Debt
    -the Money Masters
    =Margrit Kennedy “interest- and inflationfree money”
    =Mike Montagne (Monetary Perfected Economy).
    =Vrijwel alle artikelen van econoom Ad Broere.
    =Uiteraard Visionair Douwe op Visionair.nl!

    Voor onze planeet, onze achter- achterkleinkinderen. Alsjeblieft. Kijk al die films, lees al die blogs en boeken, en kom dàn nog eens terug op deze discussie… Méér nog als je denkt dat je een “taak” hebt in deze wereld, om als een goed mens te leven naar voorbeeld van een Jezus of Buddha of Mohammed of Ghandi: Verlaat deze wereld niet slechter dan dat hij is, maar alvast een stukje beter dan hij was. Mijn geloof houdt grofweg in dat het hiernamaals niet betekent wat er voor òns komt als *wij* dood zijn, maar dat het het “Na-Ons-Maals” betekent. Als wij er met zijn allen voor kunnen zorgen dat wij de wereld voor onze nazaten lééfbaarder kunnen maken, en gaan werken aan dat Paradijs op Aarde ook als het voor ons zèlf te laat is, dan kunnen wij deze aarde verlaten met het goede, tevreden gevoel dat we een heel klein beetje hebben bijgedragen aan het geluk van hen die na ons kwamen, in ons eigen land, maar zéker ook in de rest van de wereld, waar mensen nog steeds sterven van de honger.

    Wat “overpopulatie” betreft: Don’t go there. het is een hardnekkige mythe: Wij móeten namelijk 2,1 kinderen blijven krijgen om de huidige levensstandaard in stand te houden, willen we niet als bejaarden straks ziek, en op straat belanden, arm als een kerkrat en zonder hulp.

    Kijk alle vijf de filmpjes over dit thema: Leuk, èn leerzaam! Hier is eerst deel 1 alvast:
    http://overpopulationisamyth.com/overpopulation-the-making-of-a-myth

  10. @ Ietsist
    Op je betoog kan ik amper iets aanmerken (deels omdat er weinig op aan te merken valt, deels omdat ik bijlange na niet alle mechanismen in de economie ken, ik realiseer me dan ook dat je van mijn kant nooit het volledige verhaal krijgt). Wat ik wel zou willen verduidelijken is dat economische groei gemeten wordt in reëel bbp, gebaseerd op de reële economie. De monetaire economie (waar rente bij zit) is pas wat waard als de reële economie wat waard is. Het is dan ook niet zo dat als de monetaire economie toeneemt (bv. door rente) dat de reële economie even sterk mòèt groeien. Inflatie zorgt hiervoor. Kort: meer geld vraagt niet noodzakelijk om meer productie. In die zin kunnen geldgroei en stagnatie toch samenleven.
    Een andere opmerking betreft de overheidsbank: als het de overheid toegestaan is ongecontroleerd geld te drukken, zal de verleiding dan niet groot zijn om snel de uitstaande schulden ‘weg te drukken’?
    Naast deze twee opmerking is er nog een laatste element dat ik wil aanhalen. Ik haalde het in mijn eerste reactie al aan: zullen mensen niet massaal gaan lenen als dit van overheidswege en zonder rente aangeboden wordt?
    Bedankt trouwens voor de lectuur. Ik doe mijn best me erin te verdiepen, maar helaas, Margrit Kennedy ligt ook al enkele weken te wachten…

    1. Tom, ongebreideld geld bijdrukken gebeurt sowieso, het gaat er alleen om wie dat mag doen, onder werlke omstandigheden en waar de voor en nadelen daarvan naartoe gaan.

      Ik krijg de indruk dat jij denkt dat private partijen als banken beter het recht kunnen hebben om dit recht te hebben als overheden. Waarom denk je dat?

      Een overheid is ten minste democratisch verantwoordbaar te houden en als de overheid het goed doet profiteerd het hele volk en als de overheid het niet goed doet lijdt het hele volk. Nu is het zo dat als de banken het goed doen zij enorme voordelen behalen en als ze het niet goed doen, ze de overheden en belastingbetalers ervoor op laten draaien.

      Uiteraard zitten er risico`s aan een geldpers, maar zolang je met fiat geld werkt kom je hier niet omheen. En in mijn mening kun je beter dit recht in democratische controleerbare handen hebben dan in oncontroleerbare handen die ook nog tegen niemand verantwoording hoeven af te leggen.

      Maar goed, ik ben wel heel benieuwd hoe jij hier tegenaan kijkt en waarom jij eventueel denkt dat dit recht bij private banken zou moeten blijven liggen.

    2. @tom Precies, Margrit Kennedy, is een goede manier om te beginnen :) Zij legt namelijk uit waardóór inflatie ontstaat. Er zijn ook wel youtubes te vinden van haar die het misschien wat “vlotter” uitleggen..

      Net als Douwe ben ook ik geen econoom, en in die zin *gelukkig* weinig gehinderd door kennis van zaken. (alleen VWO Economie) Mijn ervaring is dat bij uitstek economen en financieel deskundigen alleen maar kùnnen denken binnen de bestaande structuren, zoals die door rente ontstaan zijn. Van links tot rechts, overigens. Ad Broere is daarop een gunstige uitzondering, alleen vind ik het wat jammer dat die zich ook over “conspiracy” uitlaat. Zelfs als die conspiracy er zou zijn, verwijt je het de slijter dat hij rijk wordt aan het verkopen van alcohol, als wij zèlf toestaan dat alcohol verkopen legaal is?

  11. Geld bijdrukken gebeurt inderdaad, maar niet ongebreideld. Als dit onbeperkt zou gebeuren leidt dit meteen tot hoge inflatie, zoniet, hyperinflatie. Maar inderdaad, het gebeurt.
    Ik ben inderdaad van mening dat centrale (!) banken het recht moeten hebben op chartale geldcreatie. Dit omdat blijkt dat centrale banken de inflatie makkelijker onder controle kunnen houden. Het heeft ook zijn nadelen, dat kan en zal ik niet ontkennen. Het is dan ook normaal dat er voor en tegenstanders zijn, zoals ik het bekijk is het een discussie zonder eenduidig correcte oplossing.
    Wat echter bijdraagt tot mijn vertrouwen in ‘chartale geldcreatie aan de centrale banken’ is de verplichting tot verantwoording. Iedere beslissing die centrale banken nemen of niet nemen moet worden verantwoord. Of ik met de mate van verantwoording akkoord ga kan ik niet zeggen, aangezien ik slechts bekend ben met de economische zijde van het concept en amper of niet op de hoogte ben van de juridische (mag ik het zo noemen?) kant. Verantwoording is dus wel degelijk aan de orde.
    Ik denk dat je in je derde alinea een kleine vergissing begaat. Aangezien het over fysieke geldcreatie door centrale banken gaat (‘ongebreideld geld bij drukken’) is het betrekken van de reddingen en kapitaalinjecties voor de commerciële banken hier niet van toepassing.
    Ik hoop dat ik je in deze reactie van een antwoord voorzie.

    1. @ Tom aan wie leggen centrale bankiers volgens jou nu verantwoording af? Wat ik heb kunnen vinden is dat zij aan helemaal niemand verantwoording hoeven af te leggen.

      Een overheid daarentegen is zichtbaar en legt altijd verantwoording af doordat er een nieuwe stemming gaat komen.

      Maar ik hoop dat jij wat anders boven tafel weet te krijgen. Ik zou het namelijk geweldig vinden als blijkt dat centrale banken verantwoording moeten afleggen, maar ik heb dat nog niet kunnen vinden. Ze leggen in ieder geval geen verantwoording af aan overheden, laat staan de burgers. Maar nogmaals ik laat me op dit punt graag verrassen.

  12. “Om haar legitimiteit te behouden, moet een onafhankelijke centrale bank aan democratische instellingen en het algemene publiek verantwoording afleggen over haar activiteiten in het kader van haar mandaat. De ECB heeft precieze rapportageverplichtingen. Deze zijn vastgelegd in artikel 15 van haar Statuten.
    Overeenkomstig deze Statuten, dient de ECB ten minste elk kwartaal een verslag te publiceren over de werkzaamheden van het Eurosysteem, en wekelijks een geconsolideerd financieel overzicht. Daarnaast dient de ECB een Jaarverslag te produceren over haar werkzaamheden en het monetaire beleid in het afgelopen en lopende jaar. Dit Jaarverslag dient te worden gepresenteerd aan het Europees Parlement, de EU-Raad, de Europese Commissie en de Europese Raad.”

    N.N. (s.d.). ECB: verantwoording. Opgeroepen op 19 januari 2012, van Europese Centrale Bank: http://www.ecb.int/ecb/orga/accountability/html/index.nl.html

    Het hof van Justitie van de Europese Unie kan handelingsonbekwaamheid berechten en leden van de directie uit hun ambt zetten.

    N.N. (s.d.). ECB: onafhankelijkheid. Opgeroepen op 19 januari, 2012, van Europese Centrale Bank: http://www.ecb.int/ecb/orga/independence/html/index.nl.html

    “Verantwoording is een kernelement van democratische structuren. Het Eurosysteem is bij uitsluiting bevoegd voor het monetaire beleid van het eurogebied en is dus soeverein op monetair gebied. Inachtneming van de fundamentele beginselen van democratische samenlevingen vergt dat de ECB verantwoording aflegt aan de burgers en hun democratisch gekozen vertegenwoordigers, als tegenwicht voor de aanzienlijke mate van onafhankelijkheid waarover zij beschikt.
    Zowel het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie als de Statuten van het Europees Stelsel van Centrale Banken en van de Europese Centrale Bank (Statuten van het ESCB) bevatten een aantal bepalingen waarbij de handelingen en besluiten van de ECB, net als die van andere onafhankelijke centrale banken, aan een openbare controle worden onderwerpen. Het is natuurlijk ook in het belang van de ECB zich te verzekeren van de steun van het publiek voor haar beleid door haar besluiten naar behoren uit te leggen en te rechtvaardigen.
    Het bestaansrecht van de onafhankelijke ECB berust op een uitgebreid kader voor het afleggen van verantwoording. De ECB is dus gehouden de Europese burgers en hun gekozen vertegenwoordigers uit te leggen en tegenover hen te rechtvaardigen hoe zij haar bevoegdheden en voorrechten benut.”

    Komt van dezelfde site als de andere uittreksels, maar als ik me niet vergis, las ik ergens dat vanaf drie linken de reactie automatisch wordt tegengehouden. Je hoeft het citaat slechts te googlen om op de bronpagina terecht te komen.

    Google ook “Democratische controle op de europese centrale bank” eens, en kies het eerste resultaat.

    Mag ik vragen welke documentatie je raadpleegde om te stellen dat centrale bankiers (ik had het specifiek over de ECB, aangezien dat de centrale bank is die het meeste invloed heeft op de gang van zaken hier bij ons) geen verantwoording hoeven af te leggen? Het is een zware beschuldiging aan het adres van de ECB.

    1. “Dit Jaarverslag dient te worden gepresenteerd aan het Europees Parlement, de EU-Raad, de Europese Commissie en de Europese Raad.”

      Zijn deze jaarverslagen ook te raadplegen voor burgers en journalisten? Want ik vermoed dat de meeste leden van het Europees Parlement er niet veel van zullen snappen.

      1. De publicaties worden van de ECB worden telkens op de site geplaatst en zijn eenvoudig te downloaden in pdf.
        Zelfs als de kennis van de europarlementariërs al in vraag te stellen is, ben ik ervan overtuigd dat we een incompetent beleid niet moeten vrezen. Het zou me sterk verbazen dat die mensen geen beroep doen op analysten e.d.

        Een specifieke publicatie die gezien de actuele omstandigheden misschien wel interessant kan zijn:
        http://www.ecb.int/pub/pdf/other/art1_mb201010en_pp59-74en.pdf

        p.s.: heb ik me nu echt moeten registreren om nog te kunnen reageren?

        Antwoord van Niek: Ja. We hadden het al eerder ingesteld, maar vonden het toen eigenlijk niet nodig. Helaas blijkt het nu wel nodig.

    2. Wat mij vooral heel wantrouwend heeft gemaakt tegen centrale banken is deze documentaire The Money Masters: http://www.youtube.com/watch?v=JXt1cayx0hs

      Die laat namelijk zien dat centrale banken vaak helemaal niet onder controle staan van de overheid maar van private partijen. Die interessant genoeg enorme bedragen aan rente verdienen over de uitstaande schuld van een land.

      De hele manier hoe de controle bij de Nederlandse Centrale Bank werkt: http://www.beursbox.nl/laatste-nieuws/van-wie-is-dnb-2.html bevestigd dit beeld wat ik uit de documentaire kreeg eigenlijk alleen maar.

      Over de ECB heb ik het volgende gevonden: “Members of the Executive Board are appointed from private banking circles, by agreement of heads of government of member states after “consultation” with the Council of Ministers and the European Parliament. This is the most powerful institution in the E.U. It has total and independent control over the amount of money and credit in circulation, and thus the general level of economic activity, at a given time throughout those member states who sign up for monetary union.” Lees hier het hele stuk.

      Wat ik nogal verdacht vind is kortom dat alle overheden van Europa geld moeten lenen bij private banken, banken die via de ECB de hoeveelheid geld in circulatie enorm kunnen beinvloeden via rentepercentages. Zie ook deze drie artikelen:

      1) Geheimen van Geld, Rente en Inflatie (www.courtfool.info)
      2) Het pokerspel van de Centrale Banken (pieterstuurman.blogspot.com)
      3) Hoe eerlijk is ons economische systeem eigenlijk? (www.visionair.nl)

      Maar als er inderdaad openbare verantwoordig is dan zou ik ook graag zo een rapport eens inkijken. Heb jij enig idee Tom waar ik die kan vinden, interessant materiaal voor een volgend artikel wellicht. Ik heb wel al even gezocht maar kan tot nu toe niets vinden.

      1. In mijn reactie op de reactie van Tim vindt je een link naar een voorbeeld van een publicatie van de ECB, waarin zij haar beleid verantwoord aan iedereen die het maar wil lezen. Alle andere publicaties, maand- en jaarrapporten zijn te vinden op de site van de ECB.

        Dat centrale banken niet onder controle staan van de overheid was al duidelijk. Het ging er in de eerste plaats om de verantwoording die ze wel of niet moesten afleggen. In tegenstelling tot de discussie rond de vraag of centrale banken wel of niet in handen moeten zijn van de overheid, is de discussie rond (voldoende) verantwoording wel gegrond. (Ik achtte een discussie over ‘banken door de overheid gecontroleerd’ overbodig, aangezien dit een gegeven is dat overal voor- en tegenstanders kent en zowel voor- als nadelen heeft).
        Mijn mening in de discussie rond (voldoende) verantwoording aan de overheid en het publiek betrof dat er voldoende verantwoording is. Ik staafde mijn standpunt met citaten en enkele linken.

        1. Verantwoording in rapporten is wat anders dan dat iemand daadwerkelijk jou kan corrigeren als je iets niet goed doet. Dat laatste recht is er momenteel niet vanuit de politiek.

          Daarbij is het nogal gemakkelijk om gewoon een rapport vol met ingewikkelde formules, grafieken en terminologie te plempen en dan tekenen die sukkels van het Europarlement wel.

          Wat er bijvoorbeeld recent gebeurt is, het ECB heeft veel geld gegeven aan banken voor bijna geen rente. Dit is in principe de geldvoorraad enorm vergroten wat dus inflatie tot gevolg zal hebben op termijn. Wie krijgen als eerste beschikking over dit geld? Juist de private banken, wie kunnen zo hun bonussen nog vrolijk uit blijven betalen, juist de private banken. En dit geld zal langzaam naar beneden vloeien en worden de effecten van de inflatie op het geld telkens duidelijker. Het wordt dus hoe verder het naar beneden zakt de populatie in telkens minder waard.

          Je ziet dus dat topmensen uit de private bankenwereld die bij de ECB werken even 600 miljard euro wegzetten bij hun oud collega`s in private banken waarbij de hele bevolking uiteindelijk mag betalen voor de inflatie die dat opleverd…

          En dan heb ik het nog niet eens over het feit dat de banken die dit geld tegen 1% krijgen het tegen een hoger percentage mogen wegzetten in de bevolking laat zeggen 5%, dan hebben ze dus ook nog eens 4% rente over 600 miljard jaarlijks…

          Het spijt me wel maar snap je een beetje waarom ik dus 0,0 vertrouwen in dit systeem heb? De politiek kan hier niet eens in ingrijpen.

          En door de werking van rente zal er telkens meer geld nodig zijn. etc. etc. Volgens mij laten een heleboel artikelen en films in eerdere artikelen duidelijk zien wat deze problematiek allemaal inhoudt.

          Nogmaals ik zou je aanraden deze twee artikelen echt eens grondig door te lezen. Ze kosten beide flink wat tijd maar dan snap je de mechanismen en stromingen van het systeem een stuk beter.

          Het pokerspel van de centrale banken: http://pieterstuurman.blogspot.com/2011/12/het-pokerspel-van-de-centrale-banken.html

          En de geheimen van Geld, Rente en Inflatie: http://www.courtfool.info/nl_Geheimen_van_geld_rente_en_inflatie.htm

        2. Op het beleid van de ECB is inderdaad veel op aan te merken. Maar wat me in deze discussie gelukkig stemt is dat duidelijk geworden is dat haar beslissingen wel degelijk verantwoord worden, zowel aan Europa als aan de burgers.
          M.b.t. je eerste paragraaf: inderdaad, de politiek kan niet interveniëren in het beleid van de ECB, maar het is niet nodig de discussie die kant te laten op gaan, want zoals ik eerder al vertelde, betreft het m.i. hier de onafhankelijkheid van de ECB, die zowel voor- als tegenstanders en voor- en nadelen kent. In die discussie meng ik me dan ook liever niet. Ook in de discussie betreffende het beleid van de ECB hou ik me liever aan de zijlijn, aangezien mijn economische kennis lang niet voldoende is om die van de topmensen van Europa in vraag te stellen. Slechts als de hele reutemeteut rond de schuldencrisis beklonken is, zal ik een oordeel kunnen vellen, gebaseerd op armoede, inflatie, overheidsschulden, economische indicatoren, etc., en die tijd is nog lang niet aangebroken, helaas.
          Gezien je een voorstander bent van centrale banken afhankelijk van overheid, of overheid = centrale banken, begrijp ik heel goed waarom je geen vertrouwen hebt in het systeem.
          De artikels zal ik wel nog eens nakijken, maar net zoals het boek van Margrit Kennedy en vele anderen, zal het waarschijnlijk nog even duren.
          Kan ik overigens besluiten dat het debat rond ‘verantwoording van de centrale banken’ afgesloten is?

        3. Het hangt een beetje van je definitie van verantwoording af.

          Wat is verantwoording als er verder geen mogelijkheid is tot corrigeren? Een rapport produceren prima, stel de overheid is het ermee eens mooi. Stel een overheid is het er niet mee eens, dan heeft het nul mogelijkheden om er iets aan te doen. Dat is in mijn ogen dus geen verantwoording maar puur mededelingen doen wat je doet. Moet je daarbij de eerste alinea alleen eens lezen. Het Wij van WC eend vinden WC eend geweldig straalt er vanaf. Dat maakt mij nerveus als schrijvers van een rapport op de eerste pagina vertellen hoe slim, geweldig en adequaat ze hebben gereageerd. Het lijkt in de toon dat ze de crisis al een jaar geleden hebben opgelost.

          Verder krijg ik de indruk dat jij het blijkbaar prima vind hoe het nu allemaal gaat. Wellicht heb je daar een reden voor maar de hele westerse wereld staat op dit moment op de rand van een financiële implosie. Dus ik snap eerlijk gezegd niet helemaal waarom je zo tevreden bent met de huidige systemen. Daarnaast rijk niet alleen ik maar ook anderen je enorm veel informatie aan om je verder in de verdiepen maar dat schuif je telkens vooruit of aan de kant. Ik vind dat allemaal prima maar dan is het discussiëren niet echt mogelijk.

          Discussie gebeurt op het uitwisselen en aanscherpen van elkaars informatie. Als 1 partij aangerijkte informatie niet aanneemt en bekijkt dan vervalt die rol dus. En verzanden we in een welles nietes spelltje. Dus prima de ECB schrijft rapportjes… Je hebt helemaal gelijk op dat punt. Hoe helpt dat ons in jou opinie? Hoe helpt dat de crisis en hoe komen we daar een stap verder mee tot oplossingen?

          Uit de informatie die ik aanrijk probeer ik je te laten zien hoe de mechanismen van bankieren werken, en waar dus de macht ligt en via welke schijven dat wordt gespeeld. Als je dat leert begrijpen kun je zien dat het om stromen en connecties tussen instituties gaat, als we die snappen kunnen we het systeem aanpassen om de stromen anders te laten lopen etc. Dan kom je volgens mij stappen verder.

        4. Inderdaad, de ECB zal nooit van zichzelf zeggen dat ze verkeerd bezig zijn, en uit de academische wereld komen zowel beamingen als ontevredenheden op hun beleid. Dat de overheid niets in die pap te brokken heeft, is slechts het gevolg van de onafhankelijkheid van de ECB, een standpunt dat zowel voor- als tegenstanders en voor- en nadelen kent, nogmaals. Ik zou het dan ook ten diepste betreuren als deze discussie die kant op gaat, aangezien het een klassieke tegenstelling van economische standpunten is.
          Bovendien wil vind ik het niet prima hoe het allemaal gaat, maar we zitten nu eenmaal in de ‘shit’, we kunnen slechts proberen er uit te geraken, dat is ook wat de ECB probeert te doen. Doet ze dit goed, doet ze dit niet goed, mensen met een uitgebreidere kennis kunnen hier ongetwijfeld rakende argumenten voor en tegen aanhalen, ik niet.
          Als je wat naar boven scrollt, zul de bovendien merken dat deze discussie voornamelijk gericht is op de verantwoording die de ECB hoeft af te leggen. Je beweerde dat je nergens verantwoording terugvond, waarop ik met enkele links en citaten reageerde. Dat, en niets meer is dan ook mijn bijdrage tot (dit deel van) deze discussie (Want als je nog verder naar boven scrollt zul je merken dat dit debat slechts een deel is van mijn standpunt rond rente, wat het hoofdpunt is van dit artikel).
          Concreet: het feit dat de ECB rapportjes schrijft was mijn standpunt en heeft ons verder geholpen in de zin dat ik je heb kunnen overtuigen dat zij wel degelijk verantwoording schuldig is.

        5. Ik moet zeggen dat ik het een prettige dicussie vind om te volgen en aan deel te nemen. Construktief en beleefd. Volgens mij precies waar visionair.nl naar streeft.

        6. Nou ja nogmaals, in mijn definitie is rapporten schrijven niet hetzelfde als verantwoording afleggen. Ik deel mee aan mijn collega of “minderen” wat ik doe, maar ik leg verantwoording af tegen mijn baas oftewel iemand die controle of enige machtspositie over mij heeft. Maar de ECB heeft geen baas.:-) en in die zin is het in mijn ogen dus nog steeds zo dat de ECB geen verantwoording aflegt. Maar goed dat is semantiek. Het is interessant om hun rapporten te zien dus ben blij met de link. :-)

          De discussie in wiens handen de controle moet zijn van banken is idd een heel andere discussie, ik denk leuk genoeg om eens een artikeltje aan te wijden. :-)

        7. Inderdaad, je hebt een punt wanneer je zegt dat ze geen verantwoording afleggen aan een autoriteit en het daarom niet echt verantwoording is, zo had ik het nog niet bekeken.

  13. Nu we er achter zijn gekomen hoe het banken systeem ongeveer werkt, nu zijn we het aan gaan bekritiseren. Maar iedereen blijft toch het spel meespelen. Als je nu zelf eens alles contant gaat betalen, dan zullen er vele schrikken hoeveel ze eigenlijk uitgeven (vaak aan onnodige dingen). Want als je alles met een pasje betaald, heb je vaak geen flauw benul van wat alles kost totdat het saldo niet meer toereikend is. Dan ga je even beseffen hoeveel je uitgegeven hebt, maar is dit saldo weer aangevuld, dan gaat de uitgaves net zo hard weer. Dus als je dat rood staan regelmatig hebt, dan zou ik voorstellen om een x bedrag elke week contant te pinnen en daar doe dan een week mee. Na een paar oefeningen lukt ieder mens om binnen je eigen grenzen te blijven. Ik zeg altijd een auto wordt pas interessant als deze contant betaald kan worden. Voor een eigen huis zal je wel moeten lenen, want bijna niemand heeft een paar ton bij elkaar gespaard, maar zorg dat deze hypotheek lening zo gauw mogelijk op nul staat en niet blijven denken hoeveel belasting aftrek je kunt behalen, want je betaald altijd meer rente, dan jij terug krijgt van de belasting.

  14.  
    Natuurlijk is het een goed idee om geen persoonlijke schulden te maken. Maar in het huidige systeem is het, collectief gezien, onmogelijk om zonder schuld te zijn. Iedere euro of dollar die in omloop, is bestaat immers uit schuld. Dus ook jouw en mijn spaargeld bestaat uit schuld. Misschien niet jouw of mijn persoonlijke schuld, maar iemand moet het terugbetalen. Met rente.
     
    Het geeft misschien een geruststellend gevoel dat we dat niet zelf terug moeten betalen, maar dat is een illusie. Zoals nu erg duidelijk wordt, draaien ook zuinige en sober levende mensen op voor collectieve schulden.
     
    Particuliere schuld is maar een fractie van de totale hoeveelheid schuld. Die totale hoeveelheid schuld is een veelvoud van de totale hoeveelheid geld die bestaat. En dat is logisch. Geld IS schuld, en door de jaarlijkse rente wordt die schuld steeds groter. En over die grotere schuld moet opnieuw rente betaald worden.
     
    De enige manier om dit mechanisme in gang te houden, is steeds meer geld (en dus meer schuld) creëren. Dat is wat er decennia lang gedaan is. Maar nu niet meer. Het gevolg is dus stagnatie. Nu wordt duidelijk dat het gehele collectieve spel gespeeld wordt met geleende fiches. Iedereen die ermee gespeeld heeft, zal ze moeten gaan inleveren. Of je er nou voor gewerkt hebt of niet.
     
    De fiches zijn simpelweg niet van ons, ook al dachten we van wel. We hebben ons gewoon niet in de spelregels verdiept en alleen aandacht gegeven aan de (naar nu blijkt) tijdelijke voordelen die de voorgehouden worst leek te bieden.
     
    Onder de streep maakt het dus weinig uit of jij nou persoonlijke schuld hebt of niet. Voor de bedenkers van het spel maakt het al helemaal niet uit wie de schuld terug moet betalen. Als al het geld uit schuld bestaat, is er altijd iemand die het moet terugbetalen. En omdat er meer schuld is dan geld, is dat onmogelijk. Het zal door het collectief dus op een andere manier moeten worden ingelost. En dat is precies de inzet van het spel…
     

Laat een antwoord achter aan Bemoeier Reactie annuleren