Lage lonen werken niet

Economen vertellen ons dat lage lonen de oplossing zijn om te concurreren met China en andere lage-lonen landen. Hebben ze gelijk? Zo nee, welke strategie werkt dan wel?

Lage lonen en outsourcing
Outsourcing is vanaf de negentiger jaren steeds populairder geworden onder managers in Europa en Noord-Amerika. Het werkt ongeveer als volgt. Je kopieert een fabriek in bijvoorbeeld Nederland machine voor machine in een lage-lonen land als China, maakt spannende reizen naar een exotisch land, geeft de arbeiders daar een bedrijfstraining, stelt een lokale bedrijfsleider aan en begint te werken aan je Powerpoint presentatie waarop je de enorme sprong in je winst toont. Eeuwige glorie en de dank van je aandeelhouders zijn je deel.

Druk om de lonen te verlagen
De ondernemers die in het rijke westen blijven zitten, hebben daarom een probleem. Een Chinees kost gemiddeld per maand ongeveer 25o euro, een Noord-Europeaan, inclusief belastingen en premies, het twintigvoudige[1]. Veel ondernemers die weggeconcurreerd dreigden te worden door producenten uit lage-lonen landen kozen daarom eieren voor hun geld en verhuisden hun productie ook richting China 0f een ander lage-lonen walhalla. Er ontstond ook veel druk op regeringen en vakbonden om akkoord te gaan met lagere lonen en slechtere arbeidsvoorwaarden. In landen met een zwakke collectieve sector, zoals de VS, waren deze pogingen uitermate succesvol. Zo zijn de lonen van een ongeschoolde arbeider in een Amerikaanse autofabriek nu gedaald tot tien tot vijftien dollar per uur, rond de acht tot twaalf euro. Dat is maar anderhalf keer zoveel als een arbeider in de qua lage lonen beruchte Walmart hypermarktketen verdient.

In bijvoorbeeld Nederland en Duitsland minder, alhoewel ook hier de sociale voorzieningen verslechterd zijn. Waar dit perverse prikkels om niet te werken verminderde, was dit uiteraard een uitstekende zaak. Zo is het in Nederland vaak lucratiever om een bijstandsuitkering met allerlei extraatjes te genieten in een gulle gemeente dan om het minimumloon te verdienen en de volle mep voor allerlei dingen te moeten betalen. Ons sociale-uitkeringenstelsel is hopeloos inadequaat en moet totaal op de schop, bijvoorbeeld door alle sociale uitkeringen te vervangen door een basisuitkering. Alleen de SOPN en de Partij van de Toekomst lijken dit door te hebben.

Race to the bottom is hopeloos
We kunnen deze wedloop naar een zo laag mogelijk loon niet kunnen winnen. De kosten voor levensonderhoud in Nederland en andere ontwikkelde landen zijn zo hoog dat de lonen domweg niet kúnnen dalen onder een bepaald minimum zonder dat werknemers enorm in de problemen komen. Een Chinees verdient per maand minder dan een Nederlandse werkgever alleen al kwijt is aan ziektenkostenpremie. Overigens: het minimumloon in de textielindustrie van Bangladesh is 3000 taka (plm. € 40) per maand[2]. Dat is ongeveer wat een Noorse arbeider bruto per uur kost[1]. Hoe stellen de dames en heren economen zich voor dat we hiermee concurreren? Afgezien van de kwestie, uiteraard, dat ook deze mensen een menswaardig bestaan verdienen.

Meer output per gewerkt uur
Een eerste oplossing is dat we de arbeidsproductiviteit in de Ndderlanse industrie flink laten toenemen. De groei op dit moment is 3,3 procent per jaar, wat betekent dat we in Nederland gemiddeld per gewerkt uur 3,3 procent meer produceren. Niet gek, maar een schijntje vergeleken met de vooruitgang in Duitsland (3,9%), de VS (4,9%) en Zuid-Korea (7,9%).[1] Het is dus veel slimmer om in plaats van loonmatiging, werkelijk alles uit de kast te trekken om de Nederlandse arbeidsproductiviteit flink op te jagen (bijvoorbeeld door veel minder overleg en bureaucratie, een extra hoog BTW-tarief op juridische dienstverlening, inperking patentrecht, verbod op opdringerige verkooppraktijken en meer automatisering).

Topkwaliteit
Zwitserland kent zo ongeveer de hoogste lonen van Europa. De Zwitsers kunnen zich dat veroorloven omdat de producten die ze maken tot de beste ter wereld behoren. Als je bijvoorbeeld de allernauwkeurigste micromechanica ter wereld produceert, zullen  afnemers waarvoor de prijs minder belangrijk is, jouw producten willen hebben.  Ook dit is een verstandige strategie. Nederland kan bedrijven aanmoedigen om topkwaliteit producten te produceren door een belastingvoordeel te bieden, bijvoorbeeld 90% belastingteruggave voor R&D activiteiten die in Nederland plaatsvinden, aan elk bedrijf dat wereldwijd technisch aan de top staat en ook in Nederland fysiek produceert.

Creativiteit
Uiteraard is zogeheten enabling technologie, technologie die er toe leidt dat er totaal nieuwe technieken op de markt komen waardoor een waaier aan mogelijkheden tot stand komt, de grootste winstmaker. Denk aan bedrijven als Google en Apple die totaal nieuwe platformen tot stand brengen, of de opkomende 3D printtechniek. Deze creativiteit kan alleen worden aangemoedigd door een positieve, yes we can-achtige mentaliteit aan te kweken. In de afgelopen tien jaar is Nederland, blijkt uit onderzoeken van Hofstede, gestegen op de score qua onzekerheidsvermijding. Deze trend moet omgebogen worden.

Wat als alle landen deze strategie gaan volgen?
Geloof het of niet, maar dit zou voor Nederland en de rest van de wereld nog veel beter uitpakken. De wereldwijde welvaart zou hierdoor namelijk exploderen. We zouden in de winkels topkwaliteit producten aantreffen met onvermoede mogelijkheden, veel langer leven en ook een veel leuker leven hebben. Al deze innovaties wereldwijd zouden elkaar versterken en wereldwijd een ongekende Gouden Eeuw opwekken.

Bronnen
1. 2010 Report: Global manufacturing labor rates, trends and competitiveness, Venture Outsource (2010)
2. Bangladesh Garment Wages the Lowest in the World–Comparative Garment Worker Wages, Global Labour Rights (2010)