Optionele mensenrechten

Mensenrechten heten absoluut te zijn, maar er zijn nogal wat manieren waarop overheden onder mensenrechten uit kunnen komen. Zijn mensenrechten wel zo absoluut als ze vaak gelden? En wat zijn mensenrechten waard, als ze met een beroep op de staatsveiligheid en dergelijke overboord kunnen worden gezet?

Mensenrechten zijn een internationaal besloten recht waarvan wij vinden dat ieder mens recht heeft. Hier kennen we verschillende varianten op, namelijk het verdrag van Genève:

De Geneefse Conventies is de verzamelnaam voor de verdragen die van 1864 tot 1949 zijn geformuleerd in Genève en die, als onderdeel van het internationaal humanitair recht, de rechtsregels bepalen ten tijde van een gewapend conflict. De conventies zijn het resultaat van de inspanningen van de Zwitser Henri Dunant, die gemotiveerd was door de oorlogsverschrikkingen die hij zag tijdens de Slag van Solferino in 1859. Henri Dunant was tevens stichter van het Rode Kruis. Beschuldigingen van schending van de Geneefse Conventies kunnen door de landen die de conventies hebben ondertekend voor het Internationaal Gerechtshof of hetPermanent Hof van Arbitrage in Den Haag worden gebracht.

Een tweede variant hierop is de “Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM)”

Het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) is een Europeesverdrag waarin mensen– en burgerrechten voor alle inwoners van de verdragsluitende staten zijn geregeld. Het verdrag is opgesteld in 1950 in navolging van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Sindsdien is het uitgebreid met 14 protocollen. Het EVRM verbiedt onder andere het opleggen van de doodstraf (althans, in het zesde Protocol). Het toezicht op de naleving van het EVRM ligt bij de Raad van Europa.

Met name de invoering van het elfde protocol in 1998 was ingrijpend. Tot 1998 was het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens alleen geldig in landen die het verdrag hadden geratificeerd. Sinds 1998 is het verdrag bindend voor alle lidstaten van de Raad van Europa. Ratificatie van de EVRM geldt als noodzakelijke voorwaarde om lid te kunnen worden van de Raad van Europa en overigens ook om lid te kunnen worden van de Europese Unie.

In deze beide varianten staat duidelijk en onomwonden verwoord wat de precieze basisrechten van elk menselijk wezen zouden moeten zijn en in de participerende landen ook zullen moeten gelden. In het geval van de Geneefse Conventie is dit een vrij makkelijk te onthouden landen aantal: namelijk elk land van de wereld. Dit is het allereerste internationaal verdrag dat wereldwijd aanvaard is. In het geval van de EVRM is dit iets minder doorzichtig welke landen hieraan participeren, maar de achterliggende gedachte is niet minder duidelijk, in een notendop komt het hier op neer:

• art. 1: Verplichting van lidstaten zich te houden aan de rechten en toe te passen op iedereen binnen hun rechtsmacht.
• art. 2: recht op leven
• art. 3: verbod op martelen
• art. 4: verbod op slavernij en dwangarbeid
• art. 5: recht op vrijheid en veiligheid
• art. 6: recht op een eerlijk proces en toegang tot de rechter
• art. 7: geen straf zonder wet: legaliteitsbeginsel
• art. 8: recht op bescherming van de privésfeer, waaronder valt: privacy en bescherming van het gezin (voluit: recht op eerbiediging van privé-, familie- en gezinsleven)
• art. 9: vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst
• art. 10: vrijheid van meningsuiting
• art. 11: vrijheid van vergadering
• art. 12: recht op huwelijk
• art. 13: recht op daadwerkelijk rechtsmiddel
• art. 14: verbod op discriminatie
• art. 15: afwijkingen indien ten tijde van oorlog of noodsituatie
• art. 16: beperkingen op politieke activiteiten van vreemdelingen
• art. 17: rechten in het verdrag mogen niet beperkt worden in naam van ander recht
• art. 18: rechten mogen alleen gebruikt worden waarvoor ze bedoeld zijn: verbod op détournement de pouvoir

• Protocollen: 15 protocollen

Waarbij vooral art. 15 in het oog springt “afwijkingen indien ten tijde van oorlog of noodsituatie”, van deze specifieke clausule heeft onze Turkse vrind Erdogan ook dankbaar gebruik gemaakt.

Mensenrechten okay, maar nu even niet 

Feitelijk komt het er op neer dat men dus wel vindt dat alle mensen zich op bepaalde rechten mag beroepen, maar liever niet wanneer het niet goed uitkomt. Dit is eigenlijk het equivalent van:

1. snelweg waar je 120 mag rijden, behalve als je heel veel haast hebt
2. vast arbeidscontract, behalve als je niet zo veel werk meer hebt
3. monogamie, behalve als die knappe meid van de supermarkt wel wil
4. atheist, behalve als de pastoor op bezoek komt
5. openhartchirurgie, behalve als we even geen zin hebben
6. vul ze maar verder aan…

Toch is het wel fijn voor Erdogan, blijkbaar mag je in onze EU afspraken met elkaar maken met als uitzondering wanneer het even niet zo goed uitkomt. Dat zijn nu juist de momenten waarop we de mensenrechten op handen moeten dragen. Merkwaardig genoeg is Turkije niet het eerste land dat deze gemaakte afspraken even voor een paar maandjes bevriest, Frankrijk ging hem al voor in deze.