‘Universeel vaccin tegen kanker ontdekt’

Een internationale onderzoeksgroep publiceerde in het vooraanstaande blad Nature de spectaculaire resultaten van proeven met kankercel-RNA als vaccin op kankerpatiënten. Het immuunsysteem begon zich te richten op kankercellen.

De onderzoekers ontdekten ook dat het vaccin agressieve tumoren in muizen hielp opruimen, volgens de onderzoeksgroep onder leiding van prof. Ugur Sahin van de Duitse Johannes Gutenberg Universiteit.

Wat zijn RNA-gebaseerde vaccins?
RNA-gebaseerde vaccins zijn in theorie snel en goedkoop te bereiden. RNA is het vermoedelijke vooroudermolecuul van het leven. RNA heeft namelijk een zeer interessante eigenschap. Het kan de vorming van zichzelf katalyseren. Dat wil zeggen: als je RNA-strengen met RNA-bouwstenen in een erlenmeyer doet, vormen deze automatisch complementaire RNA-ketens (die weer op hun beurt de oorspronkelijke RNA-keten vormen). Dit proces kan extra versneld worden door RNA polymerase toe te voegen. In een volgende stap wordt de RNA-emulsie fijn versnipperd over kleine nanodeeltjes van vet.
Reden genoeg voor de onderzoekers, om hun ontdekking te beschouwen als een universeel toepasbare vaccinklasse voor kanker-immuuntherapie.

Werking in menselijke patiënten
In de klinische test ontvingen drie patiënten lage doses van het vaccin. Hoewel de immuunsystemen van de patiënten reageerden, was niet bekend of het vaccin daadwerkelijk effectief was. Wel is nu vastgesteld dat lage doses van het vaccin geen bijwerkingen hebben, afgezien van wat lichte griep-achtige symptomen.

In één patiënt verkleinde een vermoedelijke tumor in een lymfeklier. Een andere patiënt, waarvan de tumoren chirurgisch waren verwijderd, was ook zeven maanden na de vaccinatie nog kankervrij. De derde patiënt had acht uitgezaaide tumoren in de longen, afkomstig van niet behandelde huidkanker. Deze tumoren bleven klinisch stabiel.

Hoe werkt het vaccin?
Het vaccin, dat een aantal verschillende strengen RNA gebruikt, activeerde dendritische cellen. Deze selecteren doelen voor het menselijke immuunsysteem om aan te vallen (in dit geval door het RNA-programma te vertalen in eiwit en de  kankerproteïne te maken). Dit wekte een sterke reactie op van de “killer” T-cellen die gewoonlijk afrekenen met infecties.

Geen wonder dat kanker-immunotherapie veel opwinding veroorzaakt onder onderzoekers. Mede omdat het vaccin met een prik toegediend kan worden, heeft immuuntherapie geen zware bijwerkingen zoals chemotherapie. Sommige patiënten zijn al meer dan tien jaar kankervrij. Traditionele therapie kan enkele kankersoorten, zoals testikelkanker, genezen maar longkanker, melanomen en sommige hersen- en halskankers vormen nog een zware dobber.

Horden
Er zijn nog enkele stevige horden te nemen. Zo is er in deze kleinschalige klinische proef alleen getest of het immuunsysteem wordt geprikkeld en of het vaccin veilig is. De doses waren te laag voor een effectieve immuunrespons, al zijn de eerste resultaten bemoedigend. Een tweede belangrijke horde is het opschalen van de productie. Nanodeeltjes met RNA hierin fabriceren is niet eenvoudig. Toch blijkt uit de effectiviteit tegen een onbehandelbare kankersoort, het uitgezaaide melanoom, dat dit een zeer veelbelovende ontwikkeling is. Hopelijk ondersteunen de ziekenfondsen dit onderzoek, zodat ze miljarden euro per jaar kunnen besparen en, belangrijker, miljoenen mensen in alleen al Nederland en België van een uitermate nare dood kunnen redden. Ik heb al teveel mensen dood zien gaan aan deze ellendige groep ziekten.

Bron
De Vries, Jolanda en Figdor, Carl: Immunotherapy: Cancer vaccine triggers antiviral-type defences, Nature (2016) (braaflink) Sci-Hub: zoeken op de titel