Hebben martelaars altijd gelijk? Argumentum ad martyrem

De vader van de Amerikaanse marinier Humayun Khan, door een geloofsgenoot met bomauto in Irak opgeblazen, vindt dat zijn zoon meer voor de Verenigde Staten heeft betekend dan Trump. Uiteraard liet de Donald dat niet op zich zitten en een media rel brak los. Wat ons op een boeiend filosofisch vraagstuk brengt.

Zin en onzin van de martelaars

Het christelijk geloof is er groot mee geworden: martelaren. Het ging hier doorgaans om in de pacifistische begindagen van het christendom in opdracht van de keizers van het Romeinse Rijk vermoorde christenen. Toen het christendom de staatsreligie werd en onder invloed van de rooms-katholieke kerk steeds meer af werd geweken van het christelijke pacifisme, daalde hun aantal. Enkele bekende martelaren uit het verleden werden door de Kerk zalig- en daarna heilig verklaard. Hun uitspraken kregen een bijzondere lading. Ze kregen hun eigen heiligendag en de ene hagiografie na de andere zag het licht.

Ook het tweede grote geloof, de islam, kent martelaars. De koran garandeert iedere islamiet die omwille van de islam sterft (sjahied), een zeker verblijf in het paradijs. Al zijn, of een enkele keer, haar, zonden worden deze persoon door Allah vergeven. Hoewel zelfmoord zowel in de koran als de vertelsels (hadith) verboden is, is het wel toegestaan al moordend ten onder te gaan. Ook binnen de islam worden martelaars erg geëerd. Er bestaat bijvoorbeeld in de Palestijnse gebieden een uitgebreide verering van martelaars. Nabestaanden van zelfmoordaanslagen ontvangen een speciale uitkering.

Ook in de Verenigde Staten bestaat er een uitgebreide cultus  rond gesneuvelde militairen.

Hebben martelaars gelijk?

Vanuit rationeel standpunt bekeken is een martelaar iemand die gefaald heeft om zijn doel levend te bereiken. Dit kan zijn omdat de enige manier om het doel te bereiken, de zelfopoffering is. In dat, zeldzame, geval was de martelaar een moedig mens. In veel gevallen is het een nogal dwaas iemand die je het beste postuum de Darwin-award kan uitreiken. De islamieten die zich met bomgordel opblazen zijn als zodanig te zien. Dit zijn goedgelovigen, vaak verstandelijk minder begaafden die zich makkelijk in de luren laten leggen door gladde mooipraters. Veel seksueel misbruikte islamitische vrouwen worden martelaars om de eer van hun familie te redden.

Volgens de publiek beschikbare informatie naderde een verdachte taxi Humayun Khan toen hij in Irak dienst deed als bewaker. Hij stuurde zijn ondergeschikten weg en hield zelf de taxi aan. Vervolgens bracht de bestuurder, een zelfmoordterrorist, de taxi tot ontploffing. Op grond van deze informatie kunnen we de voorlopige conclusie trekken dat Khan inderdaad een held was. Hij riskeerde zijn leven om het gevaar te neutraliseren, in plaats van een van zijn ondergeschikten te sturen. Hij had meer respect voor het leven van anderen dan voor zijn eigen leven. Dat maakt hem tot een held in de klassieke zin van het woord.

Wie heeft meer voor de Verenigde Staten betekend: Humayun Khan of Donald Trump?

Khan heeft door zijn moedige optreden het leven van waarschijnlijk enkele honderden mensen gered. Trump heeft met zijn diverse zakelijke activiteiten wisselend succes gehad. Deze rijkdom overigens voornamelijk, omdat Trump een rijke vader had. Je hebt geld nodig om geld te maken in de vastgoedwereld. Zonder Trump hadden er waarschijnlijk enkele andere grote gebouwen gestaan dan nu, hadden enkele fotomodellen een andere rijke vent gehad en hadden deelnemers aan de Trump University zich door een andere oplichter laten flessen.

Was Trump een ondernemer geweest in bijvoorbeeld medische techniek of een filantroop, dan had hij in principe een veel grotere positieve bijdrage geleverd aan de VS dan Khan als soldaat ooit had kunnen doen. Laat staan, had gedaan als diens toekomstdroom om militair advocaat te worden was uitgekomen. Toch moeten we hier vaststellen dat de bijdrage van Khan per saldo positief was, en dus onvergelijkbaar veel groter dan die van Donald Trump tot aan zijn presidentschap.

Of na afloop van het presidentschap van Trump zijn bijdrage aan Usa positief of negatief was, kunnen we pas later vaststellen. Waarderingen voor presidenten willen nog wel eens veranderen in de loop van de tijd. Hij heeft de boel behoorlijk opgeschud en hiermee de loop van de geschiedenis versneld.