Vergeet huizenbubbel en kredietcrisis, stelt de Amerikaanse historicus en, uitzonderlijk, wiskundige Peter Turchin. De werkelijke reden voor de toenemende conflicten, zoals de shutdown in de Verenigde Staten, is het stadium in de seculiere cyclus waarin we ons bevinden. Wat zijn de gevolgen, en kunnen we nog iets doen aan het voorkomen van deze crisis?
Wiskunde in de geschiedenis
Historici zijn, is algemeen bekend, over het algemeen niet erg goed in wiskunde en rekenen. Vermoedelijk, en met de onmogelijkheid voor gewone stervelingen om historische live experimenten uit te voeren, is dit de reden waarom historici kwalitatieve modellen ontwikkelen van historische processen. Nadeel hiervan is dat een kwalitatief model, bijvoorbeeld: het Romeinse Rijk stortte in als gevolg van de verspreiding van het christendom, lastig empirisch getoetst kunnen worden. Je kan immers niet met een tijdmachine terugreizen en voorkomen dat het christendom ontstaat, nog afgezien van tijdreisparadoxen. Dit is ook de reden waarom vakartikelen van historici meer weg hebben van een verhaal dan van een bèta-wetenschappelijk artikel.
Successen door exacte wetenschappen
Toch proberen steeds meer onderzoekers die zich met dit vakgebied bezighouden kwantitatief toetsbare theorieën te ontwikkelen – en zo te toetsen. Archeologen leveren ook steeds meer vitale informatie. De analyse van DNA in Illyrische botresten, bijvoorbeeld, wees uit dat dit mysterieuze volk dat aan de Adriatische kust leefde, nauw verwant is met de hedendaagse Albanezen. Dit stuurt in één klap verschillende historische theorieën over het lot van de Illyriërs, of de herkomst van de Albanezen, naar de schroothoop. (Raadselachtig genoeg bleek DNA in botresten van de Thraciërs, een volk dat in Bulgarije leefde, het meest verwant te zijn met dat van hedendaagse Italianen. Daar was nog geen historicus opgekomen). Wiskundige Peter Turchin denkt dat ook andere historische vraagstukken met natuurwetenschappelijke methoden kunnen worden opgelost, onder meer de belangrijke vraag wat de oorzaak is van het instorten van grote rijken of beschavingen.
De seculiere cyclus
Een historische theorie waar Turchin aanhanger van is, is de demografisch-structurele hypothese. Volgens deze theorie verklaren verschuivingen in de demografie en de opbouw van een populatie in grote lijnen de lotgevallen van die populatie. Rijken, zoals het Romeinse Rijk, Frankrijk, Engeland en de Verenigde Staten van Noord-Amerika, zijn onderhevig aan zogeheten seculiere cycli die vele eeuwen in beslag nemen. Deze cycli bestaan uit een consolidatiefase en een desintegratiefase. Het Romeinse rijk kende bijvoorbeeld drie van dergelijke cycli: de koninkrijksfase, de republieksfase en de keizerrijkfase. Tussen deze cycli lag een eeuw van oorlogen en sociale onrust. Het Amerikaanse rijk, dat het Noord-Amerikaanse continent beheerst en alleen door zwakke staten wordt omringd, is stabieler dan het Romeinse Rijk. Toch werd ook de Verenigde Staten geteisterd door perioden van burgeroorlogen en sociale onrust. Deze, ontdekte Turchin, vielen samen met een belangrijk proces: overproductie van de elite.
Wat is overproductie van de elite?
In iedere maatschappij bestaat er een toplaag, de elite, en de ‘common man’. Het is arbitrair om een grens te trekken tussen deze groepen; er bestaat in de meeste landen niet een rigide kastensysteem zoals de adel in Europa of de vier kasten in India. In de vereenvoudigde weergave van Turchin zijn er werkenden en elite. De werkenden zijn boeren, arbeiders en andere uitvoerenden. De elite consumeert het surplus dat overblijft nadat de arbeiders zijn betaald. Anno 2013 zijn dat bijvoorbeeld aandeelhouders, managers, hoge ambtenaren en politici.
De seculiere cyclus wordt aangedreven door demografische veranderingen en verschillen in de welvaartsverdeling. In de consolidatiefase (opbouwfase) is er veel ruimte om te groeien, dus veel werk. Dit betekent dat de lonen gaan stijgen en dat de inkomensverschillen tussen de elite en het ‘gemene volk’ kleiner worden. Het gevolg is dat het grootste deel van de bevolking tevreden tot zeer tevreden is en dat liefhebbers van oorlog weinig kansen hebben. Deze periode trad in Amerika op tussen 1920 en 1970. De rijkste Amerikaan in 1920, oliebaron John D. Rockefeller, was met een vermogen van 1 miljard toenmalige dollars in verhouding veel rijker dan de rijkste Amerikaan in 1970, Walmart-tycoon Sam Walton (2 miljard 1970-dollars terwijl het inkomen van de modale Amerikaan in die halve eeuw was verachtvoudigd). Na 1970 veranderde dit. De babyboomers solliciteerden massaal, wat tot snel stijgende werkloosheid leidde. Ook explodeerde de immigratie uit Latijns Amerika. De grenzen aan de groei werden zichtbaar. Als gevolg hiervan daalden de lonen, waardoor er meer overbleef voor de elite. Deze groeide dan ook explosief; de ongelijkheid nam sterk toe. Tegelijkertijd groeide de onvrede onder de bevolking. Dit heeft weinig effect, zolang de elite de gelederen gesloten houdt. Dit gaat echter veranderen, als ook de elite in de problemen komt. Op dit moment zien we bijvoorbeeld in Nederland dat er steeds minder topposities voor de elite beschikbaar zijn. De werkloosheid onder typische elite-beroepen zoals manager of consultant stijgt sterk. Er zijn meer kandidaten voor de elite dan er plaatsen zijn om ze op te nemen. Dit proces noemt Turchin “overproductie van de elite”, en dat is gewoonlijk bijzonder slecht nieuws, tenzij je in de wapenhandel zit.
Veel grotere kans op burgeroorlog
Opstanden, die niet de steun genieten van delen van de elite, hebben weinig kans van slagen. De elite sluit de rijen en kan door haar spilfunctie genoeg hulpbronnen mobiliseren, de MSM pers, het leger of een paramilitaire organisatie als de ME bijvoorbeeld, om de opstand neer te slaan. Dit verandert als er binnen de elite scheuren ontstaan. De oorzaak voor de Amerikaanse Burgeroorlog was bijvoorbeeld volgens Turchin, dat de belangen van de zuidelijke slavenhouders (grondstoffen zoals katoen exporteren naar Europa en daar industriële producten kopen) anders lagen dan die van de noordelijke industriëlen, die juist de Amerikaanse markt wilden afsluiten voor import, zodat zij hogere winsten konden maken. Dit splitste de Amerikaanse elite, waardoor de bloedige Amerikaanse Burgeroorlog kon uitbreken. Na de overwinning van de noordelijke industriëlen werd de immigratiesluis wijd opengezet om de noordelijke elite te voorzien van goedkope arbeiders. Pas toen rond 1920 de immigratie aan banden werd gelegd en de lonen structureel werden verhoogd, eindigde de onrust.
Flower power om een eliteplaats te veroveren
Ook de studentenprotesten overal ter wereld in 1968 waren terug te voeren op babyboomer-hoogopgeleiden, aspirant-elitairen dus, waarvoor geen uitzicht op werk was. Om deze machtige groep te appeasen werden de oudere generaties met dure vut-regelingen weggewerkt en explodeerde de sociale sector. Handig, zo’n gasbel. Anno 2013 zijn er minder middelen voor dergelijke genereuze oplossingen, ook omdat het geduld van de westerse belastingbetalers met de elite tot het dieptepunt is gedaald. Een belangrijk kenmerk van het einde van een seculiere cyclus is volgens Turchin een schuldencrisis. Inderdaad zien we de overheidsschuld nu snel oplopen, waardoor belangengroepen niet meer afgekocht kunnen worden. Er zijn inderdaad al enkele breuklijnen binnen de westerse elites zichtbaar, die als we niet kiezen voor verstandig beleid, de kiemen kunnen vormen voor enkele uiterst donkere decennia. Hier zal ik in een volgend artikel op ingaan.
Bronnen
1. Peter Turchin, Arise ‘cliodynamics’, Nature (2008), volledige versie te lezen op sott.net
2. Peter Turchin, Social Tipping Points and Trend Reversals: A Historical Approach, cliodynamics.net (2011)
Beste Germen, de vraag die ik me hierbij onmiddellijk stel is in hoeverre rekening wordt gehouden met de nakende paradigmaverschuiving? Ons evolutionaire traject komt met een aantal breekpunten, vandaag bevinden we ons in het zgn chaosvenster waar tal van beproefde overtuigingen onder druk komen te staan en ook doorbroken kunnen (zullen?) worden. Dit betekent dat een louter lineaire projectie vanuit het verleden niet langer volstaat om toekomstvoorspellingen te maken, net om deze reden spreken we over een paradigmaverschuiving. Een gekend voorbeeld is de (economische) Kondratieff cyclus, deze is niet meer rechtsgeldig wanneer het vanuit een ander perceptieveld bekeken wordt. Als we hier geloof aan blijven hechten dan zou politiek de bevolking moeten adviseren om zo snel mogelijk te gaan vluchten aangezien we nu bergafwaarts gaan. Dit is gezien de omstandigheden niet onwaar, het kan wel veranderen als we inderdaad die paradigmaverschuiving zouden realiseren.   Â
en dat is gewoonlijk bijzonder slecht nieuws, tenzij je in de wapenhandel zit.Â
Mooiste bijzin van het jaar wat mij betreft. :-)Â
De wapenhandel die vaak ook in handen is van de elite. Dus voor de elite zijn oorlogen over het algemeen prima. Zolang het niet hun eigen hoofden zijn die onder de guillotine belanden tenminste.Â
Toch stel ik voor dat we inplaats van wapens, zonnepanelen en snel internet voor iedereen kopen.Â
En als de mensen die dachten tot de elite te kunnen gaan behoren zich teleurgesteld voelen. Ga gewoon lekker je eigen buurt eetbaar maken. Goed voor de voedselzekerheid, goed voor de sociale cohesie en ook nog eens heel gezond zowel fysiek als geestelijk. Op http://www.eetbaarnederland.nl een overzicht wat mensen zelf allemaal kunnen doen om Nederland eetbaarder te maken!
Donkere decennia zoals met de hunnen, goten, mongolen of Napoleon, waren dat niet the dark ages?
De oplossing voor je vorige artikel heeft dan ook geen zin denk ik.
En hun eigen buurt eetbaar maken zullen ze wel voor paupers vinden.
Lijkt mij eerder dat een correcte voorspelling van een toekomstige oorlog, wiskundig gewoon niet kan. Wiskunde kan op basis van; de ontwikkelings geschiedenissen, wereldbeelden, psychologische factoren, en continu variabele samenstelling van volkeren in het verleden, heden, en toekomst, geen rekening houden met de gevolgen van de wereldwijde verspreiding van steeds geavanceerdere communicatie middelen. De wereldbevolking wordt steeds meer een eenheid op basis daarvan. Iedereen communiceert met iedereen, de sociale interacties als gevolg daarvan, hebben direct grote gevolgen voor de politiek. Oorlogen moet je zowel materieel, als psychologisch geïsoleerd kunnen organiseren, vele neuzen moeten één kant op staan om de massa in beweging te krijgen. Vertel de massa dat ze een oorlog kunnen winnnen, en je krijgt onmiddelijk te horen dat de onbekende wapensystemen van de tegenpartij, waarschijnlijk hetzelfde effect zullen hebben op henzelf. Geïsoleerde landen als bijvoorbeeld Noord Korea, worden keer op keer op hun plaats gezet. Oorzaak; wereldwijde samenwerking van volkeren, door het gebruik van steeds effectievere communicatie middelen. De voorspelling dat synthetische telepathie ons via internet, tot één grote denkende massa zal verbinden, is reëel te noemen. Daarmee wordt het lot van de één, geestelijk het lot van de ander, omdat je dan kunt voelen wat die ander voelt. Daar ontkomt de elite ook niet aan. ;)
Zeer mooi pleidooi Anteres, waardevol
Menselijke acties hebben de neiging om zich te herhalen. We leren bijzonder weinig van het verleden. Ik zie dus wel iets in deze wiskundige benadering.
Cynische mode aan.
Niets mis met een goede oorlog zo nu en dan toch. Ruimt een beetje op. Ik zeg politici, bankiers, en wapenhandelaren vooraan in de troepen! En als de populatie in Nederland weer op een mljoen of 10 zit kunnen we wel eens over vredesonderhandelingen gaan nadenken. Crisis in no time opgelost.
Cynische mode uit.Â
http://en.wikipedia.org/wiki/Fooled_by_Randomness
De p van Turchin zit ver onder de .01, mede omdat hij zijn modellen baseert op meerdere historiache rijken.
Waar haal je die cijfers vandaan?
Ik vind de methode erg interessant voor historisch onderzoek, maar het kan volgens mij niet erg veel zeggen over wat de toekomst gaat brengen. Het model is namelijk niet adequaat, i.e. er vallen veel factoren buiten die wel degelijk effect hebben. Er zijn te veel bekende voorbeelden van ‘butterfly effects’ in de loop van de geschiedenis. Een grappig artikel hierover: http://www.cracked.com/article_17298_6-random-coincidences-that-created-modern-world.html
Ik kan me niet voorstellen dat er om onbenullige details oorlogen beginnen, er was vast wel meer aan de hand.
Toen zat vast ook iedereen klem in een crisis.
Zijn theorie zegt niet dat er met zekerheid een oorlog uit zal breken. Alleen dat de omstandigheden (hier: overproductie van de elite; grote ongelijkheid) sociale onrust steeds waarschijnlijker maken.Â
Tja, maar wat héb je aan zo’n voorspelling?
Op de één of andere manier zal de theorie zich toch moeten bewijzen, anders is ze niet veel beter dan ’n horoscoop uit de Viva.
Â