belastingen

De eindeloze patentoorlogen maken alleen advocaten blij. Bron: phonearena.com

Tijd voor patentbelasting

Patenten vormen een vorm van dwang. Patenten perken de vrijheid van anderen fors in. Wordt het niet tijd dat we dit schadelijke fenomeen flink gaan belasten?

Patenten
Patenten beschermen een bepaalde techniek. Als jij bijvoorbeeld over een patent op koffiezetten door percolatie beschikt, ben jij de enige die filterkoffie mag zetten. Bij het aanvragen van een patent op een bepaalde techniek, moet deze techniek gedetailleerd gepubliceerd worden. Deze technische omschrijving wordt pas openbaar op het moment dat het patent wordt goedgekeurd. De oorspronkelijke filosofie hierachter was, dat ontwikkelaars hun technieken niet langer geheimhouden, maar publiceren, zodat er geen kennis verloren gaat.

De eindeloze patentoorlogen maken alleen advocaten blij. Bron: phonearena.com
De eindeloze patentoorlogen maken alleen advocaten blij. Bron: phonearena.com

Alleen interessant voor grote bedrijven
Patenten worden niet zomaar goedgekeurd, althans in theorie. Zo moet de techniek technisch voldoende nieuw zijn, niet voor de hand liggen en al bestaan, ‘prior art’. In de praktijk worden patenten vrij gemakkelijk toegekend en worden ze pas bij rechtszaken getoetst. Patenten aanvragen vereist vooral heel veel geld. Een wereldwijd patent kost rond de 100.000 euro. In de praktijk zijn het daarom vooral grote, kapitaalkrachtige multinationals die patenten aanvragen, geen geniale, heldhaftige uitvinders op een armoedige zolderkamer. De meest waardevolle patenten zijn breed (dus nauwelijks te omzeilen) en berusten op technieken die makkelijk zijn te kopiëren. Met andere woorden: die patenten, die de innovatie maximaal hinderen.

Patenten als dwangmiddel
Patenthouders dwingen met hun patenten andere mensen, hun methodes niet te gebruiken, of ze veel geld te laten betalen, m.a.w. een vorm van rent-seeking, in de Nederlandse taal bekend als politieke rente. Er bestaat een bloeiende bedrijfstak van patentafpersing, waarbij patenttrollen veel geld vragen voor hun patenten. Deze hebben zij voordien overgekocht van andere, vaak failliete bedrijven. Er gaat veel energie en geld zitten in de eindeloze patentrechtszaken tussen bedrijven. Kortom: patenten werken doorgaans economisch negatief.

Patentbelasting
Het verstandigste zou zijn, patenten geheel af te schaffen. Nederland heeft in de periode 1867-1912 helemaal geen patenten gekend en dit beviel prima. Technologische reuzen zoals Philips dateren uit deze periode. Onder zware internationale druk werd Nederland gedwongen ook hier patentwetgeving in te voeren.
Dit is internationaal helaas niet haalbaar. Wat Nederland wel zou kunnen doen, is de inperking van de intellectuele ruimte door patenten te gaan belasten. Nederland veilt etherfrequenties. Wie een etherfrequentie koopt, mag als enige op deze frequentie uitzenden. Nederland vraagt hier geld voor, omdat de etherfrequenties een eindige hulpbron vormen. Het in beslag nemen van een etherfrequentie door bijvoorbeeld Piet Piraat’s Schlagerzender voor Vrije Jongens betekent, dat Joop’s Hippe Spitsradio voor Oudere Jongeren niet meer kan uitzenden.
Het patentsysteem perkt vrijheid in, belast ook rechters en wetgevers met handhaving van patenten en belemmert het ecomomische verkeer. Fabrikanten en productontwikkelaars kunnen niet meer vol op het orgel als ze nieuwe technieken ontwikkelen, maar moeten steeds rekening houden met het mijnenveld van slapende patenten. Een groot deel van mijn studiegenoten technische natuurkunde werkt nu bij een patentbureau. Zij hadden ook kunnen werken aan, zeg, zuiniger motoren of betere zonnepanelen. Een patentbelasting zou het veel minder aantrekkelijk maken om onzinnige patenten aan te vragen, en de maatschappij op een eerlijke manier compenseren voor de overlast.

Toptien trucs: hoe ontwijken de 1% de belastingen?

Superinvesteerder Warren Buffett zei het al: hij betaalde procentueel gezien minder belasting dan zijn schoonmaakster. Niet iedere rijkaard heeft helaas het gevoel voor fair play van Buffett. De meesten schreeuwen moord en brand als er pogingen worden gedaan de belastingdruk voor topinkomens meer in lijn te brengen met wat Jan Modaal procentueel gezien betaalt.

Welke trucs passen Amerikaanse rijken toe om belasting te ontwijken? Bekijk deze interessante infographic.

How The Super Rich Avoid Paying Taxes
Bron: TopAccountingDegrees.org

De meeste mensen haten belastingen. Toch zijn sommige belastingen uitermate nuttig voor de economie.

Mythe: alle belastingen zijn slecht voor de economie

In Denemarken en Zweden zijn de belastingen veel hoger dan in de VS, toch is de economie in deze twee landen even hard gegroeid. Een nieuw overtuigend bewijs dat onze bestaande economische modellen naar de schroothoop kunnen.

Het neoliberale dogma: taxes are evil
Volgens het neoliberalisme zijn belastingen per definitie slecht. Immers, de overheid is veel minder efficiënt dan de vrije markt in het toewijzen van hulpbronnen. Luie raamambtenaren besteden belastinggeld aan onzinnige dingen als uitkeringen, sociale voorzieningen en subsidies, terwijl hardwerkende ondernemers hun winsten massaal herinvesteren en veel verdienen aan consumenten, die hun salaris zo snel als ze kunnen  omruilen in hun producten en diensten. Neoliberalen maken deze stelling graag absoluut. Elke belasting, of het nou om BTW, erfbelasting of loonbelasting, betekent onttrekking van waarde aan de private economie waarmee de inefficiënte overheid wordt gespekt, dus is per definitie slecht.

De meeste mensen haten belastingen. Toch zijn sommige belastingen uitermate nuttig voor de economie.
De meeste mensen haten belastingen. Toch zijn sommige belastingen uitermate nuttig voor de economie. bron: umn.edu

Hoofdpijndossiers Zweden en Denemarken
De neoliberalen zitten echter met een vervelend probleem. Noord-Europa is bijna even rijk als de Verenigde Staten, terwijl de belastingdruk veel hoger is. Van het totale BNP in de VS gaat naar schatting 30% door de vingers van de overheid, terwijl dat in Zweden en Denemarken (en ook Nederland) rond de helft is. Als de neoliberalen gelijk zouden hebben, zou de economie van de VS veel harder hebben moeten groeien dan die van de twee Scandinavische landen. Hoe komt het dat Denemarken en Zweden zich klaarblijkelijk toch straffeloos hoge belastingen kunnen permitteren?

Verschil in type belastingheffing
Wie wel eens een bezoekje aan Zweden heeft gebracht, weet dat de belastingen op consumptie hoog, soms zelfs extreem hoog zijn. Alcoholische drank als wodka, bijvoorbeeld, wordt belast met rond de 200 Zweedse kroon (rond de € 25) per liter, waaroverheen nog eens het maximum-BTW tarief (in Zweden 25%) heen gaat. Kortom: alcoholisme is een luxeverslaving in Zweden (al wordt er heel veel drank uit buurlanden meegebracht). De inkomstenbelasting in Zweden ligt rond de 50 tot 60%[1]. Ter vergelijking: in de VS is deze rond de 15-35%[2]. De belasting op bedrijfswinsten, de vennootschapsbelasting, is daarentegen laag in Zweden: gemiddeld 26,3%[1]. Ter vergelijking: in de VS bedraagt deze 35%. [2] Nederland heeft, zoals bekend, een belastingregime dat tussen beide in ligt, maar meer wegheeft van het Zweedse dan het Amerikaanse model.

Consumptie is kapitaalvernietiging
Anders dan economen u proberen wijs te maken, is consumptie helemaal niet goed voor de economie. Stel, u heeft vijfduizend euro. U kunt hiermee twee dingen doen. Alternatief 1 is dat u hiervoor Duitse zonnepanelen op uw dak legt. Een Nederlands installatiebedrijf gaat aan de slag en u kunt voortaan per jaar 500 euro (of meer) besparen op uw elektriciteitsrekening. Alternatief 2 is dat u met deze vijfduizend euro een mooie cruise gaat maken langs de vele schilderachtige Europese havens aan de Middellandse Zee en u uitvoerig volstopt met allerlei lekkernijen. Na deze cruise bent u een aantal mooie herinneringen rijker, maar dat is dan ook alles. Toch is volgens Jan Kees de Jager en andere hoge heren economen er geen verschil tussen beide uitgaven. In beide gevallen is het BNP van de Europese Unie namelijk met 5000 euro gestegen.In beide gevallen is met uw euro’s een raderwerk aan toeleveranciers en dienstverleners in gang gezet, wat de nodige werkgelegenheid met zich meebrengt.

Het verschil blijkt volgend jaar. Uw effectieve inkomen is door de zonnepanelen namelijk met 500 euro per jaar gestegen. Van dat geld kunt u weer leuke dingen doen.  Heeft u de cruise geboekt, dan heeft u, afgezien van de herinneringen, niets meer. De prijs van fossiele energie daalt iets door uw zonnepanelen en de fabriek met zonnepanelen heeft meer winst geboekt, waardoor nog meer kan worden geïnvesteerd in een verbeterde productie van zonnepanelen. Door zonnepanelen aan te schaffen, heeft u uzelf en dus ook de EU netto rijker gemaakt. Het werk van de kok, de cruisekapitein en het orkest op het cruiseschip is verdwenen in het niets.

Noord-Europees belastingsysteem straft consumptie af
Nu zien we ook waarom de Zweden toch met hun extreem hoge belastingen wegkomen. Een Amerikaanse ondernemer laat zijn winsten zo snel mogelijk uitkeren, want zo ontloopt hij de 38% vennootschapsbelasting die hij volgend jaar moet uitkeren. Door de lage loonbelasting zijn Amerikaanse bedrijven arbeidsintensief en ouderwets. Het levert meer op om werknemers af te knijpen dan om te investeren in een moderne robot of in scholing. Een Zweed laat liever zo lang mogelijk zijn bedrijfswinst in zijn vennootschap zitten, in plaats van af te moeten rekenen via de hoge inkomstenbelasting, waardoor Zweedse bedrijven fors investeren.

Domme beslissingen in de VS
Een andere reden waarom in de VS ondanks de hoge kapitaalsstroom toch weinig marginaal nut ontstaat is dat het land een zeer inefficiënte gezondheidszorg en een volkomen op hol geslagen juridische sector (veel Amerikanen willen daarom “tort reform“) kent. Dit jaagt de gedwongen consumptie nog veel meer op. Amerikaanse bedrijven betalen vele honderden dollars per maand voor ziektekostenpremies. Europese ondernemers en werknemers betalen veel minder, voor per saldo betere zorg. De oplossingen van de vrije markt voor de gezondheidszorg en de rechtspraak blijken domweg niet te werken.

Wat is het beste belastingmodel?
Over het algemeen is een lagere belastingdruk inderdaad beter. Het zou de Zweden bijvoorbeeld goed doen als de vennootschapsbelasting en de inkomstenbelasting met enkele procenten zouden worden verlaagd, want zo komt er meer kapitaal beschikbaar om te investeren. De belasting op consumptie werkt echter juist productief, want zo wordt sparen en investeren aangemoedigd. Ook een hoge belasting op onroerend goed is productief, blijkt uit economisch onderzoek.

Daarom moet m.i. de overheid nieuwe excuses verzinnen om flink wat extra belastingen op schadelijke gewoonten, zoals het eten van transvetten of fossiele brandstofverbruik, in te voeren. Ook de sigarettentaks en alcoholaccijns kunnen nog fiks omhoog. Het BTW-tarief moet worden verhoogd tot 25%. De staatsuitgaven mogen echter nooit structureel afhangen van de inkomsten hierop: het verdiende kapitaal moet worden gebruikt om de staatsschuld versneld af te lossen. Tegelijkertijd moeten juist de lagere en middenklasse fiscaal worden aangemoedigd om te beleggen in Nederlandse bedrijven. Dat kan je doen door beleggen bijvoorbeeld tot 10% van het salaris belastingvrij te maken.

Bronnen
1. Sweden tax rates, Taxrates.cc
2. US tax rates, Taxrates.cc