geld

Anonieme rijkdom moet verboden worden

Een handjevol extreem rijke families en hun handlangers beheerst het internationale bedrijfsleven. Hierin slagen ze doordat er anonieme rijkdom bestaat. Niemand weet wie de werkelijke eigenaren zijn van grote banken en bedrijven. Het gevolg: extreme ongelijkheid en menselijke ellende.

Geld als macht

Kapitaal in het algemeen is een afspraak, dat een bepaalde persoon eigenaar is van een bepaald waardevol iets. De eigenaar van een huis mag bijvoorbeeld (in principe, er zijn de nodige uitzonderingen) volgens de wet als enige bepalen wat er met het huis gebeurt.

Alle andere mensen erkennen in principe dit recht. Hiermee wordt de vrijheid van deze andere mensen ingeperkt. Wie zonder toestemming van de eigenaar in een huis gaat wonen, wordt door de politie opgepakt.

Dit geldt ook voor meer abstracte vormen van bezit, zoals aandelen in een bedrijf of een bank. Van een huis is altijd via het kadaster bekend wie de eigenaar is.

Van aandelen is dat minder transparant. Zo bestaan er aandelen op naam, overigens is deze naam alleen te achterhalen als je accountant of advocaat bent, maar bij de naamloze vennootschap (NV) ook anonieme aandelen aan toonder.

anonieme rijkdom
Vijftienduizend tot twintigduizend miljard dollar wordt gecontroleerd door gezichtsloze entiteiten. – Bron: Allen Watkin op Wikipedia (cc-by-sa-2.0)

Geheim bezit, anonieme rijkdom

Ter vergelijking: grote bedrijven kunnen gedetailleerde klantenbestanden kopen van bijvoorbeeld Facebook of Google. Ook kunnen aandelen weer in handen zijn van een ander bedrijf. Vaak zitten er bij bedrijven wel vijf of meer zogeheten houdstermaatschappijen of holdings tussen het uiteindelijke bezit en de mensen die eigenaren zijn. Het ultieme financiële walhalla is de trust. De begunstigde van een trust is volkomen anoniem. Dit betekent dat het mogelijk is een imperium van duizenden miljarden te besturen zonder dat de rest van de wereld door heeft dat er een persoon of groep achter zit.

De totale hoeveelheid anoniem bezit is enorm. We praten over 15 000 tot 20 000 miljard dollar, schat Forbes-medewerker James S. Henry[1]. Dat is voldoende om de gehele Amerikaanse of Europese overheidsschuld af te lossen.

Anonieme rijkdom: macht zonder controle

Het gevolg is macht zonder gezicht. Beschermd door een leger agressieve deurwaarders en politiemensen kunnen kapitalisten doen en laten met hun bezit wat ze maar willen, ook als anderen daardoor sterk benadeeld worden. Een uitstekend voorbeeld is het internationale bankenkartel, dat de centrale banken monopoliseert en nu de facto de gelduitgifte in handen heeft. Het is niet openbaar, wie de aandelen van de Nederlandsche Bank NV in handen heeft (al wordt de indruk gewekt dat dit de staat der Nederlanden is, de precieze eigendomsverhoudingen zijn onduidelijk).

‘Befehl ist Befehl’

Bestuurders kunnen hun verantwoordelijkheid ontlopen, omdat ze de wettelijke plicht hebben zoveel mogelijk winst te maken. Winst ten bate van de anonieme aandeelhouders. Hierdoor ontstaat een onbeheersbaar monster, de corporatie, die slechts één doel heeft: zoveel mogelijk winst uitkeren aan de aandeelhouders ten koste van alles.
Bestuurders kunnen zeer onethische en gewetenloze beslissingen nemen – en nemen deze ook doorgaans – zonder hiervoor persoonlijk aansprakelijk gesteld te worden. De enige strafbare handeling is de corporatie (i.e. de aandeelhouders) benadelen. Met andere woorden fraude. De grenzen van de wet opzoeken om hiermee de corporatie zoveel mogelijk winst te bezorgen is dan weer toegestaan en zelfs bewonderenswaardig, aldus de wetgever.

Eindig anonieme rijkdom, maak alle eigendomsstructuren openbaar

Alle bezit betekent inperking van de vrijheid van anderen. Op beperkte schaal is dit nuttig – zo wil je als bewoner graag van je privacy kunnen genieten of als kleine ondernemer groeien en investeren in nuttige dingen. Het probleem is niet zozeer bezit, maar de anonimiteit van bezit.  Immers, als mens lever je vrijheden in ten behoeve van het bezit van anderen, maar je weet niet aan wie.

Stel, je zou weten dat de familie Rothschild of de familie al-Saoed grootaandeelhouder is van een bepaald bedrijf, dan kan je dat bedrijf boycotten. Dit zou macht aan de consument teruggeven. Ook vergroot dit de sociale druk op rijkaards hun bezit op positieve en productieve wijze aan te wenden.

Lees ook:

Kunstmatige levensvorm vernietigt aarde
‘Wereld gecontroleerd door 147 bedrijven’
Sociale druk stopt belastingontwijking
Bezit dat niet bestaat

Bronnen
1. James S. Henry, Tax Offshore Wealth Sitting In First World Banks, Forbes.com

De toekomst van geld wordt ingrijpend bepaald door cryptovaluta zoals Bitcoin, denken veel mensen. Bron: Wikimedia Foundation

Video: de toekomst van geld

Steeds meer mensen komen er achter dat het tegenwoordige geldsysteem niet meer voldoet. Alternatieven voor fiat geld, zoals bitcoin, worden steeds populairder. Wat wordt de toekomst van geld?

In deze korte documentaire van zeven minuten kijken de makers naar wat jong volwassenen denken over geld en waarde. Hoe kunnen we nieuwe systemen bedenken om rijkdom mee te scheppen en overvloed? Hebben banken en andere financiële instellingen nog wel toekomst, nu er steeds meer peer to peer wordt gehandeld? Crowd funding en bitcoin bieden goede technologische alternatieven voor de dure en slechte bankdiensten.

De toekomst van geld wordt ingrijpend bepaald door cryptovaluta zoals Bitcoin, denken veel mensen. Bron: Wikimedia Foundation
De toekomst van geld wordt ingrijpend bepaald door cryptovaluta zoals Bitcoin, denken veel mensen. Bron: Wikimedia Foundation

Wordt contant geld straks verboden?

Contant geld als misdaad

Overal in de mainstream media duiken artikelen op waarin het afschaffen van contant geld wordt geplugd, of juist bekritiseerd. Het lijkt er nu op, dat het financiële establishment de oorlog heeft verklaard aan contant geld. Hier hebben de overheid en de banken een aantal goede redenen voor, dezelfde redenen die voor een onderdaan contant geld juist erg belangrijk maken.

Rogoff en Buiter: schaf contant geld af
De invloedrijke Amerikaanse politiek econoom Kenneth Rogoff pleitte in 2014 voor het afschaffen van contant geld[1]. Contant geld, aldus Rogoff, kan namelijk niet onderworpen worden aan negatieve rente, een geliefde techniek van centrale bankiers om de onderdanen aan het uitgeven te zetten en zo de economie op te peppen. Een honderd-eurobiljet blijft een honderd-eurobiljet. Ook wordt contant geld gebruikt voor illegale zaken, zoals drugshandel en witwassen van geld.
Ook Rogoffs Nederlandse kompaan, de (hier wegens zijn tumultueuze buitenechtelijke relatie vooral bekende) politiek econoom en bankdirecteur Willem Buiter, vindt dat contant geld snel afgeschaft moet worden [2]. Volgens Buiter had de effectieve rente volgens de zogeheten Taylor Rule verlaagd moeten worden tot -6% tijdens de economische crisis van 2008-2014, en heeft de Fed dat alleen niet gedaan omdat spaarders hun geld dan massaal op hadden genomen.

Bezit contant geld steeds meer een misdaad
In bijna elk land is het bezit van grote hoeveelheden contant geld strafbaar. In Nederland ligt deze grens bijvoorbeeld op tienduizend euro. In Frankrijk wordt in de tweede helft van 2016 een wet van kracht, die betalingen met meer dan duizend euro contant verbiedt. In Spanje, Italië en Griekenland zijn al langer dergelijke wetten van kracht. Er zijn sterke aanwijzingen, stelt een politiek econoom die al eerder de ineenstorting van de Sovjet-Unie en de kredietcrisis van 2008-2014 voorspelde, dat straks alle contante betalingen illegaal worden[3].

Wordt contant geld straks verboden?
Wordt contant geld straks verboden?

Is het afschaffen van contant geld een goed idee?
Het visionaire gezichtspunt vereist dat we alle ideeën het voordeel van de twijfel geven. Hoe weerzinwekkend een idee op het eerste gezicht ook lijkt. Uit het oogpunt van het bestrijden van kruimelmisdaden is het afschaffen van contant geld zonder meer een goed idee. Het aantal bankberovingen in Zweden, waar nog slechts één bank contant geld accepteert, is met bijna negentig procent gedaald. Een Zweedse bankrover moest onverrichterzake vertrekken, toen er in de bank geen kroon contant geld aanwezig bleek.

Totale almacht voor de overheid
Elektronisch geld heeft voor overheden en banken een aantal grote voordelen. Om te beginnen is elektronisch geld niet anoniem. Dat betekent, dat de banken en de overheid precies weten, wie aan wie betaalt. Ten tweede is elektronisch geld niet in handen van u, maar in handen van de bank (die weer in de greep is van de overheid). Wil de overheid een lastige onderdaan volkomen lamleggen, dan is een enkel telefoontje naar de bank voldoende. Deze persoon kan vervolgens niets meer kopen of verkopen en verandert in een paria. Ook het innen van belastingen is erg makkelijk. Er kan van elke bankrekening vrij eenvoudig elk willekeurig bedrag afgeschreven worden. Vrije jongens zijn plotseling niet zo vrij meer, als voor elke handeling een bankrekening nodig is.

Grote criminelen ontspringen overigens wel de dans. Zo kan je een truststructuur oprichten in bijvoorbeeld Panama. Dit is een stichting volgens Angelsaksisch recht, die jouw belangen behartigt. De grap is dat je op papier niets bezit. En wat je niet bezit, daar hoef je ook geen belasting over te betalen. De uitdaging is uiteraard om je bezit ongezien in de trust over te hevelen, maar een slimme jongen (of meid) weet daar wel oplossingen voor. Zo kan je je bezittingen voor een appel en een ei overdoen aan de trust, die je vervolgens belastingvrije uitkeringen doet. Het einde van contant geld zal aan deze legale fraude geen einde maken.

Bronnen
1. Kenneth Rogoff, Cost and benefits to phasing out paper currency, 2014
2. Lorcan Ross Kelley, Citi Economist says it might be time to abolish cash, Bloomberg.com,2015
3. The London Meeting To End Cash, Armstrong Economics, 2015

Tijd voor straffe maatregelen om de economie weer aan te slingeren. Wat als we alle mensen gewoon van flink wat geld voorzien?

Gratis geld voor iedereen DE oplossing?

Stel, je wordt wakker en checkt je banksaldo. Tot je blije verrassing prijkt er plotseling 10.000 euro extra op je bankrekening. Een gulle gift van de ECB. Niet alleen bij jou, bij je lief, bij je vrienden, kortom: bij iedere inwoner van de eurozone. Wat zouden de gevolgen zijn?

Mensen in de schulden
Stel, je hebt een kleine schuld. In één klap ben je van je schuld af. De drukkende aanwezigheid van deze schuld is in één keer voorbij. Je kan je hoofd weer vrijmaken voor belangrijke dingen. Hierdoor wordt de kans groter, dat je geen domme beslissingen meer maakt[1]. Voor mensen met een grote schuld, bijvoorbeeld een hypotheekschuld waarmee ze achterlopen, wordt het onmiddellijke aflossingsprobleem opgelost: er ontstaat meteen weer ruimte om kleinere, vaak dure schulden af te betalen. Ook wordt de inflatie aangejaagd. Hierdoor vermindert de relatieve waarde van de schuld.

Arme mensen
Een groot deel van de mensen heeft geen schulden, maar ook weinig geld. Je kan dan bijvoorbeeld ook denken aan arme Oost-Europeanen. 10.000 euro is voldoende voor een kleine verbouwing, mini-huis of auto. Of wie weet, een kleine onderneming. Kortom: je brengt hoop, waar eerst uitzichtloze armoede heerst. Bijstandsgerechtigden mogen maximaal 5000 euro eigen bezit hebben, dus zullen de overige vijfduizend euro wel moeten uitgeven.

Tijd voor straffe maatregelen om de economie weer aan te slingeren. Wat als we alle mensen gewoon van flink wat geld voorzien?
Tijd voor straffe maatregelen om de economie weer aan te slingeren. Wat als we alle mensen gewoon van flink wat geld voorzien?

Mensen met spaargeld
Mensen met spaargeld hebben pech. Immers, doordat er nu veel nieuw geld in omloop komt, zal de inflatie flink toenemen. Zij zullen daarom dit geld vermoedelijk snel willen uitgeven, of er aandelen voor kopen. Ongeveer wat er in Rusland gebeurde nadat de roebel flink kelderde en de inflatie flink aanwakkerde. Hierdoor krijgt de economie een stevige oppepper.

Ondernemers
Winkeliers zijn erg blij. De koopkracht van hun klanten neemt in één klap met tienduizend euro toe. Omdat er inflatie aankomt, zullen deze hun geld liever in bankstellen, zonnepanelen  e.d. willen stoppen dan op de bank willen stallen.  Ze nemen extra personeel in dienst om te kunnen leveren.
Ook de  fabrikanten zijn blij. Op dit moment liggen hun machines voor het grootste deel stil. Ze kunnen zonder extra kosten hun productie verdubbelen en daarmee hun winst verveelvoudigen, want de vaste lasten heersen toch al. Voor die extra productie nemen ze meer personeel in dienst. Daardoor blijft de concurrentie toch dermate hoog, dat de inflatie wel wat, maar niet heel veel toeneemt.

Gepensioneerden
De hogere inflatie tast het pensioen aan. Wel heeft deze groep het eigen huis vaak al afbetaald en zit ze er warmpjes bij. Ze zullen hun spaargeld uit willen geven. Ook dit vormt een stevige oppepper. De AOW zal wel de inflatie moeten volgen: deze groep kan niet meer bijverdienen.

Overheid
De Belastingdienst ontvangt  over elke uitgegeven euro 21 cent omzetbelasting. Dit zou dus per direct (10.000 * 12 miljoen meerderjarigen * 0,21) is rond de 25 miljard euro extra belastinginkomsten opleveren. Dit zou het begrotingstekort in één klap opheffen. In feite zijn er nog meer opbrengsten. Immers, bedrijven nemen meer personeel in dienst, waarvoor ze loonheffing afdragen,  en betalen vennootschapsbelasting. De winsten exploderen, waardoor er ook veel meer VpB en heffingen over box 2 wordt afgedragen.

Bronnen
1. Anandi Mani et al.,  Poverty Impedes Cognitive Function, Science 341, 976 (2013); DOI: 10.1126/science.1238041

‘We moeten het systeem een handje helpen in te storten’

Birgitta Jónsdottir is dichteres, politica en lid van het IJslandse parlement Althing. Nu is ze actief voor de IJslandse Piratenpartij. IJsland is waarschijnlijk de oudste democratie ter wereld. IJsland is uniek, omdat het land als enige ter wereld het volkomen ontwrichte banksysteem ontmantelde en de verantwoordelijken liet boeten. Helaas bleef dit in onder meer Nederland achterwege. Jónsdottir was bij dit alles nauw betrokken en mede-organiseerde ook de gecrowdsourcede nieuwe IJslandse grondwet.

WeAreChange Rotterdam, bekend van de lastige vragen die ze stellen aan politici, interviewde deze visionaire denker met uitgesproken standpunten. Hoe kunnen we ons ontworstelen aan de verstikkende greep van een financieel systeem, dat parasiteert op de echte economie en steeds meer uit de tijd is?

TROS Radar is eerlijk over hoe de banken werken

Hulde voor Radar, zij lijken als eerste mainstream media medium nu voorgoed het doodzwijgen van de systeemmechanismen van ons huidige bankensysteem te doorbreken.
Een duidelijke uitleg in hun eerste deel wat vandaag om 16.00 online kwam over hoe banken geld als schuld scheppen en dat spaargeld daar helemaal niets mee van doen heeft.

De Schuldvraag – deel 1

Het is 5 jaar na het uitbreken van de kredietcrisis. Antoinette Hertsenberg wil begrijpen hoe het zo ver is gekomen. In dit eerste deel van De Schuldvraag gaat ze op zoek naar de oorsprong van geld.

Is geld tegenwoordig niet hetzelfde als schuld? Staan de banken in dienst van de consument, of is het andersom? Hoe werkt onze economische groei, en hoe lang kan die nog doorgaan?

Deze en andere vragen bespreekt ze met vooraanstaande economen, hoogleraren, bankiers en ondernemers. Exclusieve interviews worden afgewisseld met verhelderende animaties, die moeilijke begrippen voor iedereen inzichtelijk maken.

Wil je de documentaire in losse hoofdstukken bekijken? Kijk naar de thema’s of de animaties.

http://www.trosradar.nl/sites/radarextra/documentaire/

Aanverwante informatie en artikelen:
-) Update – Hoe eerlijk is ons huidige economische systeem eigenlijk?
-) Hoe werkt rente? (deel 1 & deel 2).
-) Bewustzijn over het bankensysteem groeit wereldwijd
-) De doodspiraal van ons economische systeem
-) Hoe 147 bedrijven 40% van de wereldwijde rijkdom onder controle hebben
-) Nederlands gezin daagt bankensysteem uit
-) Wat als de Euro zou instorten?
-) Tegenlicht – Het Brein van de Bankier
-) Teledoc – Ik wil mijn geld terug
-) Tegenlicht – The Tax Free Tour – Hoe Nederland een spil is in de corporate belastingontduiking

Hoe werkt ons economische systeem deel II

Vandaag de informatieve documentaire, The Money Masters die inmiddels volledig Nederlands ondertiteld is.

 

Als mensen inhoudelijke vragen hebben over de gegevens die voorbij komen in de documentaire stel ze dan vooral in de reacties.

Aanverwante artikelen en informatie:
-) Hoe werkt ons economische systeem deel I
-) Stichting Ons Geld pleit voor hervorming van het huidige economische systeem.

602793_622310797799455_322035282_n

(Op het internet hebben de lezers de macht! Zij bepalen welke informatie de wereld rond gaat! U bent zich er misschien niet van bewust, maar als elke lezer een link stuurt naar 3 geïnteresseerde personen, dan zijn er maar 20 stappen nodig om 3,486,784,401 mensen te bereiken! Wil je dat zien gebeuren? Gebruik je macht! Dit stuk mag dan ook vrij door iedereen overgenomen worden op websites, blogs, of om door te sturen aan familie, vrienden, kennisen, collega`s, politici, bankiers, economen, professoren, politie agenten, etc. graag zelfs hoe meer mensen dit weten en erover meediscussiëren hoe beter.  Zet a.u.b. wel de bron erbij zodat mensen mee kunnen doen in de discussie hieronder als ze dat willen.)

Hoe werkt ons economische systeem? Deel I

geldHet is alweer een tijdje geleden dat de economische crisis uitbrak, aan het begin ervan hebben we hier op visionair hier een boel artikelen geschreven over hoe ons economische systeem werkt. Terwijl de tijd verstrijkt is het duidelijk dat de crisis alleen maar erger aan het worden is. Inmiddels weten we dat de 300 rijkste mensen in de wereld meer bezitter dan de 3 miljard armsten. Dat 147 bedrijven de rijkdom van 40% van de gehele mensheid onder controle hebben. En dat die 147 bedrijven zelf maar al te vaak de belastingen ontduiken onder andere via belastingparadijs aan de polder, ons eigen Nederland.

Ondanks de crisis en een enorme achteruitgang van rijkdom bij de middenklasse in Nederland boekte de Quote 500 driemaal op rij de afgelopen jaren een stevige winst. Het aantal werklozen in Nederland is nog nooit zo hoog geweest in als in de gemeten historie van ons land en Nederland heeft de hoogste hypotheekschuld van heel Europa met inmiddels over de miljoen huishoudens die  een hypotheek hebben die onder water staat.

Wellicht dat er door deze ontwikkelingen van de afgelopen jaren dus een flinke groep mensen bij zijn gekomen die nu eigenlijk wel benieuwd zijn hoe onze economie nu precies werkt. Want dat het verschil tussen rijk en arm zo groot is en alleen maar toeneemt is niet een foutje of een ongelukkig en onverwacht symptoom van het huidige economische systeem, het is een onderdeel van de basisarchitectuur van het systeem. We gebruiken een economisch systeem wat de rijksten ter wereld in staat stelt geld af te romen van de grote groep die hiervoor betalen.

Om mensen in Nederland bekend te maken met hoe ons huidige economische systeem echt werkt een aantal artikelen hierover. We beginnen met deze duidelijke uitleg van de Nederlandse videoserie van www.transitiecultuur.nl over ons economische systeem. Vanaf 4 min. 25 sec. begint de systeemuitleg over ons economische systeem.

Als mensen vragen hebben stel ze dan vooral in de reacties.

Aanverwante artikelen en informatie:
-) Website Transitiecultuur
-) Stichting Ons Geld pleit voor hervorming van het huidige economische systeem.

(Op het internet hebben de lezers de macht! Zij bepalen welke informatie de wereld rond gaat! U bent zich er misschien niet van bewust, maar als elke lezer een link stuurt naar 3 geïnteresseerde personen, dan zijn er maar 20 stappen nodig om 3,486,784,401 mensen te bereiken! Wil je dat zien gebeuren? Gebruik je macht! Dit stuk mag dan ook vrij door iedereen overgenomen worden op websites, blogs, of om door te sturen aan familie, vrienden, kennisen, collega`s, politici, bankiers, economen, professoren, politie agenten, etc. graag zelfs hoe meer mensen dit weten en erover meediscussiëren hoe beter.  Zet a.u.b. wel de bron erbij zodat mensen mee kunnen doen in de discussie hieronder als ze dat willen.)

5240294

Bernard Lietaer – Hef het monopolie op de technologie geld op

Hieronder een interessante presentatie van Bernard Lietaer over geld. Hij gaat in op de systematische problematiek van ons huidige geldsysteem. Dat is volgens hem het monopolie op de technologie geld wat er momenteel weredwijd heerst.

Hij pleit voor een systeem waar op zijn minst 2 geldsystemen naast elkaar bestaan. Hierbij geeft hij duidelijke uitleg over periodes in het verleden waar dit eerder het geval is geweest, o.a. in Europa in een periode in de middeleeuwen en een tijd in Egypte wat leidde tot vele eeuwen zonder booms en busts. Een zeer informatievolle en daarmee interessante presentatie van Lietaer die voorspelt dat we voor 2020 de grootste verandering in ons geldsysteem van de afgelopen 300 jaar gaan doorvoeren simpelweg omdat we wel zullen moeten in verband met de informatierevolutie en de vergrijzing.

Een must see voor iedereen met interesse in geldsystemen en lange termijn oplossingen voor de crisis waar we ons momenteel met de wereld in bevinden.

De financiële crisis is veroorzaakt door het onverantwoord gedrag van bankiers en speculanten. Dat is de gangbare uitleg die ons gerust stelt. Want door de speculatie in te dijken en banken beter te reguleren komt alles terug in orde.

Of is er meer aan de hand? Volgens Bernard Lietaer wel. Hij graaft dieper en ziet het monopolie van één munt, gebaseerd op bankenschulden en economische groei, als oorzaak van de structurele crises.

http://vooruit.be/nl/event/3346

 

 

Hoe kunnen we in Nederland vorm geven aan dit idee van Lietaer?

Aanverwante artikelen en informatie:
-) Website – www.lietaer.com
-) Overzicht Nederlandstalige boeken van Bernard Lietaer
-) De toekomst van onze economie deel 12 & 3
-) 3 praktische oplossingen voor meer economische veerkracht
-) Update het economische systeem!
-) Hernationaliseer het recht op geldcreatie 
-) Straatkinderen in India zetten eigen banksysteem op, nu wij nog!
-) Breek het monopolie van geld als enige ruilmiddel
-) Het belang van diversiteit in economische systemen – Bernard Lietaer
-) Bernard Lietaer – What about Money

-) Een financiële historie van de wereld
-) Schulden, de eerste 5000 jaar
-) 2000 jaar strijd over de controle van het geldsysteem

Is geld waardenvrij?

Pecunia non olet, geld stinkt niet, zegt het spreekwoord. Geld is strikt neutraal en onpartijdig, denken althans economen. Maar klopt dat wel?

Van politieke economie naar economie
Een eeuw geleden heette wat we nu economie noemen politieke economie. Economie presenteert zichzelf als een exacte wetenschap. Als we kijken naar bijvoorbeeld berekeningen van het Centraal Planbureau zien hoe economen en econometristen zich tot uiterste inspannen om te berekenen met hoeveel procent de economie zal groeien of krimpen. Voor deze berekeningen maken economen gebruik van bepaalde formules. De geldigheid van deze formules, zoals we hebben gemerkt de laatste jaren, is minder vanzelfsprekend dan het lijkt. Zo is een bekend dogma in de economie, dat consumenten en producenten rationeel zijn. We weten allemaal uit eigen ervaring dat dat onzin is. in Japan stortte de verkoop van flessen Johnny Black label in toen de verkoopprijs werd verlaagd. Hierdoor daalde namelijk de status als geschenk. Dit bewijst de feilbaarheid van de klassiek liberale stroming. Politiek economen van andere stromingen, bijvoorbeeld de conservatieve Oostenrijkse school of de marxistische economen, zijn door de klassiek liberale stroming in de hoek gedrukt. De vraag is of dat terecht was.

Casestudy: geld bij de Tiv
De Tiv zijn een centraal Afrikaans volk dat leeft op de grens van Nigeria met Kameroen. In de traditionele Tiv-maatschappij, die ineenstortte in de twintiger jaren van de vorige eeuw, bestonden er drie economische domeinen. Het minst prestigieuze economische domein bestond uit goederen die nodig zijn om in leven te blijven, denk aan voedsel, kippen en huisraad. Een hoger economisch domein werd gevormd door zaken als slaven, rundvee, witte kleding en koperen staven. Het allerhoogste economisch domein bestond uit huwbare vrouwelijke verwanten. Binnen de Tiv-maatschappij was het absoluut onacceptabel om bijvoorbeeld een dochter te verkopen voor een aantal zakken graan. De standaard bruidsschat bestond uit koperen staven. Echter, als de nood aan de man kwam konden deze koperen staven worden ingewisseld voor voedsel. Dit was uiteraard erg vernederend, maar maakt het wel mogelijk om in leven te blijven.

Dit Ngala executiemes uit Noord Oost Kongo werd gebruikt om slaven ceremonieel te executeren. Volgens onze normen duidelijk immoreel geld dus. Bron: coincoin.com
Dit Ngala executiemes uit Noord Oost Kongo was een betaalmiddel, maar werd ook gebruikt om slaven ceremonieel te executeren. Volgens onze normen duidelijk immoreel geld dus. Bron: coincoin.com

Hoever reikt de greep van geld?
Anders dan bij de Tiv, kunnen we anno nu met geld vrijwel alles kopen (met uitzondering van echtgenotes, tenzij je gaat shoppen bij een mensenhandelaar, een golddigger treft of je bekeert tot de islam). De economische domeinen van de Tiv zijn bij ons samengesmolten tot één domein. Hiermee is geld bij ons veel machtiger geworden dan bij de Tiv. Anders dan vaak wordt gedacht betekent dit natuurlijk wel degelijk een morele keuze. De beslissing of goederen of diensten worden gecommoditiseerd of niet, is een morele beslissing. Het voor de hand liggende voorbeeld is de slavernij. In een slavenhoudersmaatschappij zijn mensen gecommoditiseerd, met andere woorden: koopwaar. Hier in Nederland is de gezondheidszorg bijvoorbeeld voor een deel gedecommoditiseerd. Het is niet mogelijk om door veel geld te bieden, vooraan de wachtlijst voor behandeling te komen. Ook met bijvoorbeeld voedselbonnen wordt een deel van de economie gedecommoditiseerd. Alleen op de zwarte markt is het dan mogelijk om extra voedsel te kopen.

Is geld diefstal?
Ook over de oorsprong en de werking van geld kun je afvragen of deze boven de ethiek staat. Tegenstanders van fractioneel reservebankieren stellen bijvoorbeeld dat bankiers rente heffen op niet-bestaand bezit, met andere woorden diefstal plegen. Inderdaad is geld dat berust op misdadig principe immoreel. Datzelfde kan je ook zeggen van bijvoorbeeld goudgeld, omdat goud vaak onder zeer erbarmelijke arbeidsomstandigheden wordt gewonnen en de goudwinning zeer veel milieuvervuiling oplevert met onder meer kwik. Maar ook de onder anarcholiberalen bejubelde bitcoin gaat niet vrijuit. Bitcoin miners gebruiken heel veel stroom, doorgaans opgewekt met fossiele brandstoffen, om nieuwe bitcoins te ontdekken. Eigenlijk is alleen geld dat door de overheid, of door de lokale gemeenschap zelf wordt uitgegeven moreel.

Wat is de moraal achter het kapitalisme?
Volgens het kapitalisme wordt je beloond, al naar gelang je waarde produceert. Op het eerste gezicht lijkt dit een rechtvaardig principe. De mensen die de koek vergroten krijgen de meeste koek, waardoor waarde produceren wordt beloond. In de praktijk hebben veel mensen een oneerlijke voorsprong. Iemand die in Nederland geboren is, zal 20 keer zoveel verdienen als iemand met dezelfde talenten die in Jemen geboren is. Een Jemenitische vrouw uit een traditioneel islamitisch gezin zal waarschijnlijk op jonge leeftijd worden verkocht aan een rijke man. Rijke Jemenieten uit de elite hebben vergelijkbare kansen als Nederlanders.

Iemand die door pure mazzel of speling der natuur over veel verdienvermogen beschikt, zal in een puur kapitalistische maatschappij veel en veel rijker worden dan een verschoppeling. Ook al werkt de verschoppeling heel hard en heeft de verschoppeling het nodige talent. Een tweede nadeel van het kapitalisme is dat verkregen kapitaal niet altijd op de meest verstandige manier wordt ingezet. Denk aan water verslindende golfbanen, rinoceroshoorns en olifantenivoor.  De brandende ambitie die topondernemers vooruit stuwt, maakt ze ook vatbaar voor verkwisting van hulpbronnen aan onzinnige luxe. Een positieve uitzondering zijn mensen als Bill Gates, Warren Buffett en verder terug in de tijd Dale Carnegie, op zich keiharde zakenlui, die hun bijeengegaarde vermogen gebruiken en gebruikten om iets te doen voor de mensheid en wereldproblemen op te lossen.