Voor bijbelvaste joden en christenen is deze vraag makkelijk te beantwoorden. In de bijbel staat, om precies te zijn, 120 jaar (Genesis 6:3). Inderdaad blijkt dit getal opmerkelijk dicht bij de levensduur van de vermoedelijk oudste mens ooit te liggen, de inmiddels overleden Jeanne Calment, die als klein kind Vincent van Gogh nog een rare snuiter vond.
Wat als we vals gaan spelen en wat van de biologische beperkingen die de mens ingebouwd heeft, op gaan heffen en onze levensduur echt flink op gaan rekken? Wat voor mogelijkheden zijn er? De Fountain of Eternal Life, een kunstwerk in Cleveland, Ohio, dat de eeuwige zoektocht van de mens naar het eeuwige leven symboliseert. Bron: Wikimedia Commons
Ons menselijk lichaam bevat een aantal ontwerpfouten. In feite is het mogelijk, door veranderingen aan te brengen in ons DNA, deze ontwerpfouten er uit te halen en een aantal ziektes te voorkomen. Ook kunnen we de menselijke levensduur flink opkrikken. We kunnen enkele van deze nieuwe technieken naar verwachting ook toepassen om bij ‘normale’ mensen ziektes te genezen en ze langer te laten leven.
Dan kan je denken aan het ontwikkelen van pluripotente stamcellen. In feite zijn de eerste organen die uit stamcellen van de patiënt zelf gekweekt zijn, al geïmplanteerd. Juan Enriquez verkent in deze TED-talk de technische mogelijkheden anno nu en in de nabije toekomst en gaat in op de vraag: zal Homo sapiens vervangen worden door Homo evolutis?
Ongeveer de helft tot viervijfde van alle mensen in de Angelsaksische wereld (in Nederland rond de helft) is besmet met het cytomegalovirus (CMV), dat de voorraad nog niet geprogrammeerde T-cellen uitput. Dit heeft vooral vervelende gevolgen voor oudere mensen, die nauwelijks meer over T-cellen beschikken en daardoor hun weerstand tegen nieuwe infectieziekten verliezen. Gelukkig hebben medisch onderzoekers nu een doorbraak bereikt.
CMV veroorzaakt overal in het lichaam schade door cellen te verwoesten. Hierbij vormen zich de karakteristieke megalocyten ('zeer grote cellen'). Bron: Wikimedia Commons
Massaal voorkomend, doortrapt virus Cytomegalovirus (CMV) is een virus uit de herpesfamilie dat bij meer dan de helft van alle mensen voorkomt. In de twintigste eeuw werd aangenomen dat dit virus bij volwassenen, aidspatiënten dan uitgezonderd, weinig kwaad kan. Ondertussen weten wel beter. Bij kinderen kan het doofheid veroorzaken, bij volwassenen vermoeidheid en als de patiënt ook is geïnfecteerd met HIV, blindheid. Dit blijkt nog maar het topje van de ijsberg te zijn. CMV is namelijk in staat het immuunsysteem te misleiden. Bij elke nieuwe CMV-aanval herkent het immuunsysteem het virus niet meer, waardoor er een nieuwe lading T-cellen moet worden geprogrammeerd. Het gevolg is dat bij sommige patiënten tot veertig procent van alle T-cellen is geprogrammeerd om een CMV variant te herkennen, waardoor de voorraad nog niet geprogrammeerde T-cellen ernstig uitgeput raakt. Hierdoor verzwakt het de weerstand sterk, waardoor onder andere hersentumoren harder gaan groeien. Ook de algemene lichamelijke conditie gaat achteruit, onder meer omdat het virus de wanden van bloedvaten aantast en zo artheriosclerose veroorzaakt. Het gevolg van het verzwakken van de weerstand en antaten van het lichaam is is dat de levensduur van iemand met een CMV-besmetting gemiddeld vier jaar korter is dan die van niet-besmette personen, stelde de Britse onderzoeker Paul Moss in een epidemiologisch onderzoek vast. Ook laat het de hersenen sneller aftakelen. Een CMV-infectie blijft het leven lang aanwezig.
Anti-herpesmiddel beschermt muizen
In een dierproef besmette Moss een groep zes weken oude muizen met CMV. Toen deze groep een half jaar oud was, naar muizennormen volwassen dus, was hun aantal T-immuuncellen sterk gedaald, zoals gebruikelijk bij CMV. Na behandeling met een anti-herpesmiddel steeg het aantal immuuncellen weer tot in de buurt van dat van gezonde muizen. Een besmetting met een influenzavirus bleek bij deze muizen veel minder ingrijpend: de muizen namen minder in gewicht af. Moss plant nu een proef, waarbij met CMV besmette patiënten van boven de 65 gedurende een lange periode behandeld worden met het anti-herpesmiddel.
Idee voor de Nederlandse gezondheidszorg?
Voor een farmabedrijf is de gedachte aan miljoenen mensen die langdurig een bepaald medicijn innemen uiteraard om te watertanden. Aan de andere kant is de enorme gezondheidimpact die dit virus heeft – vier jaar kortere levensduur, in slechte gezondheid – reden genoeg om dit medicijn massaal in te voeren. Dit virus komt veel meer voor bij de onderklasse dan bij de elite, wat ook mede het verschil in levensduur zou kunnen verklaren. Hoe langer mensen gezond en helder blijven, hoe prettiger hun leven en hoe lager de behoefte aan schaarse zorg.
Omdat het hier om een werkelijk enorm volume zal gaan van een al bestaand medicijn, waarschijnlijk zullen honderden miljoenen mensen dit medicijn gaan gebruiken, kunnen de productiekosten sterk gedrukt worden. Dit kan wel eens een heel grote positieve impact op de gezondheidszorg geven: allerlei peperdure medicijnen die voor symptoombestrijding worden gebruikt, zoals statines, kunnen sterk teruggebracht of stopgezet worden. Gesteld uiteraard dat de klinische proef van Moss inderdaad resultaat oplevert, wat altijd afwachten is. Muizen verschillen namelijk nogal van mensen. Het mooiste zou uiteraard een vaccin tegen dit doortrapte virus zijn, maar omdat de eiwitmantel heel snel muteert, de reden dat net als bij HIV ons afweerstelsel wordt misleid, moet hiervoor een heel andere strategie worden gevolgd dan tot nu toe bij vaccinontwikkeling. Tot die tijd lijkt antivirale therapie het beste alternatief.
De AOW een paar jaar opschuiven is goed voor de gezondheid: rust roest. Ook overleven wilskrachtige doeners het langst. Zo blijkt uit het Longevity onderzoek dat al vanaf 1921 wordt uitgevoerd onder vijftienhonderd slimme kinderen, aangevuld met andere bronnen. Redt een actief leven levens?
Kleine onderzoeken geven vaak foute uitkomsten
Hoe kleiner het onderzoek, des te groter de kans dat er foutieve dingen uit komen, dus hoe scherper de waarnemingsgrenzen gesteld moeten worden. Vaak wordt in statistische onderzoeken een overschrijdingskans p van 0,05 gehanteerd.
Met andere woorden: er is vijf procent kans dat een onderzoek er stevig naast zit. Als er maar genoeg onderzoeken worden uitgevoerd, zal er in minstens één op de twintig gevallen wat significants uit rollen. Minstens, want ook wetenschappers is niets menselijk vreemds en het dokteren aan onderzoeksgegevens, vooral als er snel een publicatie gescoord moet worden, komt helaas af en toe voor. Een groot onderzoek is beter dan een klein onderzoek in staat om statistische ruis te elimineren. Onderzoekers kunnen dan ook genoegen nemen met een veel kleinere overschrijdingskans.
Veel mythes over lang leven sneuvelen
Het zeer uitgebreide Longevity Project onderzoek, ooit opgezet door de psycholoog Terman om er achter te komen wat er gebeurt met intelligente kinderen, maakt een einde aan een aantal tot nu toe geliefde mythes over wat leidt tot een lang leven. De oudste mens ooit, Jeanne Calment, hier 22 jaar oud, leidde een regelnmatig, maar actief leven.
In dit project, dat in 1920 begon, werden (en worden nog steeds) vijftienhonderd hoogbegaafde kinderen hun hele leven gevolgd. Al eerder bleek, hel verrassend, dat maar een klein deel van hen de hoge posities bereikte die hen werden toegedicht. Zaken als religiositeit, pessimisme en dergelijke blijken niet uit te maken. Zo blijkt weliswaar dat getrouwde mannen langer leven, maar dat geldt niet voor getrouwde vrouwen. Ook geluk duurt niet lang. Gelukkige mensen met veel gevoel voor humor overlijden zelfs iets eerder dan wat minder gelukkige mensen, vermoedelijk omdat ze meer risico’s nemen. Ook workaholics plegen minder roofbouw op hun gezondheid dan vaak wordt gedacht, integendeel: juist de in hun werk meest gedreven mensen leven veel langer dan mensen die de kantjes er vanaf lopen. Gescheiden vrouwen leven vrijwel even lang als hun getrouwde zusters.
Vroeg naar school gaan is al evenmin een verstandig idee, althans om een lange levensduur te bereiken. Kinderen moeten voldoende kunnen spelen. Niet alle oorlogsveteranen leven korter. Alleen als ze er niet in slagen hun stress te overwinnen en daardoor ongezonde leefgewoontes ontwikkelen, verkort hun levensduur. Christenen zullen het prettig vinden te lezen dat anderen helpen goed voor je is: vooral mensen die betrokken zijn bij anderen en ze helpen leven lang.
De aanhouder wint
Opmerkelijk genoeg blijkt er vooral één eigenschap te zijn die langlevende mensen van jongs af aan gemeen hebben: wilskracht, levenswijsheid en zelfdiscipline, ‘prudence’. Er zit dus een kern van waarheid in de vele religieuze teksten, denk aan het bijbelboek Spreuken, de Bhagavad Gita en het boeddhistische wijsheidsboek Tripitaka, die deze aanbevelen. Dit zet langlevenden er toe aan om gezonde leefgewoontes te ontwijken en gaat ook samen met een sterke levenslust.
Slecht nieuws dus voor visionairen, die sterker zijn in bedenken en dromen dan doen? Niet perse. Ook visionaire overtuigingen kunnen voortkomen uit wilskracht en wijsheid. In feite waren sommigen van de grootste visionairen uit de geschiedenis zulke mensen. Je idealen in praktijk brengen maakt in ieder geval zeker gelukkig en zal ook je levensverwachting sterk naar boven bijstellen.
