We zijn in de meimaand van 1945 wel bevrijd van het naziregime, maar erg vrij zijn we nog steeds niet. Probeer bijvoorbeeld maar eens geen belasting te betalen, te zeggen dat je geen onderdaan bent op een koninklijke bruiloft, of op een stukje weiland een huisje te bouwen.
Met de Nederlandse Bevrijdingsdag op 5 mei en de Belgische Wapenstilstandsdag op 8 mei, herdenken de Nederlandssprekenden van de Lage Landen dat de nazi-overheersers werden ingeruild voor de mildere onderdrukking van de eigen regeringen. Als visionair denkenden kijken we vanzelfsprekend verder dan alleen deze historische gebeurtenissen. Hoe kunnen we werkelijke vrijheid bereiken? Elk stukje land op aarde wordt geclaimd door een staat, met een enkele uitzondering. De werkelijke hoop op vrijheid ligt op zee, denken de aanhangers van de seasteading-beweging.
Vrijheid op zee. Artist impression van een seasteading stad. – seasteading.org
Is Rojava het eerste bewijs dat een anarchistische samenleving kan werken? De Koerden in Rojava, West-Koerdistan, zijn vooral bekend door hun heldhaftige verzet tegen ISIS en hun handlangers van de Turkse AK Partij. Minder bekend is dat Rojava een unieke samenlevingsvorm heeft, waarin anarchistische en libertaristische principes verwerkt zijn.
Steeds meer anarchisten uit Turkije en de rest van de wereld steunen Rojava. Binnen Rojava zijn man en vrouw gelijkwaardig en bestaat er vrijheid van levensovertuiging. Dat is zoals bekend in de rest van het Midden-Oosten wel anders. Rojava wordt bestuurd door de PYD, waarvan de gewapende tak, de YPG, er nu in geslaagd is bijna geheel Rojava te bevrijden van islamisten. De PYD kent een unieke grassroots-organisatiestructuur, waarbij elk bestuur bestaat uit een Arabier, een Koerd en een Syrische christen. Ook is minimaal 40% van de bestuurders vrouw. Heeft de PYD een werkend recept gevonden om in het door sektarisme geteisterde Syrië vrede te brengen, en zal de PYD er in slagen stand te houden ondanks de handelsblokkade van Turkije?
Hoeksteen van het voluntarisme, de filosofie waarop aanhangers van het libertarisme en aanverwante bewegingen zich beroepen is het non-agressieprincipe.
Wat is agressie?
Het non-agressieprincipe houdt in: het is verboden om agressie te ontplooien jegens een ander.
Agressie is volgens de definitie die libertariërs hanteren: het initiëren van geweld tegen een persoon of tegen het bezit van een persoon. Iemand met enige kennis van de logica, of de filosofie voelt hem al aankomen. Dit principe klinkt ontroerend mooi, maar is sterk afhankelijk van de definitie van agressie. De kernwoorden, die nadere uitwerking vereisen zijn: wat is een persoon, wat is bezit en wat is geweld. Laten we beginnen met persoon.
Wat is een persoon?
Het woord ‘persoon’ komt via het Latijnse persona en Etruskische persu van het oud-Griekse woord Ï€Ïόσωπον, ‘masker’. Later is dit de betekenis gaan krijgen van een individu, een exemplaar van de soort die zich om onbegrijpelijke redenen homo sapiens sapiens (de wijze, wijze mens) heeft genoemd. Deze betekenis lijkt voor de hand te liggen, maar is deze niet. Zo is de abortus van een embryonaal exemplaar van deze diersoort legaal. Klaarblijkelijk is dit nog geen ‘persoon’. Het moderne recht kent ook de ‘rechtspersoon’, een door levende personen of andere rechtspersonen bestuurde juridische entiteit, die net als een levende persoon bepaalde rechten heeft, zoals het recht bezittingen te hebben, en zelfs om een andere rechtspersoon te besturen. Wat natuurlijk om misbruik schreeuwt, maar dat terzijde.
Het non-agressieprincipe leidt tot een aantal amusante absurditeiten.
In het verleden werden bijvoorbeeld vrouwen in Nederland niet als volwaardige personen gezien. Nog iets langer geleden, tot slaaf gemaakte mensen en niet-blanken ook niet. Dieren zijn evenmin personen. In de iets verdere toekomst zullen er waarschijnlijk zelfbewuste machines zijn. Zijn dit ook personen, of achten we alleen de mens een persoon? Is een personage als Bashar, die volgens ‘medium’ Darryl Anka een alien is, maar volgens Anka wél onder zijn eigen copyright valt, getuige een klacht tegen Visionair, een persoon? Kortom: de libertariërs zouden er goed aan doen, deze definitie strak te maken.
Wat is bezit?
De definitie van bezit is zo mogelijk nog problematischer dan die van ‘persoon’. Een bezit is een exclusief recht op een bepaald ding. Er is geen cultureel universeel geaccepteerde definitie van bezit, omdat er geen universele rechten bestaan, alleen toegekende rechten. Zelfs het eigen lichaam is niet in alle gevallen eigen bezit, denk aan de lijfeigenschap in de middeleeuwen of het islamitische huwelijk nu. Is een copyright of patent een bezit? In de middeleeuwen zouden ze je hard uitlachen. Wij zouden de middeleeuwer weer uitlachen als deze ons een aflaat te koop aanbood, waarmee je duizend jaar minder marteling in de hel kan kopen.
Wat is geweld?
In de libertarische beleving is geweld het gebruik van macht om de rechten of persoon van anderen te schenden. Rechten, waarvan bezit een voorbeeld is, zijn uiteraard nogal arbitrair. Zeker als je (zoals bij de voluntaristen) geen centrale autoriteit hebt, die rechten kan uitdelen. Rechten heb je niet van nature, maar worden je toegekend door anderen.
De politie schendt geregeld het non-agressieprincipe door seksslavinnen te bevrijden uit de handen van criminelen.
Je kan bijvoorbeeld van jezelf vinden, dat je het recht hebt om met blote voeten door het door je buren geplante bloemperk te lopen, omdat je zo meer één bent met de natuur. Je buren vinden waarschijnlijk dat het bloemperk hun bezit is, en dat jij een daad van geweld pleegt.
Is een liedje overkopiëren van internet, in plaats het via iTunes en dergelijke te kopen, geweld? Je schendt immers het copyright van die artiest. Maar wat, als je copyright een onzinnig concept vindt?
Absurde situaties
In voluntaristische ogen is het doodmartelen van je cavia bijvoorbeeld geen geweld. Dat is immers geen persoon en ook niet het bezit van een ander. Het is ook geen geweld om bijvoorbeeld de benen van een zich ontwikkelende foetus in je buik te amputeren, zodat je die later kan laten bedelen. Immers, dat is nog geen persoon.
Ademen is bijvoorbeeld wel geweld. Immers, hiermee verminder je de hoeveelheid zuurstofatomen die er voor andere personen beschikbaar is, door de biologische zuurstofvernietiger die je lichaam is, in te zetten. Een consequente voluntarist moet daarom in een ruimtepak lopen en zijn zuurstofvoorraad bijvullen met behulp van zijn eigen gekweekte zuurstof.
Geert Wilders, en andere aanhangers van de vrijheid van meningsuiting met hem, vindt dat hij het recht heeft om de uitvinder van de islam een pedofiele massamoordenaar te noemen. Islamisten vinden dan weer dat dit een daad van agressie is en dat zij daarom het recht hebben deze vijand van de islam te vermoorden.
We kunnen dus concluderen dat het non-agressieprincipe onwerkbaar is, voluntarisme aan alle kanten rammelt en dat er door de aanhangers van deze filosofie onvoldoende gekeken is naar de onderbouwing.
Steeds meer mensen hebben het helemaal gehad met de bemoeizucht en aperte domheid van politici. Vandaar dat enkele steenrijke libertariërs plannen smeden om te komen tot een drijvende staat, die volkomen onafhankelijk opereert van de grootmachten op het land. Is een staat op zee, een drijvende vrijstaat dus, interessant? Wat zijn de strategische gevolgen? Een geopolitieke analyse.
Een stad op zee van een voldoende grootte zou vrijwel autarkisch kunnen leven. Bron: Seasteading Institute
Waarom een drijvende vrijstaat op zee?
Hoewel continentale machten een steeds groter deel van de zee voor zich opeisen, bijvoorbeeld door de exclusieve economische zone op te rekken tot tweehonderd zeemijl (plm. 360 km), behoren nog steeds grote delen van de zee tot niemand. Terra nullius dus. Een onderzeese nederzetting, gevestigd buiten de exclusieve economische zones van bestaande staten zou zich dus onafhankelijk kunnen verklaren (tot de bestaande staten de wet veranderen). Wel heeft deze nederzetting geen recht op de omringende zeebodem. Hier zou dus letterlijk het recht van de sterkste gelden.
Volgens het internationale zeerecht vaart een schip onder een bepaalde vlag en geldt op het schip het recht van het land onder welks vlag het vaart. Ook is de kapitein de hoogste gezagsdrager op het schip. Maar wat als het schip onder geen enkele vlag vaart, of onder de vlag van een zelfuitgeroepen staat? De jure zou het dan gaan om een nieuwe jurisdictie die haar eigen wetten zou kunnen bepalen.
Verenigde Staten
Op dit moment is de overheersende militaire macht de Verenigde Staten. De reden hiervoor is dat dit land door een goed ontwikkelde economie en gunstige geografische factoren de zeeën beheerst. Alleen in het centrum van de Euraziatische landmassa is de greep van de VS zwak, wat Vladimir Putin de kans geeft om zijn greep op de ex-Sovjetrepublieken in Centraal Azië te verstevigen. Op zee is de VS daarentegen heer en meester en een op te richten vrijstaat kan dus maar beter op goede voet staan met ’s werelds machtigste land. Hierbij helpt dat de oprichters van de vrijstaat doorgaans Amerikanen zijn, afkomstig uit de bovenklasse. Aan de andere kant zal het Pentagon waarschijnlijk niet erg blij zijn met onberekenbare, zwaarbewapende vrijbuiters op een terrein dat de VS als het hare beschouwt.
Waarvan zou de Zeestaat kunnen bestaan? De voordelen Bedrijven, gevestigd op de Zeestaat hebben als voornaamste voordeel dat niet betaald hoeft te worden voor het enorme leger aan improductieven (ambtenaren, uitkeringstrekkers, gesubsidieerde clubjes) waar staten als Nederland wel veel geld aan besteden. Elke inwoner van de Zeestaat (vermoedelijk vooral jonge, goedopgeleide mannen uit landen als India en China en idem vrouwen uit Iran) zal productief zijn en werken, niet gehinderd door neurotische veiligheidsinspecteurs. Daardoor kunnen de belastingen veel lager zijn dan op het vasteland.
Een tweede voordeel is dat bedrijven op de Vrijstaat zich weinig aan hoeven te trekken van copyright, patentwetgeving, milieuwetgeving, arbeidsrecht, zedenwetgeving en dergelijke. Wil je bedrijf bijvoorbeeld een supermens ontwerpen, een nieuw type kernreactor ontwikkelen zonder gezanik van de IAEA of experimenteren met genetisch gemanipuleerde hyperintelligente octopussen om de vraag te beantwoorden hoe het is om te communiceren met een intelligente levensvorm die vrijwel niets gemeen heeft met de mens, dan is dit the place to be. Daar staat tegenover dat de meer controversiële activiteiten de woede op zullen wekken van de VS, dus dat in de praktijk de vermende “vrijheid” uiterst beperkt zal zijn. Tenzij de Vrijstaat dingen ontwikkelt die in het Amerikaanse belang zijn, maar waar de Amerikaanse wetgeving belemmeringen opwerpt.
Op zee zijn grondstoffen te winnen uit zeewater, wat veel energie zal vergen, of uit de zeebodem. Zo bevinden zich enorme voorraden mangaanknollen op de zeebodem. Als de stad wordt geïnstalleerd in de subtropen, brengen drijvende zonnepanelen een hoog rendement op. Het zeewater maakt koeling namelijk eenvoudig (en kan de afvalwarmte zelfs benutten om extra energie me op te wekken), wat deze locatie aantrekkelijk maakt.
En de nadelen
Op zee moet letterlijk elke vierkante meter worden gecreëerd uit het niets. Wel zijn de totale kosten per vierkante meter, enkele tientallen euro’s, lager dan de grondprijs in verreweg de meeste stedelijke gebieden. Natuurlijk stelt bouwen op zee, zoals zeewaardigheid, stormbestendigheid etc. speciale eisen, terwijl heien juist niet nodig is.
Het meest voor de hand ligt het om de Zeestaat in de subtropen neer te leggen, het liefst in een gebied waar het continentale plat zich nog uitstrekt omdat dit toegang tot de zeebodem vergemakkelijkt. De diepere abyssale vlakte is twee tot drie kilometer diep, wat zeer drukresistente diepzeeapparatuur noodzakelijk maakt. Wel zijn er maar een beperkt aantal plaatsen waar dit kan: immers de locatie moet verder dan 200 zeemijl uit de kust liggen en tegelijkertijd tot het continentale plat behoren het liefst in de buur van zwakke of weinig agressieve staten. Het Seasteading Institute denkt daarom in eerste instantie aan de kust van West-Afrika, Brazilië of de Galápagos Eilanden ten westen van Ecuador.
Ook kan het interessant zijn de stad neer te leggen in een gebied waar veel dichtbevolkte stedelijke gebieden zijn. Dat maakt de kust van Californië of de Chinese Zee de meest interessante plaatsen. Die laatste lokatie heeft als nadeel dat de Chinezen niet blij zullen zijn met deze usurpatie van wat zij als hun binnenvijver beschouwen en de Zeestaat dus bescherming zal moeten zoeken van de Amerikaanse marine (wat weer een nieuw spanningsveld op zal leveren met China).
Conclusie
De Zeestaat is alleen levensvatbaar als zij onder de facto bescherming staat van de Amerikaanse marine. Alleen als de Zeestaat zich bezig houdt met “klein kattenkwaad” zoals controversieel onderzoek en dingen doet waar de Amerikanen zelf geen vuile handen mee willen maken, kortom: nuttig is voor de Amerikanen, heeft de Zeestaat toekomst. Als de Zeestaat een pro-Amerikaanse bondgenoot wordt is een locatie in de buurt van de Amerikaanse of West-Europese kust interessant.
Oprichter van Paypal en fervent libertariër Peter Thiel zet nu een visionair plan door met het Seasteading Institute, de eerste libertarische staat ooit, drijvend op zee. Tot nu toe zijn alle eerdere experimenten om een libertarische staat te stichten mislukt. Zal het er nu eindelijk toch van komen?
Wat is libertarisme? Libertarisme is een politieke filosofie die het zelfbeschikkingsrecht van de mens tot het uiterste doortrekt. In veel opzichten is libertarisme de overtreffende trap van liberalisme. Libertariërs willen of een nachtwakersstaat (die alleen de publieke orde handhaaft, rechtspreekt en de grenzen verdedigt). Of helemaal geen staat.
Libertariërs van de eerste groep worden minarchisten genoemd. Ze zien de overheid als een noodzakelijk kwaad waarbij alleen het uiterste minimum aan de overheid overgelaten moet worden. De laatste groep, anarchokapitalisten, willen helemaal geen overheid. Ze geloven in een ‘staat’ die bestaat uit een groep individuen die zonder enige vorm van overheidsdwang samenwerken. M.a.w. een samenleving zonder overkoepelende overheid.
Linkse anarchisten willen ook geen overheid, maar erkennen ook geen privé-eigendom. Dit in tegenstelling tot libertariërs, die privébezit juist als heilig beschouwen. Anarchokapitalisten beschouwen alle belasting als roof. Ze zien de overheid als een parasitaire organisatie. De overheid, geloven ze, levert niets wat niet beter en goedkoper door ondernemers geleverd kan worden.
Minarchisten beschouwen alle vormen van belasting die worden geheven voor andere dingen dan waar een minimale nachtwakersstaat voor zorgt als diefstal. Als minarchisten hun zin kregen zou Nederland dus de belastingen met ongeveer negentig procent verlagen. Als de anarchokapitalisten hun zin kregen, zou Nederland niet meer bestaan, zouden alle ambtenaren ontslag krijgen (of overgenomen door een privébedrijf) en zou elke Nederlander een aandeel van de overheidsbezittingen krijgen.
Wat is het Seasteading Institute?
De definitie van seasteading is het koloniseren van de zee, de zee je thuis maken. Ongeveer zeven tiende deel van het aardoppervlak is zee. Seasteading stelt ons in staat ook dit deel van de aardoppervlakte te bewonen.
Dat heeft verschillende voordelen. Niet alleen is er veel meer ruimte op zee, het klimaat is ook gelijkmatiger dan op land en de bodemschatten op de zeebodem kunnen ontgonnen worden. Het Seasteading Institute is een non-profit met als doel, dit mogelijk te maken.
ClubStead, een concept van Seasteading Institute
Drijvend eiland 360 km ten westen van Californië
Peter Thiel is anarchokapitalist. Hij droomt van een valuta die niet onder controle staat van welke overheid dan ook: de reden dat hij Paypal heeft opgericht. Van zijn droom van een onafhankelijke valuta, die niet door corrupte overheden of centrale bankiers kan worden gesloopt, kwam helaas weinig terecht, maar Paypal is nog steeds het succesvolste internationale betaalsysteem.
De man is miljardair, mede omdat hij geld in Facebook heeft gestoken. Peter Thiel heeft nu 1,25 miljoen dollar gedoneerd aan het Seasteading Institute, een libertarische organisatie die tot doel heeft een drijvende staat op te richten buiten de territoriale wateren van de VS. In plaats van eerdere megalomane plannen van het Seasteading Institute (want zo mag je een cruiseschip zo groot als een varende stad van miljarden dollars wel noemen) wil Thiel het deze keer simpel houden.
Wonen in Disneyland of Appletanië
Zoals iedereen weet die als kind of volwassene wel eens een vlot heeft gebouwd, is het niet overdreven moeilijk of duur om een vlot te bouwen. Piepschuim of holle drijvers leveren de vereiste lift. Thiel’s drijvende stadsstaat is niets anders dan een heel groot vlot. Maak het vlot groot genoeg en in principe is het dan zeewaardig. Technisch is het dus geen groot probleem voor een relatief laag bedrag een enorm vlot te bouwen. Dit is wat Peter Thiel van plan is. Je zou hiermee ook veel immigratieproblemen op kunnen lossen.
Sommige drijvende steden zullen bezit zijn van een multinational en veel weg hebben van de fabrieksdorpen die eind negentiende eeuw rond grote bedrijven als Philips of Ten Cate verrezen. Wie het niet aanstaat te moeten leven onder het juk van, zeg, Apple Corporation of Bill Gates, kan dan verhuizen naar een andere woonomgeving. Naomi Klein heeft in haar boek No Logo overigens juist gewaarschuwd voor deze ontwikkeling.
Andere woonoorden zullen een meer libertarisch karakter hebben. Dat wil zeggen dat er veel vrijere wapenwetten en sociale regels zullen zijn dan aan land. Sowieso is het in statenloze steden op zee een goed idee over wat zware wapens te beschikken. Want voor gewapende criminelen zoals piraten is een drijvend eiland vol miljonairs, wat het Seasteading Institute wil bereiken, waarschijnlijk een gewild doelwit.
Begin je eigen utopia: Seasteading Institute
Naarmate de technologie binnen bereik komt van meer groepen, zullen er ook meer sociale groepen ‘utopia’s’ vormen. Wil je een samenleving waarin er geen bezit bestaat? Waarin vrouwen (of juist mannen) de baas zijn? Een ecologische community? Of juist (een leuk ideetje van science fiction schrijver Jack Vance) een samenleving waarin iedereen een dag miljonair mag zijn (en de overige dagen als bediende werkt voor anderen)? De zee is onbegrensd…
Zelf wil hij Thiel overigens niet in het libertarische utopia gaan wonen. Hij woont liever op het land.
Check ook onderstaande video van Patri Friedman van het Seasteading Institute, die weinig heel laat van de natiestaat.
Friedman denkt dat natiestaten wel wat concurrentie kunnen gebruiken, want ze bakken er maar weinig van.
Er is steeds meer onvrede met de politiek. Geen wonder: veel mensen worden geregeerd door een partij waar ze niet op hebben gestemd. Olivier Ledroit, econoom van de universiteit van Zürich bedacht een radicale oplossing. Laat iedere kiezer regeren door de partij waar ze op gestemd hebben.
In de VS komen grote verschillen tussen arm en rijk voor, omdat er veel minder "solidariteitsheffing" is dan in bijvoorbeeld Nederland.
Ledroit noemt dit idee “keuzedemocratie” en stelt dat er al diverse systemen waar het zo werkt. Zo overspant de stad New York drie Amerikaanse staten: New York, Pennsylvania en New Jersey (met elk andere wetten). Een ander voorbeeld zijn de (overigens uiterst omstreden) Britse sharia-gerechtshoven waar islamieten hun onderlinge geschillen volgens het islamitisch recht kunnen laten beslechten.
Iedere partij moet zelf zijn broek ophouden. Wil een partij bijvoorbeeld hoge sociale uitkeringen uitdelen, dan moet deze ook hogere belastingen heffen. Er zullen dus vooral arme mensen op een dergelijke partij stemmen.
Omgekeerd kan een partij die bijvoorbeeld lage gemeentebelastingen heft, maar weinig culturele groepen subsidiëren of straatcoaches rond laten lopen.
De voordelen
Onhaalbare verkiezingsbeloftes worden meteen afgestraft. Wil een partij én de belastingen verlagen en de uitkeringen en subsidies verhogen, wat er in landen als Griekenland gebeurd is, dan moet die partij dat zelf betalen. Het gevolg: een faillisement. Partijen zullen dus wel uitkijken dit te doen, tenzij de oprichters van de partij er op tijd met het geld vandoor kunnen gaan. Ook worden kiezers geconfronteerd met de gevolgen van hun eigen stemgedrag. Stemt een getrouwde kiezer op een streng-islamitische partij en wordt hij betrapt met een andere vrouw, dan betekent dat steniging. PVV’ers en VVD’ers moeten hun niet-westerse eega allerlei pesterijen laten ondergaan terwijl Groen Links-stemmers maar beter snel hun Humvee op Marktplaats kunnen zetten.
En de nadelen
Dit systeem werkt alleen voor overheidsdiensten waarbij er duidelijk een direct belang is voor de belastingbetaler, zoals werkloosheidsuitkeringen of ziekteverzekeringen. Alleen een idealistische randpartij zal dingen doen die in het algemeen belang zijn, denk aan het aanpakken van milieuverontreiniging, bestrijden van honger of het steunen van wetenschappelijk onderzoek naar gevaarlijke ziekten, omdat hierdoor deze partij wordt opgezadeld met hoge belastingen waar de kiezers maar weinig van terugzien. De stemmers op een dergelijke partij zullen snel verarmen. Stemmers op partijen die proberen het systeem maximaal te exploiteren, zullen het rijkst en dus het machtigst worden.
Je krijgt hierdoor een de facto klassenmaatschappij, waarin het op de schouders van een klein groepje idealisten neerkomt om de maatschappelijke probleem aan te pakken. Daar staat tegenover dat dergelijke idealisten natuurlijk veel zuiniger om moeten springen met hun geld om wat te bereiken en dus veel effectiever te werk zullen gaan dan de logge overheidsorganisaties van nu. Precies de voordelen van private liefdadigheidsorganisaties.
Een ander nadeel is dat stemmen niet meer anoniem kan, dus dat er sociale druk kan worden uitgeoefend om bijvoorbeeld op een naziachtige partij te stemmen. De ervaring leert dat dit in veel landen waar anoniem stemmen niet bestaat, ook gebeurt. Ledroits idee komt in feite neer op privatisering plus vrijwillige arbitrage door een derde partij (hoewel je bij die vrijwilligheid vraagtekens kan stellen). Het is dan beter bijna alles te privatiseren, met alle voor- en nadelen van dien.
