terrorisme

Als je heel diep doordenkt over de oorzaak van oorlogen en conflicten, ontstaan deze uiteindelijk uit verkeerde gedachten. Klaarblijkelijk heeft DARPA, de onderzoekspoot van het Amerikaanse leger, dat gedaan. Darpa vraagt nu wetenschappers om een methode te vinden om door propaganda gehersenspoelde terroristen op te sporen en ze met eigen boodschappen te bewerken.

Trend: sociale netwerken en internet maken maatschappij steeds gevoeliger voor snelle vorming van ‘mobs’
Het is nu makkelijker dan ooit om snel een grote groep geestverwanten te vinden en deze te mobiliseren. Vrijwel iedereen zit dagelijks op internet, achter de pc of via een smartphone. Hierdoor is wat eerst bestond uit kleine sociale eilandjes, verandert in een oceaan van sociale contacten, die snel door bepaalde ontwikkelingen opgezweept kan worden. Stel dat er op internet een oproep gedaan zou worden om massaal je geld weg te halen van de banken onder de 146 grootste bedrijven en die onder te brengen bij de lokale Rabo, Triodos en ASN en heel veel mensen dat gaan doen, dan is de chaos voor de gevestigde orde compleet. De oproep van Lakeman om het geld van de bank te halen, was in feite de genadeslag voor DSB.

Dit zijn nog vrij onschuldige voorbeelden. Als een oproep wordt gedaan tot geweld of sabotage en miljoenen mensen geven daaraan gehoor, dan is de chaos compleet. Geen wonder dat de gevestigde orde hier doodsbang voor is, zeker na de Arabische lente, en dat Facebook-oprichter Mark Zuckerberg eregast was van de besloten Bilderberg-ontmoeting in 2011. Als een miljoen New Yorkers besluit dat het is afgelopen moet zijn met Wall Street en de zakenbankiers door de ruiten van het protserige Goldman Sachs hoofdkantoor in de Hudson gooit, dan is het ook fysiek afgelopen met ‘Wall Street’. De machtsvoorsprong die de elite op de “meute” heeft is aan het verdwijnen.

Propagandadetector om zelfontbranders op te sporen
Het programma heet “Narrative Networks”. Door te begrijpen hoe verhalen je geest vormen, hoopt het Pentagon een methode te vinden om uit te zoeken wie ten prooi is gevallen aan gevaarlijke ideeën, aldus een neurowetenschapper die betrokken is bij het project. Stel dat een bepaald kenmerk wordt gevonden waaraan alle gehersenspoelde extremisten voldoen, bijvoorbeeld hun lichaamstaal of stem, dan zouden vliegvelden hiermee alle potentiële terroristen kunnen taggen. Met deze kennis kan het leger ook groepen die vatbaar zijn voor propaganda van terroristen bestoken met zijn eigen antipropaganda.

Verhaal verandert geschiedenis
Verhalen zijn belangrijk in gevoelige situaties, aldus DARPA in een oproep aan onderzoekers om te reageren. Inderdaad heeft het Pentagon een indrukwekkende staat van dienst opgebouwd met allerlei propagandatactieken. Zo heeft het Amerikaanse leger vlak voor de Golfoorlog naar aanleiding van de inval in Koeweit, verhalen naar buiten gebracht over Koeweitse babies die uit couveuses werden gehaald, zodat deze naar Irak konden worden getransporteerd. Dit verhaal trok de publieke opinie over de streep. Achteraf bleek dit verhaal gelogen.

Veel opstanden breken uit naar aanleiding van een vaak partijdig verteld incident, dat als een vonk in het kruitvat werkt. Zo was het weigeren van een verkoopvergunning aan een Tunesische groentenverkoper, die zichzelf daarna uit protest in brand stak, de directe aanleiding voor de volksopstand in Tunesië (en hiermee van de golf van opstanden in de Arabische wereld).  Een wat ouder voorbeeld: een verhaal, De Negerhut van Oom Tom, waarin Harriet Beecher Stowe uit de doeken deed hoe beestachtig zwarte slaven werden behandeld, was de directe aanleiding voor de anti-slavernijbeweging en daarmee de Amerikaanse Burgeroorlog. Kortom: een verhaal kan een uitwerking als een lawine hebben.

Geen wonder dat het Pentagon deze macht wil leren beheersen en niet alleen de wereldzeeën, maar ook de sociale oceaan wil controleren. Er is alleen een probleem. Wat het Pentagon hiervoor nodig heeft, is een soort internet-stasi. In de DDR werkte dat wel vrij aardig, ongeveer een op de tien Oost-Duitsers werkte voor de Stasi en de gemiddelde DDR-burger sidderde voor de alomtegenwoordige geheime dienst. In een vrij land is het een stuk lastiger om aan informanten te komen, dus het Pentagon moet hiervoor wel computertechniek gebruiken. Computers zijn ook veel gehoorzamer dan mensen. Daarmee kan het totale internetverkeer op subversieve teksten worden gescand.

Effect van vertellingen op de hersenen
DARPA organiseerde al in april 2011 een workshop, getiteld “Neurobiologie van vertellingen“. In de eerste achttien maanden van het programma moeten onderzoekers bestuderen hoe verhalen sociale netwerken infiltreren en onze hersenen beïnvloeden. Eén van de gestelde doelen is: “de functie te verkennen die vertellingen vervullen in het proces van politieke radicalisatie, en hoe deze de keuze voor een actievorm (zoals nietsontziend geweld) beïnvloeden om politieke doelen te bereiken.”

Als de wetenschappers er eenmaal in zijn geslaagd vast te stellen hoe vertellingen inwerken op onze neurochemie, zullen ze technieken ontwikkelen om invloeden van vertelsels te ontdekken. Deze technieken zullen negatieve gedragsuitkomsten voorkomen en positieve gedragsuitkomsten, zoals vertrouwen, bevorderen. Met de hulpmiddelen zullen dus potentiële Breiviks, Mohammed Bouyeri’s en Unabombers worden opgespoord en van het slechte pad worden afgehaald, door middel van de nieuwste neurologische technieken. Meneer Alfonso, u wordt niet van uw land gegooid door een bende ingehuurde boeven omdat een door Cargill ingehuurde politicus uw eigendomsakte heeft verdonkeremaand, maar omdat uw regio zich ontwikkelt en uw overgrootvader dankzij een foutje al die tijd gratis land heeft gehad. Als u nu rustig meekomt in ons busje voor een pijnloze operatie…

In de woorden van een onderzoeker die aan het programma deelneemt: “De overheid probeert al de boodschappen te controleren, waarom dan niet de wetenschap ontwikkelen om dit op een systematische manier te doen?”

In de tweede fase, die ook anderhalf jaar duurt, zal de verzamelde kennis gebruikt worden om “geoptimaliseerde prototype technologieën” te ontwikkelen in de vorm van documenten, software, hardware en apparaten. Bestaande technologie kan al doorgaans onzichtbare gezichtsuitdrukkingen analyseren en de verwijding van bloedvaten en oogpupillen meten. MRI scanners kunnen vaststellen welk deel van je hersenen oplicht als je een “opruiend” pamflet van bijvoorbeeld de Occupy beweging leest.

Onzichtbare scanners
Darpa’s ambities gaan verder. De organisatie wil apparaten laten ontwikkelen die de invloed van verhalen op onmerkbare wijze vaststelt. Denk aan internetfilters, een keyloggertje in je toetsenbord, spionagesoftware in je kekke smartphone of camera’s in openbare gebouwen.

Ben ik nou de enige die dit een behoorlijk akelig vooruitzicht vind? De meerderheid van de samenzweringstheorieën is lachwekkend makkelijk te ontkrachten voor wie een beetje zijn gezonde verstand gebruikt. Veel verhalen zijn dat echter niet, en vervullen juist een nuttige functie. Ze brengen misstanden, doofpotaffaires en machtsmisbruik aan het licht. Politiek is vaak een smerig bedrijf en alleen hoge ethische normen en een strenge controle houdt de misstanden binnen de perken.

De reden dat terroristen geweld gebruiken is domweg dat geweld vaak effectiever is dan praten. Wellicht is het verstandiger, praten te belonen en niet pas te gaan praten als de eerste doden zijn gevallen. Het Nederlandse poldermodel in plaats van het extreem agressieve Amerikaanse model, zeg maar.
En verder: een cursus logisch en kritisch nadenken op school verplicht stellen. Dat heeft natuurlijk wel een nadeel voor het gezag. Ook hun spin wordt zo snel ontkracht….