Hongersnood in Hoorn van Afrika veroorzaakt door overbevolking

Het is vaste prik. Om de zoveel tijd worden onze TV-schermen weer gevuld met Somalische kindertjes. Hoe komt het dat dit volk wereldrecordhouder menselijke ellende is? En wat is een goede oplossing?

Meer Somaliërs dan het leefgebied aan kan
De Somaliërs zijn een nomadisch volk van ongeveer zeventien miljoen mensen, waarvan tien miljoen in Somalië leeft en de rest voornamelijk in de buurlanden Kenia, Ethiopië en Djibouti. In 1970 waren er ongeveer drie miljoen Somaliërs in Somalië zelf. In veertig jaar is het aantal Somaliërs dus verveelvoudigd. En zoals dat wel vaker gaat in een halfwoestijn: als de bevolking over de carrying capacity van het gebied heen gaat, leidt dat tot hongersnood. Dit is wat er in Somalië gebeurt. De zaak wordt verergerd door de voortdurende burgeroorlog in het gebied, waardoor migreren moeilijker is geworden.

Geen paradijs voor vrouwen
Somaliërs zijn islamieten die in een patriarchaal semi-nomadisch stamverband leven. Vrouwen hebben zoals in alle islamitische landen, weinig tot niets te vertellen. Hierbij komt de patriarchale Somalische cultuur. Deze combinatie maakt dat vrouwen weinig bespaard blijft. Vrouwelijke kinderen worden ‘verlost’ van hun clitoris en kleine schaamlippen, waarna hun grote schaamlippen bijna geheel worden dichtgenaaid. De wond geneest in enkele weken, waarbij zich littekenweefsel vormt. Anders zie je geen verschil met een geit, vinden de Somalische mannen, die als veehouders waarschijnlijk praktijkdeskundigen op dit gebied zijn. Na de bevalling wordt de vagina weer dichtgenaaid.

De Somalische vrouw is gewoonlijk nauwelijks tot niet opgeleid (Ayaan Hirsi Ali was als dochter van een welvarende familie een uitzondering). Het leven van een Somalische vrouw is dus bij uitstek dat van een zoontjesfabriek, zoals Ayaan dat treffend omschreef.  Geen wonder dus dat de geboortecijfers onder Somaliërs tot de hoogste ter wereld behoren.

Patriarchale stammensamenleving
De Somaliërs geloven dat ze afstammen van een enkele stamvader, Samaale, waarvan de zonen elk  de voorvader zijn van de meeste clans. In werkelijkheid bestaan de clans al langer en zijn deze later geïslamiseerd. De clans leven voortdurend met elkaar op voet van oorlog en zijn alleen tegen de niet-Somalische buitenwereld eendrachtig. Zo steunde het toenmalige Somalische regime van dictator Siad Barre de Somalische rebellen in de Ogaden-woestijn in Ethiopië. Door de voortdurende bloedige oorlogen en bevolkingsexplosie ontvluchten veel Somaliërs het land. De buurlanden zien ze uiteraard liever gaan dan komen, omdat Somaliërs een voortdurende bron van overlast en terrorisme vormen (zo waren de aanslagen in Uganda een daad door Somalische vluchtelingen). Ook in Ethiopië en Kenia kan men daar uit bittere ervaring over meepraten.

Burgeroorlog, overbegrazing en bevolkingsexplosie verergeren hongersnood
Droogteperiodes komen vaker voor in de Hoorn van Afrika, twee jaar droogte achter elkaar is niet uitzonderlijk. De voorraadschuren met voedsel zijn nu echter uitgeput, mede door voortdurende plunderingen van gewapende groepen. Ook zijn de veestapels zo groot dat het land nu kaalgegraasd is. Veeteelt, vooral het verkopen van vee aan Saoedi-Arabië ten bate van de jaarlijkse rituele slacht, is een belangrijke inkomstenbron.

In combinatie van de voortdurende burgeroorlog en de bevolkingsexplosie heeft dit geleid tot deze ernstige tragedie.

De Somaliërs geloven dat Allah voor ze zal zorgen. Inderdaad lijkt het erop dat de natuur nu doet wat de mens in Somalië naliet: de menselijke populatie tot ecologisch aanvaardbare grenzen terugbrengen. In de praktijk gebeurt dit vooral in de vorm van kleine meisjes die als eerste dood langs de weg neervallen. De jongetjes krijgen namelijk als eerste voedsel en water. Kortom: vooral de onschuldigen, die er niet om hebben gevraagd geboren te worden, zijn de dupe. Allah houdt niet van vrouwen en meisjes. Zeker niet in Somalië.

 

 

 

 

 

 

Wat is er aan te doen?
Alleen een structurele oplossing zal helpen. Om te beginnen moeten de strijdgroepen en clans worden ontwapend. Er moeten strenge straffen komen voor lieden die worden betrapt op het bezit, laat staan het gebruik van vuurwapens. Vooral gewapende religieus gehandicapten, denk aan de organisatie al-Shabaab, zullen meedogenloos hard moeten worden aangepakt.

Het geboortecijfer moet terug naar het vervangingsniveau. Er zal een een-kindpolitiek naar Chinees model moeten komen, waarbij moet worden voorkomen dat er te weinig meisjes worden geboren. Wellicht is een een-zoonpolitiek een oplossing. Ook moet de rechtspositie en het onderwijspeil van vrouwen en meisjes worden verbeterd. Hoogopgeleide geëmancipeerde vrouwen lenen zich er niet toe om zoontjesfabriek te worden. Het probleem: hoe verstandig deze maatregelen ook zijn, ze mogen volgens veel soennitische godsdienstgeleerden niet van de islam. Immers, hoe meer kinderen, vooral zonen, hoe machtiger de islam. Dit betekent dus dat er een einde moet komen aan de islamistische godsdienstwaanzin die het land teistert. Reactionaire imams die niet willen luisteren, en dat zijn er nogal wat, zullen in een heropvoedingskamp moeten worden ondergebracht, waar ze eerlijk werk moeten verrichten.

De veeteelt in de huidige vorm moet verdwijnen. Grote gebieden zullen weer opnieuw met bossen, bijvoorbeeld met de zeer waterzuinige cashewnoot die op 200 mm neerslag per jaar gedijt, moeten worden beplant, zodat ze meer water vasthouden en er een natuurlijke buffer ontstaat die water vasthoudt. Ook kan er gebruik worden gemaakt van run-off farming, waarbij de neerslag in een groot gebied in een dal terecht komt. Wellicht kan er worden geëxperimenteerd met woestijnkassen. Zonnecollectoren kunnen energie leveren, een waardevol exportproduct.