‘Wortel des Doods levert nieuw anti-kankermedicijn’

Veel gifplanten zijn een bron van medicijnen. De ‘wortel des doods’ Thapsia garganica belooft deze regel weer te bevestigen, tenminste, als medisch onderzoekers er in slagen om thapsigargine, de gifstof in de plant, selectief voor kankercellen te maken.

Wortel des Doods
De bloeiende plant Thapsia garganica ziet er onschuldig uit, maar veehouders in het Middellandse Zeegebied weten wel beter. De plant is namelijk dodelijk giftig, wat de plant in de klassiek-Griekse wereld de bijnaam ‘wortel de doods’ opleverde.  Toch blijkt deze gifplant een opmerkelijk nut te hebben; een bron voor een nieuw selectief antikankermedicijn. Wel moet er nog een lastige horde genomen worden: voorkomen dat de stof, zoals de huidige generatie chemotherapie doet, ook gezonde cellen aantast.

Kankercellen trekken pin uit chemische handgranaat
De dodelijke werking van thapsigargine berust op het stilleggen van de calciumpomp in cellen. Thapsigargine, zoals dat in de plant voorkomt, kan door het celmembraan heendringen en daar zijn verwoestende werk doen. Biochemicus Danmeade en zijn team slaagden er in een extra peptideketen (een reks aminozuren) aan thapsigargine te koppelen, waardoor het molecuul niet meer door het celmembraan van gezonde cellen kan reizen. Tenzij het enzym PSMA de peptide van het molecuul afknipt, waardoor het molecuul alsnog de cl binnn kan dringen en daar toeslaan. PSMA is een enzym dat veel voorkomt op de oppervlakte van veel prostaatkankercellen. Anders dan de huidige generatie chemotherapie, die alle sneldelende cellen aantast (met uiterst vervelende gevolgen voor bijvoorbeeld de immuuncellen in ons beenmerg), werkt de thapsigargine alleen lokaal en vernietigt daar alle cellen in de omgeving. Niet alleen de prostaatkankercellen zelf, maar ook gezonde cellen die de prostaatkankercellen helpen te overleven. De prostaatkankercellen trekken als het ware de pin uit de chemische handgranaat.

Ook andere kankersoorten
Omdat PSMA alleen op prostaatkankercellen voorkomt, is het een geliefd doelwit voor kankeronderzoekers om hun antikankermiddelen aan te laten binden. Dit middel gebruikt echter een unieke methode: selectieve gevoeligheid voor een kankerenzym, die ook voor andere medicijnen gebruikt kan worden en dus weleens de stamvader kan worden voor een heel nieuwe klasse medicijnen. Nog meer goed nieuws: PSMA komt ook voor op de oppervlakte van cellen van sommige andere types kanker. De kans zit er dus zeker in dat dit medicijn ook uitgetest zal worden op deze kankersoorten. Op dit moment is kanker de grootste doodsoorzaak in de ontwikkelde wereld. Kankertherapie is duur en slopend, dus komt dit middel als geroepen. Zeker, als deze techniek ook voor andere kankerenzymen gebruikt gaat worden. Zou deze gevreesde gifplant het leven van miljoenen kunnen redden? Laten we het hopen.

Bron
Samuel R. Denmeade et al., Engineering a Prostate-Specific Membrane Antigen–Activated Tumor Endothelial Cell Prodrug for Cancer Therapy, Science Translational Medicine (2012)