Een overtuigende tekst kritisch analyseren [2/2]

Hier op Visionair.nl proberen we het visionaire denken te stimuleren. Een kritische houding en het überhaupt zelf durven te denken zonder alleen maar achter de ideeën van anderen aan te lopen, zijn hiervoor van groot belang. Via deze site en op vele andere sites komen lezers in aanraking met overtuigende teksten; teksten die geschreven zijn vanuit het idee dat de schrijver de lezer van zijn standpunt of opvatting wil overtuigen. Waar moet je bij het schrijven van een tekst op letten als je je standpunt overtuigend wilt overbrengen? Die vraag stond in deel 1 van dit artikel centraal. In deel 2 staat de vraag ‘waar kun je op letten bij het analyseren van of reageren op een overtuigende tekst van iemand anders?’ centraal.

Een tekst die volgens het schema uit deel 1 van dit artikel is opgesteld hoeft natuurlijk niet per se een goede of overtuigende tekst te zijn, maar de elementen voor overtuiging zijn dan wel aanwezig. Nu dit bekent is, zijn overtuigende teksten ook aan de hand van dit schema te analyseren en te bekritiseren. Alle vier de punten kunnen bekritiseerd worden. In onderstaand lijstje komen de punten overeen met de punten van het vorige lijstje.

  1. De aannames die expliciet gedaan worden, kunnen bevraagd worden. Is de willekeur van de aanname realistisch of acceptabel? Komt de aanname overeen met mijn intuïtie / waarneming? Zijn er autoriteiten / onderzoeken die iets anders beweren? Hoe sterk is de vorige redenering en gaat die redenering in deze context nog steeds op? Voor een voorbeeld van deze laatste vraag valt te denken aan: ik heb 1000 zwanen gezien die zijn allemaal wit, dus ik neem aan dat alle zwanen wit zijn. Helaas ben ik nu in Australië en daar hebben ze ook zwarte zwanen, dus gaat die aanname niet op. Ook als er een aanname niet expliciet gedaan wordt maar impliciet blijft, kan gevraagd worden of het terecht is dat deze aanname impliciet blijft, en of deze überhaupt wel terecht is.
  2.  

  3. De keuze voor methode van redeneren kan bevraagd worden. Misschien kan beter deductie gebruikt worden in plaats van inductie. Echter denk ik niet dat deze kritiek vaak voor zal komen, juist omdat de schrijver waarschijnlijk de sterkste methode heeft gekozen die mogelijk is. In het geval van abductie kan wel worden gesteld dat het standpunt van de schrijver momenteel de ‘best mogelijke verklaring’ is maar dat dat niet hoeft te betekenen dat er andere verklaringen kunnen worden gegeven die beter zijn. Echter, deze kritiek zal de schrijver in het geval van de keuze voor abductie zich van bewust zijn.
  4.  

  5. De logica in een redenering is essentieel. Een onlogische redenering kan fataal zijn voor de verdediging van een bepaald standpunt. Door aan te tonen dat de logica van de redenering niet klopt, kan de overtuigingskracht van een tekst enorm afnemen. Heel vaak blijken teksten bij analyse logisch niet helemaal te kloppen; hier komen vaak veel drogredeneringen om de hoek kijken. Conclusies volgen bijvoorbeeld niet noodzakelijk uit al het voorgaande. Als de logica wel klopt, is een redenering zo sterk als zijn aannames, en zie voor kritiek daarop het eerste punt.
  6.  

  7. Het gebruik van de termen of de working definition van termen in een tekst kan uiteraard ook bevraagd worden. Hoewel woorden geen essentiële betekenis hebben, betekent dat niet dat woorden zomaar alles kunnen betekenen. Behalve dat een raar gekozen definitie de leesbaarheid van de tekst in gevaar brengt, is het ook lastiger om de logica van de redenering correct te houden en de lezer ervan te overtuigen dat het standpunt van de schrijver een nastrevenswaardig standpunt is. Als de schrijver zijn termen niet op een al te rare manier definieert en wel consequent is in zijn gebruik, haalt deze kritiek vaak niet zo veel uit.

criticsEen laatste punt van kritiek dat op een overtuigende tekst kan worden gegeven betreft het doel van de tekst. Een schrijver heeft als doel een groep mensen te overtuigen van zijn standpunt, en hoe groter deze groep mensen, hoe groter het bereik of de kracht van de tekst. Wat je hier mee als kritiek kunt geven is dat het bereik van de conclusie minder groot is dan dat de schrijver op het eerste gezicht wilt doen geloven. Als hij met ‘alle zwanen’ na kritische analyse blijkt te bedoelen ‘alle zwanen in het kleine dorpje’, dan is een conclusie dat bijvoorbeeld “alle zwanen moeten worden uitgeroeid” veel zwakker, omdat het een veel minder grote groep zwanen betreft dan wanneer wanneer hij daadwerkelijk ‘alle beesten op de wereld die door een normale bioloog ‘zwaan’ kan worden genoemd’ bedoelt. Het bereik van deze conclusie is afhankelijk van de interpretatie van de term ‘alle zwanen’.

21 gedachten over “Een overtuigende tekst kritisch analyseren [2/2]”

  1. Eerlijk gezegd Niek, ik moet er niet aan denken dat iemand dit alles hierbovenstaande en het vorige uit deze serie, allemaal constant door het hoofd moet halen om een reactie te geven. Zeer kundig en verantwoord geschreven, dat wel, maar bijvoorbeeld ikzelf schrijf intuitief. Ik probeer alles in zo’n logische context te plaatsen, dat eventuele termen door goed verstaanders, direkt juist geïnterpreteerd kunnen worden en begrepen. Teveel ongebruikelijke termen, specifiek niet uit het dagelijks volksgebruik van de taal, kosten mensen energie en tijd om te volgen. Aan de andere kant, zijn de door jou beschreven  methodes wel handig, als iemand een analyse wil doen van de persoon van de tekstschrijver. Pseudointellectueel gelul haal je er vaak zo uit, vooral die twee oude mannetjes uit Sesamstraat deden dat op cynische en humorvolle wijze. ;) Eerlijk gezegd, geef mij maar eenvoud in de taal, dan spreekt men uit het hart. :) 

    1. Het is een eigenschap die je jezelf eigen kunt maken, als je wilt. En als het je eigen is, kost het misschien wel iets meer moeite maar staat je standpunt meestal wel iets sterker. Ik zou zeggen: neem er kennis van en doe er verder mee wat je wilt ;)

      1. Niek, waarom zou ik iemand moeten overtuigen van mijn standpunt? die vraag gaat maar steeds door mijn hoofd, ik zie zelf daar geen reden toe. Als er een vraag ligt, dan kan je die zo goed mogelijk beantwoorden, ligt die vraag er niet heeft het volgens mij ook geen zin om ongevraagd een antwoord daarop te geven, daar men er dan doorgaans niets mee doet. Zoals Andre het verwoord heeft het meer een eigen menselijk aspect en leer je daar door ook de ander iets beter te kennen. Mvg Paul.

        1. Het is ook meer iets voor verkopers, politici, lobbyisten, carriëre tijgers en andere mooi praters denk ik.

        2. Ps: Het leerzame van visionair is volgens mij, het verwoorden van je gedachtengoed. Bij mij wil dat nog wel eens haperen. Door je gedachtengoed te plaatsen, wordt je altijd netjes geattendeerd als je het fout hebt. Daar kun je een lering uit trekken, indien je dat wilt. Zo groei ik steeds met vallen en opstaan (meer vallen) een stapje verder. Want het verwoorden zit wel in het koppie, maar een ander moet het ook nog kunnen begrijpen. Daarin zit de potentie volgens mij. Mvg Paul.

        3. Goede punten Paul, ook dat je antwoord op je eigen vragen geeft. Ik schrijf en spreek ook inuitief, maar om kennis te nemen van de theorie erachter, draagt bij aan het effectiever communiceren. Want ideeen slechts voor jezelf houden, heeft ook iets onbevredigends.

        4. Tui, je laatste regel: Want ideeen slechts voor jezelf houden, heeft ook iets onbevredigends. Dit is een volkomen terechte uitspraak, althans in mijn belevenis. Dat je dit artikel eigenlijk moet zien in een breder aspect, is ook duidelijk.. Zoals bijvoorbeeld in de sociale communicatie, kun je dit onderwerp zeer goed gebruiken. Dat zou inhouden dat je in een gesprek van te voren zou moeten weten wat je zegt en dat op een duidelijke wijze verwoord, zodanig dat de ander het ook begrijpt. Dat gegeven is een kunst op zich. Die je alleen kan voeren als je omtrent het onderwerp, door ervaring(en), onderlegt bent. Dan heb je ook nog altijd te maken met het gegeven of die gene zit te wachten op een antwoord van jou? Doorgaans is het zo, althans in mijn belevenis, dat als er geen vraag ligt om een antwoord, alleen het luisteren genoeg is. Geef je dan ongevraagd antwoord en de ander ervaart dat als negatief, word het doorgaans afgedaan en word er met het antwoord niets gedaan. Dus word het niet als een lering aangenomen. Op het moment dat diegene vraagt om een antwoord, dan is het nog afwachten of er dan ook daadwerkelijk iets mee gedaan word. Vooral als het antwoord negatief zou zijn, want doorgaans vind niemand het leuk om op zijn en of haar fouten gewezen te worden. Ondanks dat diegene weet dat je gelijk zou kunnen hebben. Dan krijg je nog het gegeven, dat de betreffende persoon met een negatieve reactie naar jou toe komt. Al met al, is het doorgaans een beladen gegeven, die je met veel tact en indien nodig met een om- weggetje zou moeten verwoorden. Dat noem ik de kunst (spel) van het leven. Het oude chinese spreekwoord zegt niet voor niets het volgende, “zij die spreken, weten het niet. Zij die het weten, spreken niet”. Maar ja, hoe je het ook went en of keert, soms moet je wel spreken. Mvg Paul.

        5. Paul,
          Vanuit de opleiding moet je verschillende teksten kunnen schrijven, en verschillende teksten kunnen analyseren. Zo moest ik ook eens een motiverende tekst schrijven.
          Door de punten samen te vatten en steeds toe te passen kun je er vaardiger in worden, bijv.
          – voor wie of wat gaat het gezegde op?
          – is het goed gedefinieerd?
          – is het logisch weergegeven?
          – welke redenatiemethode (en hoe sterk staat deze) ?
          – wat valt er te zeggen over de aannames?

        6. Julie, ik denk dat gezien vanuit een beroepsmatige functie je duidelijk een punt hebt, net zoals Niek met dit schrijven. Maar in mijn belevenis is het verwoorden van je denken in een groep zoals visionair, dat je met je gevoel/hart mag schrijven (incluis de fouten en gebreken), denk bv aan onze Ben, je hoeft er niet mee eens te zijn, als je het maar respekteerd. Dat is een stukje vrijheid die we op deze site bezitten. Het is dan ook meer van mens naar mens. Zou ik dat moeten doen voor een grote groep mensen, die ik iets wil vertellen over een onderwerp of een voorlichting wil geven en ik ken deze mensen niet, dan is het bij uitstek een goede leidraad. Mvg Paul.

        7. Julie, de laatste kontekst van je link “de waarheid” is het enige goede antwoord in mijn belevenis althans. Daar kom je ook het verste mee in dit leven. Of het nu leuk is en of niet. Je schept duidelijkheid naar je mede mens en het is aan hun wat ze er mee doen. Mvg Paul.

    2. @Niek.
       
      Mijn opmerkingen hierboven waren zeker niet in de negatieve zin bedoelt en de les die men uit het artikel kan trekken, werkt inzichten in de hand die in je voordeel kunnen werken. Ik heb al eerder vermelding gemaakt van de contacten met de scientology kerk, die een zeer goed bevriend stel van mij ermee hadden. De man was totaal idolaat van die beweging en liet mij het nodige cursus materiaal lezen. Je moet belezen zijn om door de bedoeling van die teksten heen te zien. Het gezin had veel aan bovenstaand artikel van Niek en zijn wijze raad gehad, het mocht niet zo wezen helaas. Anderen maken van bovenstaande kennis ook gebruik/misbruik, vooral verzekeringen zijn daar goed in. Daartegenover staan dan weer advocaten, maar helemaal de wereld van academisch opgeleidden. Wat dat betreft mijn complimenten voor dit artikel Niek, heb je verdiend. :)

  2. Mijn probleem zit al in de titel: Hoe is bepaald of een tekst overtuigend is zonder dat deze al dus vooraf kritisch is gewogen? Overigens is het zaak om elke tekst te beoordelen op inhoudelijke waarde. Je wil niet weten niet hoeveel onzin er in de wereld wordt verkocht en hoeveel mensen dit voor zoete koek nemen. Wees kritisch maar vooral ook op jezelf en kijk uit voor een uit de hand gelopen ego. De meeste wijsheid schuilt mi in het beseffen en erkennen van wat men NIET weet. Misschien dat daarom de meeste grote wetenschappers bescheiden mensen waren met een gezonde dosis twijfel aan eigen kunnen/weten. 

    1. Frans Galjee,
      De bedoeling van een tekst is meestal wel snel duidelijk; informeren, overtuigen, recreëren of motiveren meestal. Een uit de hand gelopen ego is wellicht een misinterpretatie; iemand die lange tijd belemmerd of onderdrukt leefde, en alle redelijke opties uitprobeerde om zijn situatie te verbeteren, moet soms radicaal omslaan om die situatie te veranderen, dit uit zich bijv. in een protest of opstand. Een pijnlijke of moeilijke beslissing vereist ook moed, maar als je die eenmaal kan opbrengen sta je dus in die kracht, die je erdoorheen helpt ook, en dat is wat je leest.

  3. Bij het kritisch beschouwen van mijn vorige reactie blijkt er een “niet” te veel in te staan. En over die twijfel in de laatste zin bedacht ik nog dat dit toch juist de basis is voor voortschrijdend inzicht. Misschien iets voor visionairs?

    1. En over die twijfel in de laatste zin bedacht ik nog dat dit toch juist de basis is voor voortschrijdend inzicht. “

      Ja, dat denk ik wel inderdaad.

       

      Overigens snap ik je ‘probleem’ met de titel niet helemaal. Een schrijver van een overtuigende tekst, waarmee ik bedoel “teksten die geschreven zijn vanuit het idee dat de schrijver de lezer van zijn standpunt of opvatting wil overtuigen”, kan zijn eigen tekst wel kritisch bekijken, maar ik doel met ‘kritisch’ op de lezer. De verwarring zit ‘m er misschien in dat ik met ‘overtuigende tekst’ niet een tekst bedoel die een lezer overtuigt, maar die ten doel heeft een lezer te overtuigen.

  4. Deductie is slechts een methode.

    Deductie is gebaseerd op waarneming.

    Waarneming kan met de huidige meetinstrumenten slechts gedaan worden over 4% van de massa die men vermoedt nodig te zijn.

    Deductie gaat aldus slechts over 4%.

    Een rotsvast vertrouwen in deductie is dan ook niezo best.

    Zeker niet voor een waarheidsvinder.

    1. Deductie is inderdaad een methode, en de conclusie binnen deze methode is afhankelijk van de sterkte van de premissen. Maar de volgens deductie opgezette redenering  zelf is wel altijd 100% waar (mits de redenering klopt); in de methode zelf kun je ‘per definitie’ rotsvast vertrouwen hebben. Maar zeker terechte opmerking dat  de aannames (premissen) altijd bevraagbaar zullen blijven en dus de conclusies ook.

      1. Hier ‘grok’ je nog niet wat een groot bezwaar is tegen deductie.

        Deductie gaat ongeveer uit van na-apen wat in de omgeving wordt ervaren als werkend.

        Dat is afhankelijk aldus van wat iemand/iets anders doet.

        Inductie is dan een algemene regel zelf bedenken op basis van die voorbeelden.

        De synthese daarvan zou constructie kunnen zijn.

        Dan ga je niet meer uit van wat je eerder hebt ervaren, maar doe je iets helemaal nieuws.

        These-anti-these-synthese
        deductie-inductie-constructie

        Magie werkt ook veel meer als constructie dan deductie.

        Be the change in the world, ipv kijken kijken niet kopen.

        1. Ik vrees dat ik je niet kan volgen. Deductie an sich heeft niks met de waarneming te maken. Er zijn bijvoorbeeld ook deductische afleidingen die a priori gedaan kunnen worden. A priori = voor de ervaring, en dus onafhankelijk van waarneming. Maar misschien bedoel jij hier iets fundamentelers? Zoals bijvoorbeeld dat de wetten van de logica of wiskunde ook slechts menselijke bedenksels zijn?

Laat een antwoord achter aan antares Reactie annuleren