Dus je dacht dat er voor de mens op aarde weinig uitdagingen meer over waren? Niets is minder waar. Het is in de geschiedenis slechts drie mensen gelukt om op eigen kracht naar de geografische noordpool te skiën. Ben Saunders (UK) is daar één van. Onder de barre omstandigheden van extreme kou, continu bewegend ijs, ijsberen en veel onregelmatigheden zoals delen waar over honderden meters geen ijs ligt en er gezwommen moet worden, is hij er op 11 mei 2004 in geslaagd het punt te bereiken waar iedere richting zuidwaarts leidt.
Zijn laatst geplande reis om de snelste tijd van het bereiken van de Noord Pool neer te zetten, heeft Ben door de slechte omstandigheden moeten afblazen. Zoals te vinden is op zijn website http://www.bensaunders.com/ : “If you succeed in everything you’re doing, you’re attempting things that are too easy“ (Warren Buffett).
Behalve dat Ben (in eigen woorden) ‘zware dingen rond sleept op koude plaatsen’ is hij ook een goede spreker. Hij heeft zijn verhaal al eens gedaan bij TED, maar onderstaand een filmpje van zijn lezing in Leiden afgelopen jaar.
Wonen in een schuimbubbel is minder gek dan het lijkt. Biohomes zijn koepels, bedekt met een dikke laag schuim van tien centimeter die zeer goed isoleert en verbruiken nauwelijks energie. Met enkele zonnepanelen kunnen de bewoners het hele jaar in hun onderhoud voorzien.
Koepelvormige huizen van isolatieschuim drukken het energieverbruik enorm sterk. Geen wonder met een isolatiewaarde van R-15.
Twintig jaar geleden bedacht Edward B. Dilley Sr de BioHome: een makkelijk te construeren zeer energiezuinige woning. Sindsdien is het concept steeds verder ontwikkeld en uitgebreid met andere duurzame technologie om in een woestijnklimaat te kunnen overleven.
Biohomes, die de vorm hebben van een koepel, worden gebouwd in vier stappen. In de eerste stap wordt een stalen frame in de vorm van een geodetische koepel opgebouwd. Hieronder wordt een betonnen vloer gestort. In volgende fases wordt tussen de stalen constructie een fijner gaas aangebracht, dat weer overdekt met plastic (met uitsparingen voor de bolvormige ramen) en tot slot een dikke laag isolatieschuim aangebracht, waar een verflaag overheen wordt gespoten om het PUR-schuim te beschermen tegen UV-straling.
De schuimlaag heeft niet verrassend met een R-waarde van 90 (in SI-eenheden: R=15) een extreem hoge isolatiewaarde. In de praktijk komt dit neer op de isolatiewaarde van een elf meter dikke massief bakstenen muur. Geen wonder dus dat het verwarmen van de schuimen koepels haast geen energie kost en vrijwel alle elektriciteit voor huishoudelijke apparatuur gebruikt kan worden.
De Bio-homes zijn oorspronkelijk ontworpen voor de woestijn in Noord-Nevada en zijn hier in staat de bewoners volledig zelfvoorzienend te maken. Zelfs water wordt uit de woestijnlucht en afvalwater gewonnen. Ook voor (half)woestijn in Zuid-Spanje en Noord-Afrika zouden deze koepels dus ideaal zijn. In gebieden met minder zonne-energie, zoals in Nederland, zal de koude winter overbrugd moeten worden met bijvoorbeeld biogas.
Ook kunnen de bio-homes voor naar Nederlandse begrippen extreem lage kosten gebouwd worden: voor vijftig- tot vijfenzeventigduizend dollar (€ 40 000-€ 55 000) staat de meest uitgebreide versie van het bio-home, compleet met zonnepanelen, composttoilet, met meer dan 120 vierkante meter woonoppervlak al op uw plek naar keuze. Door de aerodynamisch efficiënte koepelvorm is het huis opmerkelijk resistent tegen heftige stormen (al zou ik er liever geen tornado mee proberen te overleven).
De opvallende witte koepels van niet al te milieuvriendelijk (dus vocht-, schimmel- en bacterieresistent) PUR-schuim zijn uiteraard de absolute nachtmerrie van Nederlandse welstandscommissies. Daar heb je in de Noord-Afrikaanse woestijn en halfwoestijn vermoedelijk wat minder last van (daar zijn er weer andere problemen, van die vervelende kidnappende baarden bijvoorbeeld. Shit happens).
De bedenkers van Biohome hebben een zelfvoorzienende gemeenschap in Noord-Nevada gebouwd en zijn nog steeds op zoek naar meer mensen die zich daar in de buurt willen vestigen.
Plannen om een volledig zelfvoorzienend resort voor je polyandrische sekte te stichten in, zeg, Kazachstan, Siberië of Mongolië? De mannen zijn in te huren voor ongeveer vijfhonderd dollar per dag plus reis- en verblijfkosten.
Houtpallets zijn goedkoop, sterk en overvloedig aanwezig. Geen wonder dus dat houtkratten een steeds populairder bouwmateriaal worden en in steeds meer huizen worden toegepast.
Het pallethuis kan later worden uitgebouwd tot volwaardig huis.
Houtpallets worden gebruikt om zware ladingen in vrachtwagens te kunnen vervoeren. Alleen al in de Verenigde Staten zijn er meer dan een miljard houtpallets, dat is ongeveer vier per Amerikaan. Hier in Europa zal het aantal per inwoner niet veel minder zijn. Huizen van houtpallets zijn snel te bouwen en zijn als het moet ook weer snel af te breken. Een huisje van drie bij zes meter kost ongeveer vierhonderd euro.
Houtpallet-huizen kunnen later worden “aangekleed” tot een meer solide, permanente constructie, die tientallen jaren mee kan gaan. Hulpverleners hebben al voorgesteld om houtpallets toe te passen in rampgebieden zoals Haïti na de enorme aardbeving van 2010. Het tijdelijke onderkomen van mensen kan dan vrij gemakkelijk worden veranderd in een echte woonwijk.
Met hun afmetingen van zes bij drie bij drie meter zijn zeecontainers alomtegenwoordig. Er zijn naar schatting meer dan 18 miljoen zeecontainers die samen meer dan 200 miljoen keer per jaar over zee reizen. Veel zeecontainers worden daarom omgebouwd tot woning. Prijzen variëren van duizend tot vierduizend euro (nieuw). Voor enkele duizenden euro’s beschik je over een vrijwel onverwoestbaar huis.
Verhuizen van een zeecontainerhuis heeft in ieder geval één voordeel: je hoeft niets in te pakken.
Metaal is zeer robuust, maar geleidt erg goed warmte. Kortom: je zal de container goed moeten inpakken in isolerend materiaal. Vooral tweedehands containers zijn erg goedkoop, omdat het vaak goedkoper is de container te vervangen dan die leeg terug te vervoeren naar China.
We horen van alle kanten dat aardolie en andere delfstoffen steeds schaarser worden. Nederland wordt echter bedreigd door een ernstig probleem, dat peak-oil en de financiële crisis nog in de schaduw plaatst: een hardnekkige fantasieloosheid. Opmerkelijk worden juist het onderwijs en de zorg, de grootste slokops van Nederland, hierdoor geteisterd.
Vinexwijken zijn doorgaans monotone huizenmassa's, zonder enige fantasie neergeplempt om ambtelijke beleidsdoelstellingen te halen.
Peak fantasy teistert Nederland
De gevolgen van peak fantasie zie je bijvoorbeeld in Vinexwijken, waar rij na rij van volkomen fantasieloze blokkendozen staat. Je ziet het in binnensteden, waar troosteloze fonteinen (duidelijk door de architect gecopypaste van een eerdere opdracht) als een kankergezwel oprukken. Je ziet het in de massale napraterij op televisie, de radio en de Nederlandse massamedia. Conformisme is de norm.
De gevolgen van een gebrek aan fantasie zijn ernstig. Gewoonten slijten in en worden nooit meer ter discussie gesteld. Elke verandering, hoe noodzakelijk ook, wordt gezien als een verslechtering. Hoe kleiner de kennis en hoe groter de onzekerheid is, zoals in de medische wetenschap, hoe stelliger waarheden worden verdedigd.Vooral als politieke belangen een rol spelen, wordt de status quo verstikkend.
Als de Groenlandse Vikingen meer fantasie hadden gehad, dan was het waarschijnlijk minder akelig met ze afgelopen.
Peak fantasy en de ondergang van de Groenlandse Vikingen
Veel mensen denken als ze de naam Groenland horen het eerst aan de Inuit, die in de loop van tienduizenden jaren een unieke cultuur hebben ontwikkeld die optimaal gebruik maakt van de schaarse hulpbronnen op en rond het poolijs. Echter: rond 1000-1200 werd Groenland bewoond door Viking-kolonisten uit Noorwegen en Zweden, door Leif Eriksson naar Groenland gelokt door verhalen over vruchtbare akkers en weelderige natuur.
Dat bleek uiteraard tegen te vallen, zelfs in Julianhab stijgt de temperatuur zelden boven de vijftien graden, maar toch was in het uiterste zuiden van Groenland een gerieflijk bestaan mogelijk. Geen wonder dus dat de Viking-nederzettingen in het uiterste zuiden groeiden en bloeiden. Toen sloeg de voorbode van de Kleine IJstijd toe, die op haar hoogtepunt in Europa voor strenge winters zorgde. Op Groenland betekende dat, dat landbouw met Europese gewassen onmogelijk werd en hongersnood uitbrak. De kolonisten verhongerden, dit terwijl een paar honderd kilometer verderop de Inuit overvloedig vis vingen. De Vikingen vonden het echter beneden hun stand om gewoonten van de Inuit over te nemen en vis was geen voedsel voor edelen. Als gevolg hiervan werden de nederzettingen na ernstige hongersnoden verlaten, terwijl vlak bij het strand enkele van de overvloedigste visgronden ter wereld liggen.
Enkelen, volgens Inuitverhalen vrouwen en kinderen, lijken echter opgenomen te zijn bij de Inuit (wijzen DNA-sporen uit) en in de allerlaatste overblijfselen werden veel meer visresten gevonden.
Waarom?
Het is niet nodig een (doorgaans ook niet bijster fantasievolle) dure adviseur of interim manager in te huren. De beste remedie tegen peak fantasy is een goede gewoonte van kleine kinderen: de vraag stellen, waarom iets zo is of op een bepaalde manier moet gebeuren. Zo slaagde de SP-fractie in een Brabantse gemeente er in drastisch het mes in onnodige overheidsuitgaven te zetten, door bij elke uitgave de vraag te stellen waarom deze werd gedaan en zo niet, deze te schrappen. De PVV stelde de vraag, waarom er continu zomer- en wintertijd moet worden ingevoerd terwijl dit kwalijke gevolgen heeft op het bioritme van mensen, te vergelijken met een tweejaarlijkse jetlag. Ook het onderwijs en de zorg zijn zo langzamerhand totaal verkalkt en zitten vol dood vlees. Een stevige bezuinigingsronde, waarbij op SP-wijze elke uitgavenpost kritisch tegen het licht wordt gehouden, zou een enorme zegen zijn voor deze sectoren (en het land).
Dus je dacht dat er voor de mens op aarde weinig uitdagingen meer over waren? Niets is minder waar. Het is in de geschiedenis slechts drie mensen gelukt om op eigen kracht naar de geografische noordpool te skiën. Ben Saunders (UK) is daar één van. Onder de barre omstandigheden van extreme kou, continu bewegend ijs, ijsberen en veel onregelmatigheden zoals delen waar over honderden meters geen ijs ligt en er gezwommen moet worden, is hij er op 11 mei 2004 in geslaagd het punt te bereiken waar iedere richting zuidwaarts leidt.
