Stel je voor, je wordt wakker in een wereld waarin iedereen gelukkig is. Iedereen zou rekening houden met elkaar en begrip voor elkaar opbrengen. Is een dergelijke wereld denkbaar of per definitie onmogelijk?
De droom van een ideale wereld is al zo oud als de mensheid. Een oud ideaal – een wereld zonder gebrek, hebben we in rijke landen als Nederland zestig jaar geleden al bereikt en is ook in het grootste deel van de wereld nu steeds meer realiteit. Niemand hoeft hier van de honger om te komen, al blijkt uit de noodzaak van voedselbanken dat de overheidsbureaucratie niet in staat is om iedereen op tijd aan een redelijk bestaan te helpen. Jezus en andere denkers als Boeddha spraken al over ideale werelden waarin verlichte mensen wonen die het beste met elkaar voorhebben. Kleine groepen mensen brengen deze droom al in praktijk: een gelukkig getrouwd echtpaar bijvoorbeeld. Zou dit ook op grotere schaal kunnen? Kunnen we een wereld creëren waar iedereen domweg gelukkig is?
Menselijke behoeften en de piramide van Maslov
Deze vraag is lastiger te beantwoorden dan het lijkt. Geluk bestaat namelijk in verschillende bewustzijnsniveaus. Zo is er het geluk van een volle maag en een het geluk van veiligheid.
Ook geaccepteerd worden door een groep of een aantrekkelijke seksuele partner is een bron van veel geluk. Op een nog hoger bewustzijnsniveau bestaat er het geluk van voldoende intellectuele uitdagingen, leuk zinnig werk (waardoor je in een toestand van flow raakt) en een leven dat zin heeft door bijvoorbeeld een geloof of een bepaalde visionaire overtuiging: existentieel geluk dus.
De humanistische psycholoog Abraham Maslov, mogelijk geïnspireerd door de Griekse denker Epicurus, veronderstelde dat deze geluksniveaus hiërarchisch geordend zijn: pas als een lager geluksniveau bereikt is, ontstaat een hoger geluksgevoel. Opmerkelijk genoeg blijkt dit niet altijd zo te zijn. Heel veel mensen rapporteren geluk zonder dat ze bijvoorbeeld een gevierd lid van de maatschappij zijn of een aantrekkelijke seksuele partner hebben. Anderen voelen zich diep ongelukkig terwijl ze alles hebben wat hun hartje begeert. Eén van de beroemdste voorbeelden uit de geschiedenis is prins Siddharta Gautama, de grondlegger van het boeddhisme die zijn luxe leven vaarwel zegde om het vraagstuk van het lijden op te lossen. (Hij deed dit door alle begeerte uit te bannen).
Geluksgevoel hangt boven een bestaansminimum niet veel van welvaart af
Uit onderzoek blijkt dat Maslov tot op zekere hoogte gelijk heeft. Mensen in zeer arme landen zijn veel minder gelukkig dan mensen in rijke landen en hun mate van geluk stijgt naar mate hun rijkdom toeneemt. Hier zit echter een bovengrens aan: ongeveer het niveau waarbij iedereen voldoende voedsel, onderdak en bestaanszekerheid heeft. Daarboven gaan andere behoeften een rol spelen.
Dankbaarheid: niet in de piramide van Maslov, wel erg belangrijk
Belangrijker is dankbaarheid: het vermogen om te genieten van wat je hebt of at je meemaakt en dat te waarderen als geschenk. Uit onderzoek blijkt dat het geluksgevoel met 25% stijgt door dankbaar te zijn met wat je hebt (1). Voel je je beroerd, ga dus niet naar het winkelcentrum of slijmen bij je baas om opslag te krijgen: geniet van de kleine dingen om je heen. Zowel Jezus als Boeddha hebben het in feite over dankbaarheid.
Ook van veel carrieremensen hoor je vaak dat ze gelukkiger waren toen ze nog van een uitkering leefden. Blijkbaar weegt het extra geld van een drukke baan (waar niet altijd veel van overblijft) niet op tegen dat van de relatieve vrijheid van iemand met een uitkering. Wel klagen veel uitkeringsgerechtigden over de leegheid en uitzichtloosheid van hun bestaan. Ook is de overheid de laatste jaren bezig om mensen met een uitkering aan het werk te krijgen, vaak kwaadschiks. Afgunst daarentegen maakt daarentegen ongelukkig. Wel worden afgunstige mensen sneller rijk. Wil je als politicus dat de economie in je land snel groeit, dan moet je de afgunst flink stimuleren.
Flow als bron van geluk
Uit diverse onderzoeken komt naar voren dat als mensen in hun werk een ideaal evenwicht bereiken tussen prikkel en capaciteit, ze in een toestand van flow belanden. Het begrip flow is geïntroduceerd door de Hongaarse psycholoog Mihaly CsÃkszentmihályi. Ze gaan dan helemaal op in waar ze mee bezig zijn. Zijn ze eenmaal in flow, dan kunnen ze bergen verzetten en voelen ze zich gelukkig . Op de een of andere manier lijkt de mens dus inderdaad “gemaakt” om te werken. Wel moet dit werk dan uitdagend zijn en meegroeien met de capaciteiten van de werkende. Aan dat laatste mankeert het nogal eens, wat er toe leidt dat veel mensen in hun baan opbranden. Het wordt kortom tijd dat we de economie aan gaan passen aan de mens in plaats van, zoals nu, de mens aan de economie.
Nee, een wereld waarin iedereen gelukkig is is per definitie onmogelijk. Ieder mens heeft wensen en naargelang hun levensomstandigheden zijn sommige van hun wensen een “must“. Als je bijvoorbeeld op je werk een collega hebt die pas 3 jaar bij het bedrijf werkt en een gezin heeft met 2 kinderen en vervolgens promotie krijgt terwijl je zelf al 25 jaar bij datzelfde bedrijf werkt en je hebt 3 kinderen dan is die promotie waarschijnlijk belangrijker voor jou dan die collega. Ikzelf ga er altijd van uit dat TE nooit goed is, TEvreden is ook niet goed, dat betekent dat je geen dromen en wensen meer hebt en dat je overal vrede mee hebt. Dat betekent dus dat je tot stilstand komt en stilstand is achteruitgang. Volledig gelukkig zijn betekent automatisch ook dat je tevreden bent en dus betekent het volgens mijn filosofie en logica, want het is zowel filosofisch als logisch, wat zelden samengaat, dat je leven langzaam in een neerwaartse spiraal zal terechtkomen.
Waarom zou je per definitie jaloers zijn op die collega die promotie krijgt? Immers, die krijgt nu nog minder tijd voor zijn kinderen :)
Germen,
mensen zijn niet per definitie jaloers op andere mensen die het beter hebben of beter gaan krijgen dan hun, het was ook gewoon maar een voorbeeld, ik kan moeiteloos nog duizenden voorbeelden fabriceren, mijn punt was dat elk redelijk normaal mens wel verlangens heeft of wensen of hoe je het ook maar noemen wil, al zijn er 10.000 mensen die wel gelukkig zijn, buiten die groep mensen om zullen er toch mensen blijven die streven naar beter. Deze mensen zijn per definitie niet gelukkig omdat ze hun doelen nog niet bereikt hebben, anderen hebben hun doelen wel bereikt en zijn per definitie niet gelukkig omdat ze geen doelen meer hebben in hun leven. Gelukkig zijn we allemaal anders en dat zorgt ervoor dat er altijd mensen zullen zijn die niet gelukkig kunnen zijn met wie ze zijn of wat ze bereikt hebben in hun leven op cariere gebied of materieel gebied. (uhm…ik persoonlijk zou die promotie niet willen hebben, dan had ik idd geen tijd meer voor mijn enige zoontje :) )
Ik heb ooit eens een lijstje gemaakt voor noodgevallen. Wat geeft geluk? Wat dacht je van rust?
Dat krijg je met lavendel, valeriaan, een mooi verhaal, mooie muziek, warmte, de sfeer bij kaarslicht, de geur van wierook, of een warm bad, of rustgevende massage. Of juist meer energie? Dat lukt met energiethee, dextrose, resultaten van wat je doet, of bemoediging, en natuurlijk goed eten en slapen. Ook troost krijgen of geven maakt gelukkiger; met fijne zakdoekjes, een lekker geurtje, een leuke pleister, een warme kruik, een cadeautje of iets zelfgemaakts, een knuffel(dier), een liedje zingen, een handje helpen en natuurlijk het (houten) lieveheersbeestje. Maar pùùr geluk krijg je door goed te leren op school (je toekomst), je problemen op te kunnen lossen, een ander te helpen, door creativiteit (want dat is constructief, niet destructief),voorbereiding, oefening, talenten, vriendschappen, (zintuiglijke) ervaringen, opnieuw beginnen, begrijpen, een geloof als je dat hebt, door een verstandige levenswijze, een mascotte, door allerlei vermogens, maar NIET DOOR GELD, zeggen ze.
Julie,
Het is zonder twijfel idd een erg mooi lijstje wat je daar opnoemt. Tijdelijk gevoel van geluk is zeer fijn, het is jammer dat het niet je hele leven geluk kan geven, althans de meeste dingen op je lijst. De dingen die je hele leven een gelukkig gevoel geven kan je ook niet 24 uur per dag doen, laten we realistisch zijn, iedereen heeft buiten de fijne dingen in zijn of haar leven ook nog de zorgen van de alledaagse beslommeringen. Geld maakt je zeker gelukkig als je nooit meer hoeft na te denken over zaken die met geld te maken hebben, maar ja, als je al je dromen of wensen al vervuld hebt…wat blijft er dan nog over? Mischien is het mogelijk om met 6 miljard mensen tegelijk gelukkig te kunnen zijn voor de rest van ons leven, er zal dan toch eerst nog veel moeten gaan veranderen, hongersnood, oorlog, allerlei aangeboren geestelijke en lichamelijke ziektes, afschaffen van materialisme over de hele wereld en allerlei natuurrampen moeten dan onder controle gehouden kunnen worden en zo kan ik nog wel even door blijven gaan. Het is een mooi streven om zoveel mogelijk geluk uit le leven te halen, het streven om je hele leven gelukkig te kunnen zijn is 1 van de zwaarste taken van ons leven. Ik denk niet dat het mogelijk is, als het wel mogelijk zou kunnen zijn dan vraag ik me serieus af hoe gezond of ongezond dat is voor een mens.
Ik ga denk ik voor dankbaarheid. Genieten van wat je hebt. En dat is in Nederland heel veel, zeker als je dat vergelijkt met waar mensen in een sloppenwijk van moeten leven. Wijlen mijn oma was hier een meester in.
Barry,
als je al je dromen of wensen al vervuld hebt, (maar ook eerder), dan blijft een ander over die je blij kunt maken. Dan geef je een kleinere vorm van geluk, die voor de ander een waardevolle betekenis heeft in zijn verdere leven.