De magnetische pool, die in de twintigste eeuw onder noord-Canada lag, beweegt de laatste jaren richting Siberië. Gaat de magnetische pool omklappen?
Magnetische pool
De aarde heeft een geografische noord- en zuidpool: de punten waar de rotatieas van de aarde het oppervlak doorsnijdt. Deze verandert vrijwel niet van ligging. De aarde heeft ook magnetische polen, de punten waar het kompas heen wijst. Deze magnetische pool ligt in de buurt van de noordpool, maar valt er niet mee samen. Hij verandert ook voortdurend van ligging. Wat wij de magnetische noordpool noemen, is in feite een zuidpool. Dat komt omdat magnetische polen elkaar afstoten. Traditioneel noemen we de richting waarin een magneet zich in het aardse magneetveld oriënteert de noordpool, maar de Magneet Aarde is dus omgekeerd georiënteerd.
Magnetische polen veroorzaakt door metaalstromingen in de aardkern
De kern van de aarde bestaat uit een vaste binnenkern en een vloeibare buitenkern. Beide bestaan waarschijnlijk uit een nikkel-ijzer legering, ongeveer zoals de metaalasteroïde Psyche (Psyche is in feite een “blootliggende” kleine planeetkern). In de aardkern bestaan er stroperig langzame stromen van metaal, die voortdurend van richting veranderen. De coriolis-pseudokracht door de rotatie van de aarde zorgt ervoor dat de stroomrichting van deze stromen ruwweg noord-zuid georiënteerd is. Zou de aarde ophouden met roteren, zoals Venus, dan zou het aardmagnetisch veld ook verdwijnen. Dit zal ook gebeuren, als de gehele aardkern vast is geworden. Dit is slecht nieuws: onze atmosfeer en oceanen worden dan langzaam weg geblazen door de zonnewind en stralingsdruk. De aarde verandert dan op den duur in een soort levenloze Maan. Alleen rotsbacteriën zullen dan nog overblijven.
Waarom verschuiven de magnetische polen?
De aardkern produceert door radioactief verval warmte. Heet metaal stroomt richting de mantel, koeler metaal krimpt, wordt daardoor dichter en zakt richting de binnenkern. Dit is de “dynamo” die het aardmagnetisme aandrijft. De stromingen in de aardkern veranderen voortdurend van richting, maar in grote lijnen volgen ze de aardrotatie. Eens in de paar honderdduizenden jaren klappen ze om. Als gevolg daarvan klapt het magnetische veld eveneens om.
Magnetische pool verschuift steeds sneller
Dat lijkt nu te gebeuren. De snelheid waarmee de magnetische pool verschuift is de laatste decennia toegenomen. De pool reist nu richting Siberië. De reden is dat de negatieve magnetische flux onder noord-Canada verzwakt en die onder Siberië juist versterkt, vermoedelijk door veranderingen in de metaalstromingen in de buitenste aardkern [1]. De geofysicus Philip Livermore en zijn team hebben deze veranderingen gemodelleerd. Op grond daarvan voorspellen ze dat de komende decennia de magnetische noordpool nog zo’n 300 tot 600 km in de richting van Siberië zal reizen. Zie afbeelding, afkomstig uit [1]. Deze verandering gaat snel. Het is daarom niet uitgesloten dat er sterkere veranderingen komen.
Bron
1. Philip W. Livermore, Christopher C. Finlay, Matthew Bayliff Recent north magnetic pole acceleration towards Siberia caused by flux lobe elongation, ArXiv pre-print server, 2020, later gepubliceerd in Nat. Geosci. 13 (2020) 387-391, DOI 10.1038/s41561-020-0570-9