Hoewel de extremistische praktijken van ISIS niet erg populair zijn onder de meeste islamieten, is de droom van een zogeheten kalifaat wijdverspreid in de islamitische wereld. Wat is een kalifaat, en wat zijn de gevolgen als er een wijdgedragen kalifaat zou ontstaan?

Kalifaat
Naar verluidt uit islamitische bronnen is de (verder niet uit overige historische bronnen bekende) Mekkaanse handelaar, later krijgsheer  AbÅ« al-Qāsim Muḥammad ibn Ê¿Abd Allāh ibn Ê¿Abd al-Muá¹­á¹­alib ibn Hāshim, beter bekend als Mohammed, van de Arabische stam Kuraish de uitvinder van de islam. Gedurende twee decennia probeerde deze Mohammed met weinig succes zijn religieuze boodschap te verspreiden in zijn geboortestad Mekka, nu een met smakeloze architectuur volgeplempt pelgrimsoord in de westelijke kuststreek van het huidige Saoedi-Arabië.

Zijn ideologie, die de naam ‘islam’ kreeg, kreeg een politiek karakter toen hij met zijn volgelingen migreerde naar de nabijgelegen woestijnstad Medina. De combinatie van een religieuze boodschap, waarbij Mohammeds volgelingen rivieren van wijn en veel gewillige vrouwen kregen voorgespiegeld als ze zouden sneuvelen in de strijd tegen de ongelovigen, met politiek bleek een succesnummer. Hordes fanatieke volgelingen maakten korte metten met vijandige joodse stammen en andere tegenstanders. Hier werd de eerste islamitische staat gesticht, die al tijdens het leven van Mohammed het Arabisch schiereiland onder de voet liep. Na de dood van Mohammed, die zowel werelds als geestelijk leider was, moest de rol van werelds leider overgenomen worden door een andere islamiet. De eerste khilafâh, klassiek-Arabisch: ‘opvolger’, werd Mohammeds oom Abu Bakr. Na diens dood, werd deze opgevolgd door resp. Mohammeds volgelingen Omar en Othman en neef Ali. Het rijk dat deze kaliefen bestuurden werd aangeduid als khilafât, in het Nederlands weergegeven als kalifaat. Dit kalifaat groeide door de vele veroveringsoorlogen van de islamieten zo sterk, dat het uiteenviel. Slechts enkele keren in de geschiedenis vormden de islamitische gebieden één enkel rijk.

Hoe groot zijn de kansen voor IS om uit te groeien tot een door islamieten wereldwijd erkend kalifaat?
De islamistische militie Islamitische Staat in Irak en al-Shams (ISIS) heeft in 2013 en het eerste halfjaar van 2014 een groot, aaneengesloten gebied in het noorden van Syrië en Irak veroverd. Hierin vinden  alle klassieke hoogtepunten van het islamisme plaats: standrechterlijke executies, kruisigingen, ontvoeringen en het opleggen van de strenge islamitische wetgeving, de sharia, die onder meer muziek verbiedt. Waar deze groep eerder streefde naar een emiraat dat Syrië en Irak omvat, is na de verovering van de grote stad Mosoel in Irak klaarblijkelijk nu het ambitieniveau flink gestegen. Toch zijn  de kansen van voormalig emir, nu kalief al-Baghdadi om uit te groeien tot de wereldlijk leider van meer dan een miljard islamieten niet bijster groot. Hij zal overwinning op overwinning moeten stapelen om hiermee aan te tonen dat Allah met hem is. Bij het schrijven van dit artikel zit echter de klad in zijn veroveringsplannen. Logisch ook: de sji’ietische meerderheid in Irak, alsmede de Koerden en de overige milities in Syrië hebben weinig trek om onderworpen te worden aan massa-executies en ook meer competente buitenlandse leiders, zoals Vladimir Putin, maken zich nu steeds meer zorgen. De reden waarom Putin gevechtsvliegtuigen levert aan Irak. Kortom: al-Baghdadi zal een konijn uit de hoge hoed moeten toveren om niet snel onder de voet te worden gelopen.

Mahdi
Dat konijn is mogelijk de Mahdi. Net als christenen geloven islamieten in een apocalyptische figuur, de Mahdi, die in een eindstrijd de islamieten zal leiden in een vernietigingsoorlog tegen de rest van de wereld. In de weinig geruststellende woorden zoals die door islamieten worden toegeschreven aan Mohammed:
De boodschapper van Allah (Allah’s vrede en zegeningen zijn met hem) heeft gezegd: “Bij Hem in Wiens Hand mijn ziel is, zeker, (Jezus) de zoon van Maryam zal spoedig onder jullie (moslims) neerdalen en hij zal de mensheid rechtvaardig beoordelen volgens de wetten van de Qor-aan (als een rechtvaardige leider); hij zal het kruis breken en het varken doden en er zal geen djizyah zijn. Geld zal er overvloedig zijn, zodat niemand het zal accepteren en één enkele knieling voor Allah (in het gebed) zal beter zijn dan de hele wereld en alles wat er in is.” Aboe Hoerayrah (moge Allah tevreden zijn met hem) voegde er aan toe: “Als jullie willen, kunnen jullie (dit vers van de Edele Qor-aan) reciteren: â€œEn er is niemand van de Lieden van de Schrift of hij moet vóór zijn dood in hem (de profeet ‘Iesaa) geloven en op de Dag der Opstanding zal hij een getuige over hen zijn.”

De eschatologie van de christenen is echter verschillend van die van de islamieten, waardoor de figuur die de islamieten als Mahdi zien, door de christenen zal worden gezien als de antichrist. Als al-Baghdadi, naar verluidt een afstammeling van Mohammed wat vereist is, of iemand van zijn trawanten er in slagen door grote groepen islamieten te worden gezien als Mahdi, zal dit voldoende politiek momentum opleveren om alle islamitische gebieden, en vermoedelijk ook een deel van de rest van de wereld, onder de voet te lopen. Dit zal uitermate nare gevolgen hebben, want dit zal neerkomen op een derde wereldoorlog. De vraag is echter of dit gaat lukken. Alleen door een zeer ingrijpende gebeurtenis, denk aan de vernietiging van Mekka of een ineenstorting van het huidige door het Westen gedomineerde economische systeem, zal dit kunnen gebeuren.

Lees ook: 
Een nieuw kalifaat: de geopolitieke gevolgen