Op dit moment is een geliefd tijdverdrijf: uren lang door winkelcentra slenteren en dan terugkomen met allerlei dingen die vaak uiteindelijk op een rommelzolder belanden. Eineglijk zijn we alleen op zoek naar een goed gevoel, waarvoor we met allerlei zware en dure apparaten en kledingstukken gaan zeulen. Kan dat niet slimmer?
Sensatiezucht: de wortel van de overconsumptie
Sensatie is de drijfveer voor consumptiedrift. We slepen enorme hoeveelheden goederen heen en weer alleen om te voldoen aan onze behoefte aan sensatie.
Sensatie bij het kopen, steeds minder: sensatie bij het gebruik. Dit neurotische koopgedrag zien economen als grote economische groei. In feite is dit vrij dom. Waar het om gaat zijn de ervaringen en de atomen waarom die ervaringen heen zijn gebouwd vormen in feite ballast, die als de atomen eenmaal hun ervaring hebben overgebracht, eindigen op de vuilnishoop. De moderne mens is als een klein kind, dat speeltjes waarmee het uitgespeeld is weggooit.
Verveelde huisvrouwen, maar ook veel mannen, dwalen door eindeloze winkelcentra om een goed gevoel op te wekken: door het kopen, door het uitpakken, door er even van te genieten en dan weggooien voor iets dat een nog sterkere prikkel oplevert.
Ervaring wordt steeds belangrijker
Toch zie je tegenwoordig dat de materiedichtheid (het aantal atomen per euro) van de economie steeds kleiner wordt en de informatie- of sensatiedichtheid streeds groter. Zo verdwijnen er steeds meer winkels uit het straatbeeld, maar worden deze vervangen door massagesalons, kantoren en andere dienstverlenende bedrijven. Wij verwachten dat deze trend gaat doorzetten. Hoe geavanceerder onze technologie wordt, hoe meer we kunnen met minder atomen. Er zijn nu al computertjes van een kubieke millimeter en de eerste experimentele schakelingen op atoomniveau zijn al gereed, maar het gaat nog veel verder. We weten steeds meer functies uit steeds minder atomen te persen.
Openstellen voor ervaringen
In feite worden veel problemen veroorzaakt omdat we te weinig fijnbesnaard zijn. In plaats van steeds meer prikkels op te zoeken, kunnen we er ook voor zorgen dat we bestaande prikkels intensiever ondergaan. Dikke mensen schrokken vaak het voedsel naar binnen. Diëtisten geven patiënten die af moeten vallen, daarom vaak het advies om langzamer te eten en elke hap ook echt te proeven. In feite kunnen we dat ook doen met dingen die we kopen. Geen kwantiteit meer maar kwaliteit.
Epicurisme
De rebelse klassiek-Griekse denker Epicurus, een leerling van Aristoteles, moest niet veel van de ideeën van de puriteinse filosoof Plato en zijn discipel Aristoteles hebben.
Epicurus geloofde dat het doel van dit leven genieten was en dat er geen onsterfelijke ziel bestaat, want hij was een verstokt aanhanger van de atoomtheorie. De epicureeërs kwamen bij elkaar in gerieflijke tuinen en schroomden niet om met volle teugen van het leven te genieten. Om die reden werd hij verketterd door puriteinen die zijn filosofie immoreel en verdorven vonden.
Ze misten echter de clou van deze geraffineerde denker. Epicurus maakte namelijk een hiërarchisch onderscheid tussen platvloerse genoegens en verfijnder genoegens. Het discussiëren over filosofische onderwerpen, hoe kan het ook anders voor een filosoof, vond Epicurus het hoogst denkbare genot. In feite betekent dit: gevoeliger worden voor verfijnd genot. Kortom: van de geschriften van Epicurus is weliswaar helaas niet veel overgebleven, maar zijn filosofie is actueler dan ooit…
Ik merk dat ik tegenwoordig juist veel plezier haal uit het uitmesten van m’n huis. Het enige waar ik ooit veel van heb gekocht zijn boeken. Het bewaren van bezittingen is vaak zo zinloos, en het geeft een soort opluchting als het weg is. Inmiddels heb ik de helft van m’n films weggedaan, keukenspullen die nooit gebruikt werden, veel boeken en nog andere zooi. Kan ik iedereen aanraden, gewoon in elke kamer even stilstaan en je afvragen wat je nou eigenlijk gebruikt of nog gaat gebruiken. Op een gegeven moment moet je oppassen dat je niet alles weggooit.