Spiraal des doods ontdekt bij banken

De ontdekkers van het kleine wereldwijde netwerk, dat het grootste deel van de wereldeconomie beheerst, hebben nu een eenvoudig te begrijpen, grafisch hulpmiddel ontwikkeld om te voorspellen of en wanneer banken in elkaar dreigen te storten.

Financiele buienradar
DebtRank werkt enigszins als een financiële weersvoorspelling. Het instrument kan de wereldwijde financiële activiteit in de gaten houden voor kenmerkende tekenen van een naderende ramp, zoals in 2008. Niet alleen de grootte van een bank doet er zake om vast te stellen hoeveel risico een bank in de problemen vormt voor de rest van het financiële systeem. Zelfs een klein verlies bij een bank die nauw verbonden is met veel andere banken kan zich als een cascade voortplanten door het bancaire systeem en het gehele systeem bedreigen.

Analyse van een ramp
Om DebtRank te testen, gebruikte Stefano Battiston vertrouwelijke informatie van de crisis in 2008 die door de Amerikaanse centrale bank Fed werd verzameld. Hierbij werden vertrouwelijke gegevens van 407 instituten geanalyseerd die samen 1,2 biljoen dollar (iets minder dan acht procent van de Amerikaanse staatsschuld) van de Fed ontvingen. De data dateerde van een periode van duizend dagen rond het begin van de crisis: vanaf augustus 2007 tot juni 2010. Battiston en zijn collega’s concentreerden zich op de 22 megabanken die driekwart van het bail-out fonds ontvingen en vrijwel alle onderdeel uitmaken van het supernetwerk van 127 machtige instellingen dat Battiston al eerder blootlegde. Van elke bank werd dagelijks de ‘DebtRank’ berekend, gebaseerd op het risico dat de bank failliet zou gaan en het belang voor de rest van de bancaire sector. Een Debt Rank van nul vertegenwoordigt geen enkel risico voor de rest van het netwerk; een waarde van 1 betekent een totaal verlies van alle waarde in het systeem.

Deze analyse identificeerde een aantal financiële instellingen die een groot systeemrisico opleverden: was één van deze firma’s omgevallen, dan was volgens het model ongeveer zeventig procent van de waarde in het gehele systeem, verdampt. Een DebtRank van 0,7 dus (de rode ballen in de grafiek). Dit werd voorkomen door een zeer kostbare interventie door de Europese en Amerikaanse overheden. Met een tool als DebtRank kunnen de echt ’too big too fail’ banken worden onderscheiden van de minder kritische banken, waardoor alleen de gevoelige banken worden ondersteund.

Dit was m.i. overigens juist een gewenste ontwikkeling geweest: de bankensector is op dit moment een luchtbel. Deze moet zo snel mogelijk in elkaar klappen, waarbij de staat het betalingsverkeer overneemt en bedrijven, zoals dat ook hoort, facturen direct betalen.

Spiraal des doods
Uit de analyse van de groep blijkt dat banken als gevolg van de crisis langs de rand van de afgrond hebben gezweefd. Voor de meltdown hadden de 22 banken ongeveer een DebtRank van 0,08, maar na de crisis bleek dit gestegen te zijn tot gemiddeld 0,52. Battiston en zijn groep presenteerden de banken op een spiraal, waarbij 1 het centrum van de spiraal vormde. Inderdaad blijken na de crisis de “onaantastbare” banken sterk naar het centrum te zijn verschoven, zie grafiek. Het financiële zwarte gat in beeld. Uit verdere berekeningen bleek dat als de 22 banken zonder Fed-steun een verlies van tien procent hadden geleden op hun bezittingen, het gevolg van de subprime-crisis, dit een systeemcrash had betekend: meer dan zeventig procent van alle waarde was dan verdampt. Dat was toch wel erg zielig geweest voor de bankiers.

‘Wereldwijde bankenpolitie nodig’
Battiston werkt nu samen met de ECB en diverse Europese banken om DebtRank en vergelijkbare systemen uit te testen om een financiële meltdown te voorkomen. Om DebtRank echter va voldoende data te voorzien, moeten financiële waakhonden elke dag of elke week updates ontvangen van alle transacties, schuldenprofielen, gedetailleerde  balansen en andere activa. Het probleem hierbij is dat de meeste financiële transacties vertrouwelijk zijn en dat alle controle alleen op nationaal niveau plaatsvindt. Er is geen internationaal instituut, de onder samenzweringstheoretici welbekende Bank of International Settlements wellicht uitgezonderd, dat een dergelijke rol kan vervullen. Zou dat er wel zijn, dan zou een dergelijk instituut discreet kunnen optreden tegen een rommelende bank zonder dat de markten in paniek raken.

Beter idee: ontmanteling financiële tijdbom
Een heiligschennende gedachte die helaas niet in het brein van de gemiddelde econoom of politicus opkomt, is dit systeem te gebruiken om het systeem failsafe te maken. Dat wil zeggen dat banken die bij een simulatie van financiële problemen een hoog systeemrisico vormen, worden gedwongen te ontvlechten, zodat ook in het geval van ernstige problemen bij een bank de andere banken zijn beschermd door een firewall. Of nog beter: de economie zo herstructureren dat de financiële sector wordt teruggebracht tot betalingsverkeer. Wie veel geld wil verdienen, gaat maar hard werken of een briljante uitvinding doen.

Lees ook:
Wereld gecontroleerd door 147 bedrijven

Bronnen
DebtRank: Too Central to Fail? Financial Networks, the FED and Systemic Risk, Nature Scientific Reports, DOI: 10.1038/srep0054 (2012)
Vrijgegeven FED documenten