Problemen in onderwijs door stompzinnige eisen aan leraren

Een leraar moet op dit moment een duizendpoot zijn. Niet veel mensen hebben die bijzondere combinatie van eigenschappen, waardoor een zwaar beroep wordt gedaan op schaarse mensen.

Ongeveer tien tot dertig procent van de leraren kan geen behoorlijk les geven. Ook is er een chronisch tekort aan leraren. Het gevolg: onregelmatige roosters, een hogere werkdruk voor de overige leraren en ook schooluitval. De rechtse regeringspartij VVD wil er, volstrekt voorspelbaar, er met de knoet overheen. De linkse vakbonden schreeuwen, al even voorspelbaar, moord en brand als reactie op deze plannen.

Zware eisen aan leraren
Een leraar in het middelbaar onderwijs moet niet alleen veel afweten van het onderwerp waarover hij of zij les geeft. Hij moet ook orde kunnen houden, controleren of zijn leerlingen hun huiswerk wel hebben gedaan, dat wat hij weet goed uit kunnen leggen en leerlingen enthousiast kunnen krijgen over zijn vak. Dit bij een zeer gemengde groep van leerlingen.

Dat is nog niet alles. Hij moet ook proefwerken en overhoringen en opstellen. Hij moet rapporten over leerlingen opstellen en geregeld overleggen over hun vorderingen. Ook moet hij problemen met leerlingen op tijd signaleren. En verder moet hij met verandering om kunnen gaan, zogenaamde onderwijsvernieuwingen zijn namelijk schering en inslag, en snel kunnen inspelen op gedrag van leerlingen.

Eisen aan leraren zijn tegenstrijdig
Het probleem is dat deze eisen vaak tegenstrijdig zijn. Een communicatief sterke en inspirerende leraar is meestal extravert, voor introverte mensen is het communiceren met een grote groep moeilijker. Extraverte mensen zijn juist minder goed in het bedenken en nakijken van proefwerken en opstellen van rapporten. Ook specialistische vakkennis is eerder voor introverte dan voor extraverte mensen weggelegd.

Een leraar die open staat voor leerlingen met problemen en zich in hen kan inleven, is doorgaans een vriendelijk en gevoelig persoon. Helaas is het juist dit het type persoon dat het meeste moeite heeft met het orde houden in de klas. Dat vereist weer een meer dominante, stabiele persoonlijkheid.
Leerlingen in de gaten houden en overzicht houden over de klas vraagt een grote opmerkzaamheid. Vooral meer abstracte vakken zoals wiskunde, klassieke talen of economie vereisen juist een zekere mate van duiken in de theorie, waar praktijkmensen een broertje dood aan hebben.

De oplossing: vervang leraren door samenwerkende deelspecialisten
De vele, vaak tegenstrijdige dingen die een leraar moet kunnen, moeten in groepen worden onderverdeeld die bij de competenties van verschillende persoonlijkheden passen. Zo kunnen extraverte mensen het beste leerlingen enthousiast maken en uitleggen wat de stof inhoudt. Introverte mensen kunnen proefwerken en examenvragen bedenken en ze nakijken. Ook kunnen ze de extraverte docenten vakinhoudelijk ondersteunen.

Het vereist een dominante, stabiele persoonlijkheid om de wind er onder te houden, straffen uit te delen en leerlingen er op aan te spreken als ze hun huiswerk niet hebben gedaan. In het rustige lesklimaat dat zo ontstaat, kunnen vriendelijke, gevoelige persoonlijke coaches zich inleven in leerlingen die dat nodig hebben en op tijd ingrijpen als er problemen dreigen.

De klas van de toekomst?
De groepen die les krijgen zullen groter zijn dan nu. Elke groep leerlingen van rond de honderd kinderen krijgt een vaste persoonlijke coach en een ordehandhaver. Lessen worden gegeven door een extraverte vakdocent, die ondersteund wordt door een introverte vakinhoudelijke specialist. Alle leraren in Nederland en vrijwilligers, denk aan gepensioneerde wetenschappers en vakspecialisten, ontwikkelen via een soort wiki open-source lesmateriaal, dat de dure schoolboeken vervangt. Hierbij kan er samen worden gewerkt met andere Nederlandstalige gebieden: Vlaanderen, Suriname en de Nederlandse Antillen.

In een elektronisch leerlinglogboek houdt elke leraar, coach en ordehandhaver per leerling bij wat er gebeurt. Proefwerken en examenvragen worden landelijk ontwikkeld door vakspecialisten en nagekeken door computers of, opnieuw, vakspecialisten. Zo komt meteen in beeld op welke scholen er problemen rijzen of van welke leraren de anderen juist heel veel kunnen leren. Het middelbaar onderwijs in Nederland verandert zo in een enorm lerend systeem.