Democratie en lange termijn denken: gaan ze samen?

Democratie ontaardt vaak in adhocratie. Het instabiele politieke landschap heeft een verwoestende invloed gehad op het lange termijn denken. Hoe verzoenen we democratie en lange-termijn denken?

De representatieve democratie, een onvolmaakt systeem

Democratie is een regeringsvorm waarin het volk het laatste woord heeft. De ultieme bron van macht van het landbestuur is de wil van het volk. Omdat het althans tot nu toe niet praktisch was dat het hele volk tegelijkertijd bij het bestuur van het land betrokken is, is gekozen voor een representatieve democratie. Dat houdt in, dat het volk vertegenwoordigers aanwijst, bijvoorbeeld de leden van de Tweede Kamer. Daarom zijn er verkiezingen. Op dit moment kies je in Nederland voor bepaalde partijen. Dat wil zeggen, dat je maar moet hopen dat over partij datgene doet wat ze beloofd hebben in hun partijprogramma. Tweede nadeel van het huidige systeem is dat wat een partij wil niet altijd overeenkomt met wat jij als kiezer wil. Het is meer een kwestie van op de minst slechte partij stemmen, dan op de ideale politieke partij stemmen. Omdat de kiezers niet altijd tevreden zijn met de partijen, waarop ze gestemd hebben sinds, zie je vaak grote fluctuaties in verkiezingen. Deze fluctuaties vertalen zich in vaak radicale beleidswijzigingen. Dat maakt democratieën vaak nogal korte termijn gericht.

Veel problemen, denk bijvoorbeeld aan klimaatvraagstukken, bevolkingspolitiek en technologiebeleid, vereisen het denken in een tijdspanne van tientallen jaren. De meeste gekozen politici denken hooguit in vier jaar, tot de volgende verkiezingen. Immers, dan zit hun werk erop. Dit maakt, dat hun beleid gericht is op korte termijn resultaten en korte termijn doelen. Op deze doelen worden ze namelijk afgerekend door de kiezer.

Autocratische regimes zoals dat van China gebruiken dit vaak graag als argument om te bewijzen, dat democratie niet werkt en dat hun dictatoriale systeem superieur is aan de democratie. Als wij als democraten hier geen goede oplossing voor verzinnen, zal China bepalen welke richting de mensheid opgaat. Dat betekent: een hightech politiestaat. Natuurlijk heeft dat ook voordelen, maar voor mensen zoals ik die van vrijheid houden, is het een totale nachtmerrie.

Ligt het aan de kiezer?

Vaak denken de Haagse politici, dat kiezers alleen korte termijn denken. Dat is onzin. Wij Nederlanders denken natuurlijk geregeld lange termijn. Bijvoorbeeld, als we een huis met hypotheek kopen. Als we besluiten om kinderen te nemen. Als we een pensioen afsluiten. Of als we kiezen voor een bepaalde opleiding. Het is onzinnig om te veronderstellen dat als wij rationele beslissingen kunnen maken voor ons eigen leven, wij niet in staat zouden zijn om rationele beslissingen te nemen over welke richting Nederland politiek gezien uit moet. Lange termijn denken is iets dat we kunnen leren en dit vormt ook een taak van het onderwijs. Alleen een goed opgeleide bevolking garandeert dat democratie functioneert. In feite is er maar weinig verandering in wat wij kiezers willen op lange termijn. We willen dat de klimaatproblemen aan worden gepakt zonder dat dit onze economie om zeep helpt, bijvoorbeeld.

Werkelijke oorzaak: het politieke stelsel

Het probleem ligt eerder aan het politieke stelsel in Nederland. Politieke partijen proberen voor alle problemen een pasklaar antwoord hebben. Het probleem is dat de ideale SP stemmer, GroenLinks stemmer of PVV stemmer niet bestaat. Politieke partijen zijn een vrij beroerd middel om de wensen van het volk te vertegenwoordigen. De representatieve democratie is in feite ook in de vorm van nu niet meer nodig, en moet uit worden gekleed. Deze kan worden vervangen door rechtstreekse democratie, bijvoorbeeld met veel meer referenda die op een elektronische manier afgenomen kunnen worden. Dat werkt prima. Kijk naar Estland.

De politieke elite communiceert niet eerlijk met de kiezers, maar liegt de bevolking doelbewust voor, om daarmee beleidsdoelen te bereiken. En niet alleen de bevolking. De elite liegt ook tegen de gekozen vertegenwoordigers van de bevolking, namelijk de Tweede Kamer. We zagen dit bijvoorbeeld tijdens de corona crisis, maar ook eerder. Bijvoorbeeld bij de deelname aan militaire missies die heel veel vluchtelingen hebben opgeleverd. Of gulle steunoperaties aan de Europese Unie. Er is hier dus sprake van een structureel probleem. Een probleem, dat wordt veroorzaakt door een gebrek aan inspraak van de bevolking.

Lange termijn politieke organen

We hebben in Nederland enkele organisaties met een langere termijn perspectief. Goede voorbeelden zijn Rijkswaterstaat, de Raad van State, Centraal Bureau voor de Statistiek en dergelijke. Ik denk dat het een goed plan is om voor ieder langetermijn vraagstuk een dergelijke raad te hebben. Dus een klimaat raad, een technologische ontwikkelingsraad, een immigratie en bevolkingspolitiek raad. ik denk ook dat de bevolking meer betrokken moet worden bij langetermijn vraagstukken. De kiezer is niet achterlijk. Wij Nederlanders behoren tot de best opgeleide mensen in de menselijke geschiedenis. De gemiddelde Nederlander heeft meer en betere scholing gehad dan Alexander de Grote. Het is niet nodig om te liegen om de bevolking de gewenste kant op te krijgen. Geef de bevolking het eerlijke verhaal, en laat merken dat je hun problemen uitstekend begrijpt en deze terdege mee gewogen zijn bij de uiteindelijke beslissing. Dat is de politiek waarop de Nederlandse bevolking zit te wachten. Niet op mooi weer verhalen en manipulatie.