‘Geloof geneest kanker’

In steeds meer wetenschappelijke studies komt naar voren dat geloof een sterke invloed heeft op je gezondheid. Moet kerkbezoek en een retraite in een Tibetaans klooster in het ziekenfonds, of ligt de zaak gecompliceerder?

Geloof behoudt patiënten met uitgezaaide longkanker
In een studie van vijftig mensen met gevorderde longkanker, bleken patiënten die volgens hun artsen over een sterk geloofsleven beschikten, beter op chemotherapie te reageren en langer te overleven, Meer dan veertig procent was na drie jaar nog steeds in leven, vergeleken met minder dan tien procent van hen die weinig geloof hadden, wijst een studie van de Milanese arts Paolo Lissoni uit [1]. De exacte criteria staan in de bron in tabel 1, pagina 2.

Wetenschappers zijn over het algemeen zeer huiverig om metafysische invloeden in hun onderzoek aan de orde te stellen, voor een groot deel terecht uiteraard. Onderzoek naar het snijvlak tussen geest en lichaam bevindt zich dus ook vaak op het snijvlak van de gevestigde wetenschap en grenswetenschap. Een wetenschapper die het waagt op deze grens te opereren maakt doorgaans daardoor een storm van kritiek los.

‘Geloof goed voor de gezondheid op tal van manieren’
Er zijn duizenden studies die stellen een link te hebben gevonden tussen een aspect van religie – zoals kerkbezoek en bidden – en betere gezondheid. Geloof wordt vaak geassocieerd met lagere sterfte aan hart- en vaatziekten, minder beroertes, minder hoge bloeddruk en minder stofwisselingsstoornissen. Ook werkt het immuunsysteem van gelovige mensen doorgaans beter,  is de prognose voor infecties als HIV en meningitis beter en hebben ze een lager risico voor het ontwikkelen van kanker, de grootste killer in westerse landen.

Critici denken dat er systematische fouten zijn gemaakt in deze onderzoeken. Zij denken dat er ook andere factoren meespelen. Religieuze mensen hebben bijvoorbeeld een minder riskante levensstijl. Kerkgangers krijgen actieve sociale ondersteuning van hun geloofsgenoten en zwaar zieke mensen zijn niet in staat vaak de kerk te bezoeken. Toch wijst een recente meta-analyse van vele studies in dit gebied, waarin deze factoren zijn meegewogen, uit dat religiositeit en spiritualiteit wel degelijk beschermend werkt, zij het alleen in gezonde mensen [2]. In deze studie waarschuwen de auteurs overigens dat positieve resultaten vaak worden overgerapporteerd en negatieve resultaten worden genegeerd, dus dat het resultaat onder voorbehoud is.

Placebo-effect?
Zelfs als het verband tussen religie en een betere gezondheid werkelijk bestaat, is het volgens veel onderzoekers niet nodig om een goddelijke hand hierin te zien. Sommigen zien het “geloofseffect” als een placebo-effect en inderdaad wordt het placebo-effect steeds belangrijker. Het geloof dat een godheid zich inspant om je te genezen bereikt zo het gewenste effect[3]. Lissoni[1] gelooft dat de positieve emoties die geloof en spiritualiteit opwekt leiden tot een betere genezing. Het placeboeffect is overigens ook nu nog even mysterieus als het tientallen jaren geleden was. We weten dat placebo’s werken, maar nog steeds niet waaróm ze werken (al is er er een veelbelovende aanwijzing, zie voorgaande link). Je als wetenschapper hierop beroepen om zo bovennatuurlijke invloeden uit te kunnen sluiten zonder een werkingsmechanisme te kunnen geven is dus niet erg sterk.

‘Doel in het leven belangrijk’
Er zijn nog weer anderen die denken dat het er om draait een doel te hebben in het leven. Wat voor doel dan ook. Een interne locus of control, zeg maar. In een studie naar meditatie, uitgevoerd door Tonya Jacobs en haar groep [4], blijkt een enzym dat telomeren repareert in hogere concentratie voor te komen en meditatie te leiden tot een sterker gevoel dat het leven zin heeft. Volgens de groep zou dit effect wel eens belangrijker kunnen zijn dan meditatie zelf. Van je levensvisie je werk te maken is dus, zo kunnen we besluiten, erg goed voor je gezondheid. De moraal: verdoe je leven dus niet aan dingen die je niet belangrijk vindt.

Bronnen
1. P. Lissoni et al., A Spiritual Approach in the Treatment of Cancer: Relation between Faith Score and Response to Chemotherapy in Advanced Non-small Cell Lung Cancer Patients, In Vivo (2008)
2. Yoishi Shida et al., Religiosity/Spirituality and Mortality: A Systematic Quantitative Review, Psychotherapy and Psychosomatics (2009)
3. Nikola Kohls et al., Spirituality: an overlooked predictor of placebo effects? – Philosophical Transactions of the Royal Society B (2011)
4. Tonya L. Jacobs et al., Intensive meditation training, immune cell telomerase activity, and psychological mediators. Psychoneuroendocrinology (2011)