Tienduizenden jaren geleden, toen grote ijskappen het noorden bedekten, was Europa bedekt met een mammoetsteppe. Kan de mammoet deze steppe weer terugbrengen en hiermee het klimaat afkoelen?
Einde van de mammoetsteppe betekende een terugkeer van de bossen
De mammoet, een nauwe verwant van de Afrikaanse en Indische olifantsoorten, is duizenden jaren geleden uitgestorven door overbejaging. Dit leidde direct tot grote veranderingen in de natuur op het noordelijk halfrond. Want zonder mammoeten die jonge bomen opruimden en mos vertrapten, waren er geen grazers meer die ze onder controle konden houden. De bomen grepen hun kans en overwoekerden het gras. In enkele honderden jaren was het wuivende gras vervangen door de bekende enorme gordel van eindeloze wouden rond de poolcirkel. Dit had direct gevolgen voor het klimaat. Anders dan gras, absorbeert bos veel meer licht. Het gevolg: de aarde warmde op. Toendra en taiga zijn, anders dan tropische regenwouden, biologisch gezien veel minder productief dan grasland. Maar weinig diersoorten kunnen overleven in de taiga.
Kan de mammoet de steppe terugbrengen?
Een groep Russische wetenschappers nam de proef op de som. In een desolate uithoek in het uiterste noordoosten van Siberië, wat ze Pleistocene Park noemden, herintroduceerden ze grote grazers als Jakoetische wilde paarden, bisonsoorten en muskusossen. De gevolgen: de mossen werden platgetrapt en langzaam keerde het grasland terug. Ook verbraken de kuddes hongerige grazers het sneeuwdek in de winter. De temperatuur van de bodem daalde van -5 graden tot 30 graden onder het vriespunt. Dit stabiliseerde de gevaarlijke methaanclathraten in de ondergrond, die nu geregeld ontploffen.
Toch kunnen zelfs grote dieren als muskusossen weinig beginnen tegen metershoge bomen. Voor het betere sloopwerk heb je toch echt een grazer zo groot als een olifant nodig. Een mammoet, dus. Weliswaar kan de mens deze bomen te lijf met bulldozers, en op sloopgebied staan wij mensen op eenzame hoogte, maar de vereiste schaal van ecologische engineering is hoger dan wat mensen aankunnen. Dat kunnen we beter overlaten aan dieren die niets liever doen.
Sommige ecologen geloven dat herintroductie van de mammoet de mammoetsteppe weer tot leven kan wekken. Nu is er alleen een klein probleem. Zoals bekend, is de mammoet uitgestorven. We hebben weliswaar resten van ingevroren mammoeten ontdekt, maar een uitgestorven soort zoals de mammoet weer laten opstaan uit de dood is iets wat nog nooit eerder is geprobeerd. Maar, het goede nieuws is: we komen steeds dichter bij het moment dat we mammoeten weer tot leven kunnen wekken.