Deze fles olijfolie, gesierd met uw persoonlijke handtekening, is voor een luttele $15.200 uw eigendom. Bron: beautifullife.info

Kapitalisme heeft problemen nodig

Het kapitalisme is in veel gevallen een effectief probleemoplossend systeem. Helaas worden de problemen bepaald door de kapitalisten zelf, waardoor de kapitalisten alles in dienst stellen van de zelfverrijking. Wat is de oplossing?

De ondernemer: u vraagt, wij draaien
De centrale persoon in het kapitalisme is de ondernemer. De ondernemer kan een enkele persoon zijn, of een groep personen die via een nogal kromme juridische constructie, de “rechtspersoon”,  de rol van ondernemer speelt. De ondernemer is in het kapitalisme de persoon die de onder zijn of haar beheer staande middelen zo gebruikt dat hierdoor de maximaal toegevoegde waarde wordt gecreëerd. Het zal duidelijk zijn dat een goede ondernemer dus over een behoorlijk organisatievermogen en creativiteit moet beschikken. De succesvolste ondernemers zijn voortdurend bezig met nieuwe producten en diensten te verzinnen en uit te rollen.

Deze fles olijfolie, gesierd met uw persoonlijke handtekening, is voor een luttele $15.200 uw eigendom. Bron: beautifullife.info
Deze fles olijfolie, gesierd met uw persoonlijke handtekening en verpakt in een handgemaakte houten doos, is voor een luttele $15.200 uw eigendom. Bron: beautifullife.info

Hoewel er verrassend veel idealisten onder de ondernemers voorkomen, is voor een succesvolle ondernemer het maken van winst domweg noodzakelijk om te overleven. Ook een idealistische ondernemer zal er voor moeten zorgen dat wat zij ontvangt voor haar producten of diensten meer is dan wat zij en haar mensen er in hebben gestopt.

Wat is waarde?
De ondernemer moet dus waarde creëren. Een fabrikant van blikken bruine bonen combineert bijvoorbeeld de werkuren van zijn werknemers, de productielijn, droge bruine bonen, energie, water, zout, conserveringsmiddelen,bedrukte etiketten en de diensten van reclamebureaus  om zo goedkoop mogelijk blikken bruine bonen van een redelijke kwaliteit te produceren. De verkoopwaarde van een blik bonen van 800 gram (uitlekgewicht: rond de 500 gram) van het AH-merk Euroshopper ligt rond de 53 eurocent (precies 50 cent zonder 6% BTW). De 250 gram gedroogde bruine bonen die hiervoor nodig zijn, kosten op de veiling augustus 2013 rond de 25 cent. Van de overige 25 cent moet de ondernemer de afschrijving van zijn productieinstallatie, de lonen, transport, het blik, energie, management etc. produceren. Een knappe prestatie. Ongeveer hetzelfde blik bruine bonen, deze keer van het luxe merk Bonduelle, kost bij Albert Heijn €1,41. Wel bevat dit blik maar 300 gram bonen. Deze ondernemer voegt heel veel “waarde” toe, in de vorm van gebakken lucht, door veel bekende Nederlanders op televisie potsen te laten bakken, te schermen met “kwaliteitscontroles” en het blikje op te leuken met grappen en grollen. Daar betaalt de Bonduelle-koper dus flink voor.

De maatschappij moet de problemen bepalen
In het voorbeeld van de twee blikken bonen zien we hoe subjectief waarde kan zijn. De Bonduelle-fabrikant voegt heel veel waarde toe door zijn bonen in een kleiner blikje te stoppen en heel veel televisiereclame te maken. Het probleem dat de Bonduellefabrikant oplost is dus in feite: hoe geef ik de consument van mijn bonen het gevoel dat zij erg rijk en bijzonder is, terwijl honderden miljoenen Indiase huisvrouwen voor ongeveer een twintigste van de kosten van een blik Bonduelle er een verrukkelijke dhal van maken. Fopwaarde dus. Het meest extreme voorbeeld is het Griekse olijfoliemerk Lambda, dat ongeveer vijftienduizend dollar per flesje van een halve liter kost, althans: inclusief de luxe verpakking. Een flesje Lambda zonder tierelantijnen is voor 0,3% van deze prijs uw eigendom. Enfin, menig arme Griek verdient er een goede boterham aan.

‘We’ hebben echter geen flesjes olijfolie van vijftienduizend dollar nodig. We hebben genezing van kanker, gevaarlijke infectieziekten en schoon voedsel en drinkwater nodig. Die zaken die essentieel zijn voor de overleving van ons als individu, als soort en als planeetomspannend ecosysteem. Helaas wordt er aan deze zaken geen waarde gehecht door koopkrachtige partijen. Wie kan er voor zorgen dat het vinden van een definitieve genezing voor kanker, de ‘silver bullet’, bijvoorbeeld wordt beloond met een miljard euro? Hiermee zou voor honderden miljarden aan waarde worden gecreëerd, afgezien nog van het wegnemen van afschuwelijk leed.

Rol voor de overheid?
De meest voor de hand liggende actor om deze rol op zich te nemen is de nationale overheid of internationale organisaties als de VN. Een alternatief zijn rijke miljardairs (die helaas lang niet altijd zulke filantropen zijn als Warren Buffet of Bill Gates) die grote prijzen uit gaan loven om deze wereldproblemen op te lossen. Als het doel maar ambitieus genoeg gesteld wordt, zal er vroeg of wat later een uitvinder opstaan die het probleem oplost. Tenminste, als de natuurwetten dat niet fundamenteel verbieden. Op deze wijze kan het kapitalisme in zo een richting worden gestuurd, dat niet alleen de rijken rijker worden, maar dat ieder mens, vooral de armsten en de zieken, er enorm in levenskwaliteit op vooruit gaat.

8 gedachten over “Kapitalisme heeft problemen nodig”

  1. Waarom kapitalisme werkt, is omdat eigen belang het grootste belang is [in onze maatschappij]. Mensen willen gewoon hun behoeftes bevredigd zien, ongeacht wat op hun bankrekening staat.

    De rol van de overheid die ik zie is dat ze sturend zijn. Sturend in het feit dat ze bepalen waar ze geld voor beschikbaar stellen. Hier in Nederland is er veel geld gestoken in een sociale samenleving. Er zijn vangnetten en werknemers zijn meer beschermd als de werkgevers. Maar de lessen uit  het (recente) verleden is dat er veel misbruik van wordt gemaakt. Meeste mensen zijn liever lui dan moe en profiteren van de mazen in de wet.

    De overheid is afhankelijk van de mensen die de hun geld/projecten gebruiken/uitvoeren. Helaas gaat dat vaak niet optimaal. Vandaar dat marktwerking het credo is/was.

     

  2. Daarom is de Nobelprijs bedacht denk ik, en een basis inkomen is misschien beter dan de sociale vangnetten.
    Daar kan geen misbruik van gemaakt worden, en misschien gaan de zwitsers dat proberen.
    En misschien is er veel nieuwe wetgeving om te voorkomen dat het weer crisis kan worden, maar die gaat vast weer niet ver genoeg.

  3. I call bullshit. Het kapitalisme IS een probleem. Ik ken dan ook geen probleem dat we met kapitalisme kunnen oplossen en niet met iets anders. In de meeste gevallen zijn de andere alternatieven al gelijk beter.
     
    Laat ik het hele verhaal maar eens overdoen:
     
    “Het gildesysteem is in veel gevallen een effectief probleemoplossend systeem. Helaas worden de problemen bepaald door de gildemeesters zelf, waardoor de gildemeesters alles in dienst stellen van hun eigen clubje. Wat is de oplossing?
     
    De ondernemer: u vraagt, wij draaien
    De centrale persoon in het gildesysteem is de ondernemer. De ondernemer kan een enkele persoon zijn, of een kleine groep personen in dienst van een meester. De ondernemer is in het gildesysteem de persoon die de onder zijn of haar beheer staande middelen zo gebruikt dat hierdoor de maximale waarde wordt toegevoegd, voor zowel de samenleving, de klant, als voor zichzelf. Het zal duidelijk zijn dat een goede ondernemer dus over een behoorlijk organisatievermogen en creativiteit moet beschikken. De succesvolste ondernemers zijn voortdurend bezig de samenleving te bedienen.”
     
    Het is trouwens niet waar dat waarde wordt gecreëerd, er wordt een prijs gecreëerd. Ook vind ik het nogal vreemd dat het kopje luidt “u vraagt wij draaien” en dat vervolgens wordt verheerlijkt dat een moderne ondernemer voornamelijk doet waar helemaal niemand om gevraagd heeft. Degene die draait als iemand wat vraagt is een ambachtsman. Juist, die personen die het kapitalisme nou net de das heeft omgedaan met haar eenvormigheid. Welke fietsenmaker kan er nog een fiets maken? Het zijn alleen nog maar dozenschuivers. En ik heb toch vaak genoeg een fiets gehad die gerepareerd moest worden en stad en land afgezocht naar iemand die dat kon. En ook gevonden: een werkplaats om licht verstandelijk gehandicapten wat te doen te geven. Maar die is inmiddels ook door dat glorieuze kapitalisme wegbezuinigd. Ze boden namelijk waarde in plaats van alleen maar een prijs! En dat is natuurlijk het grootste bezwaar van het kapitalisme: alles gaat om prijs, niets gaat meer om waarde en voor een betere prijs is alles geoorloofd. Welk probleem wil je hiermee oplossen?
     
    Voor de duidelijkheid: het gilde was een soort “officiele zelfregulering”. De gildemeesters dachten ook in eerste instantie aan hun eigen groep, maar ze beseften drommels goed dat ze hun zelfregulerende macht aan de samenleving te danken hadden en dat de samenleving ze op elk moment weer kon opdoeken. Het gilde moest dus ook beter zijn voor de samenleving. Ze waren dus erg beschermend (concurrentie was het allerergste kwaad), maar daardoor ook erg faciliterend. Gilderegels gingen ook over kwaliteit en sociale omgang, juist omdat er (ook door de gilderegels) van vele bedrijven maar één was in de stad. Door de gilderegels was samenwerking ook verplicht: als je een mes wilde hebben mocht een smid het lemmet maken, de houtbewerker (of een beenbewerker) de handgreep en de schoenmaker het hoesje om hem aan je riem te hangen. Zo hadden dus 3 mensen te eten van één product.
     
    Dit is na het omvallen van het gildesysteem volledig verdwenen. Samenwerking is vervangen door concurrentie, en daarmee de samenleving door een kluit individualisten. Dat gebeurde uiteraard niet vanzelf. Daar moest ook eventjes alle gemeenschappelijke grond voor worden onteigend, zodat mensen hun eigen voedsel niet meer konden verbouwen en arbeid het enige was wat ze nog hadden. Kijk nog maar of er in je dorp een Brink te vinden is, dat was een gemeenschappelijk stuk grond.

    1. Kapitalisme is de winnaar der systemen.

      Zoek liever op postkapitalisme, dan terug te grijpen op de gildesysteem van eeuwen geleden waar machtsmisbruik en monopolie de norm waren.

      In het kapitalisme kan iedereen producent zijn en is per definitie een dynamisch systeem waar vraag en aanbod door de markt wordt bepaald.

      In deze tijden van crisis is er vraag naar maatschappijkritische inzichten en zie wie ervan profiteren.

      1. Ik grijp terug naar het gildesysteem omdat dat aan het kapitalisme voorafging. Ik had een soortgelijk verhaal ook over het feodale stelsel kunnen houden. Met het feodale systeem kun je ook heel veel dingen oplossen, maar is het daarom zaligmakend? Niet echt, denk ik.
         
        Voorstanders van het kapitalisme zeggen vaak dat dat de enige manier is om mensen te organiseren: door in te spelen op ieders egoïsme. Maar daarbij vergeten ze “even” de geschiedenis, die eerst alle bestaande organisaties kapot moest maken om het kapitalisme mogelijk te maken. En ook vandaag de dag blijken mensen zich prima te kunnen organiseren zonder ze als domme koopjesjagers te behandelen (misschien bedoel je dat met het postkapitalisme?). Zie de open-source beweging, en de vele side-steppers (mensen die zelf hun problemen oplossen in plaats van zich te verzeten of juist braaf mee te lopen) in eco-dorpen of kleiner verband.
         
        Sterker nog, nu er steeds meer side-steppers komen, wordt de wet steeds meer aangescherpt om mensen in het kapitalistische gareel te laten lopen: centraal wonen wordt nog net niet illegaal, maar wel onbetaalbaar, veel natuurlijke medicijnen zijn in de afgelopen decennia hun officiële goedkeuring kwijtgeraakt, je moet belasting betalen over je eigen opgewekte energie alleen burgers en zelfstandigen betalen nog belasting (de grote jongens maken afspraken met de belastingdienst), en ga zo maar verder.
         
        Ik vraag me serieus af of het kapitalisme wel gewonnen zou hebben als het destijds niet met zoveel geweld was ingevoerd.

  4. Het bovenstaande artikel verwerpt feitelijk de vrije markteconomie. Kapitalisme is gebaseerd op een vrije markteconomie, waarbij de productie bepaald wordt door de keuzevrijheid van de consument. Productieve investeringen zijn dan vraaggedreven en worden down-top bepaald. Het prijsmechanisme is hierbij een belangrijk instrument. Natuurlijk zijn er consumenten die een zodanige koopkracht hebben dat zij andere overwegingen hebben dan het vervullen van een eerste levensbehoefte. Zij geven dan vrijwillig veel van hun koopkracht af aan anderen in de vorm de in dit artikel genoemde ‘premie’.
    Het probleem vandaag de dag is niet het kapitalisme als zodanig, maar is veel meer gelegen in het gebruikte intermediair: geld. Binnen ons geldsysteem wordt geld per definitie als schuld in omloop gebracht, zodat geldt: GELD = SCHULD. Dit gaat goed zolang nieuwe schulden een productieve bestemming vinden. Echter, zodra nieuwe schulden aangewend worden ten behoeve van bestaande spullen, zoals onroerend goed, gaat het fout. De economie groeit dan niet met dezelfde snelheid als de totale schuldenberg. Alsdan is de kiem gelegd voor een finale banken- en schuldencrisis. http://www.economie-macht-maatschappij.com/banken-schuldencrisis.html
     
     

  5. Quote emmrob ” Kapitalisme is gebaseerd op een vrije markteconomie
    Dat zou zo moeten zijn helaas kan men na een redelijk onderzoek vast stellen dat er van die vrije marktwerking weinig over is gebleven.En kapitalisme is juist door de scheefgroei van die zogenaamde vrije marktwerking in deze crisis geraakt op den duur zorgen nu juist de vorming van super-corporaties dat er door belangenvertrengeling geen vrije markt meer is .Dat is dan slechts nog een illusie.Ook de illusionaire keuzevrijheid word door sluwe marketing en psychologische uitgedachte vormen van mind-control behoorlijk ondermijnd Dus ja in theorie heb je gelijk maar in de praktijk worden werkelijke regels en zelfs wetten aan de laars gelapt of men vind er wet-technisch gezien een maas in.Dus uiteindelijk is het kapitalisme wel het huidige probleem na enig gedegen onderzoek.Mvg Jasper.

    1. Ik denk dat de “vrije markteconomie” altijd al een sprookje is geweest. Kapitalisme gaat al heel gauw over de wet van de grote aantallen. Dus is eigenlijk niemand “vrij” om een ambachtsman te worden, want je wordt dan gelijk weggeconcurreerd. Kapitalisme bevordert weinig maar grote bedrijven met goedkope massaproductie waar een klant uit kan kiezen. De klant kan echter bepaald niet kiezen wat hij zelf zou willen, want het is gewoon financieel niet haalbaar om dat te produceren.
       
      Uiteraard gooit onze overheid er nog een schepje bovenop door monopolies niet te ontmoedigen, maar ze te zien als handelswaar. Dat is trouwens een kant van het kapitalisme waar ik erg weinig over hoor: de scheiding tussen klant en betaler. Voorbeeld: een openbaar vervoer bedrijf is de klant van de overheid voor het monopolie, en de reiziger mag alleen maar betalen. De “markt” speelt zich geheel buiten de reizigers af.

Laat een reactie achter