Doemvoorspellingen zijn meestal onzin, maar toch mateloos populair.

Waarom is doemdenken zo populair?

2012. Nibiru. Neerstortende asteroïden. Het broeikaseffect. Al deze doemdenkerstheorieën kennen grote scharen aanhangers. Deze geloven voorspellingen dat de mensheid bijna geheel zal worden uitgeroeid grif. Waarom is doemdenken zo populair?

De feiten stemmen tot optimisme, toch is pessimisme de regel
Optimisme is een uitzondering, pessimisme de regel. Zeker in Europa en het Midden Oosten. Onheilsprofeten van allerlei pluimage halen hun inspiratie uit de merkwaardigste bronnen. Denk aan slecht begrepen geschriften van de Maya’s, Mexicaanse inheemsen die hun eigen ondergang niet aan zagen komen. Anderen wijzen op de grote uitsterfgolven die de aarde om de vijftig tot honderd miljoen jaar treffen. Dit gevaar is reëler, maar ook niet overweldigend groot op menselijke tijdschalen. Ons leven nu is beter dan het ooit in de geschiedenis van de mens geweest is. Alles wijst er op dat het in de toekomst nog veel beter wordt. Domweg omdat onze techniek steeds beter wordt en daardoor onze mogelijkheden toenemen. Dit zijn onloochenbare feiten. Waarom dan toch het massale pessimisme?

Pessimisme in het verleden heel logisch

Doemvoorspellingen zijn meestal onzin, maar toch mateloos populair.
Doemvoorspellingen zijn meestal onzin, maar toch mateloos populair.

In het verleden was er de nodige reden voor pessimisme. Als de bevolking in een gebied te veel groeide, raakte de bodem uitgeput en ontstonden er hongersnoden. De weerstand verzwakte, waardoor mensen massaal stierven aan ziekten als de pest of de pokken. Als je fouten maakte, de lokale heerser beledigde of zwanger werd zonder gehuwd te zijn bijvoorbeeld, werd je onmiddelijk afgestraft. Ook een beschaving hield het gewoonlijk niet langer dan een paar eeuwen uit voor ecologische rampen of oorlogszuchtige invallers. Kortom: in die tijd was pessimisme verstandig. Al was het leven zelfs in de late Middeleeuwen een stuk prettiger dan in de steentijd.

Waarom zijn mensen zo dol op doemdenken?
Doemvoorspellingen zijn ingrijpend, spreken tot de verbeelding en jagen angstgevoelens aan. Je zal je eerder druk maken over het opraken van de aardolie, dan dat je over tien jaar in een snelle elektrische auto rijdt en ooit straatarme landen snel welvarend worden. Ze bieden ook een vorm van vastigheid en versimpelen de wereld. Als er een nieuwe ijstijd aanbreekt, hoef jij je niet meer druk te maken over wat je over vijf jaar moet doen. Dat wordt waarschijnlijk de ijzers van je slee bekleden met bevroren modder of bevroren koeien losbikken uit de gletsjer, niet een nieuwe opleiding NIMA-B volgen of je sinterklaascadeautjes downloaden en met je nieuwe 3D-printer uitprinten zonder dat je kleintjes er achter komen. Trouwens: die kleintjes zouden wel eens onsterfelijk kunnen worden als de wetenschappers een beetje opschieten.

Het vooruitzicht van een wereld waarin we veel rijker zijn dan nu, veel meer leuke dingen meemaken en we het nog nooit zo goed gehad hebben is voor veel mensen beangstigend. Dit kan toch niet, er moet ons een straf te wachten staan. Hier komt het religieuze schuldgevoel weer de kop op steken. Opmerkelijk genoeg zijn het vooral gelovigen die dol zijn op doemdenken. Geen wonder. Alle grote godsdiensten gaan uit van een vernietigend armageddon waarin de mensheid ten onder zal gaan en alleen de ware gelovigen zullen overleven. Het veel zachtzinniger en rationeler epicurisme heeft de vertoornde kerkvorsten niet overleefd. Er zijn helaas maar een paar fragmenten van de meesterwerken van de optimistische Epicurus overgebleven en dat dankzij de vernietigende uitbarsting van de Vesuvius, een natuurramp, die de bibliotheek van een epicurist onder vulkaanas begroef. Toch iets om droef te stemmen…

40 gedachten over “Waarom is doemdenken zo populair?”

    1. Zie ook de FAQ:

      Waarom zijn jullie zo schaamteloos optimistisch?
      We hebben als mensheid per saldo al zoveel bereikt. Het heelal is zo heerlijk groot. En… de domheid van de mens is oneindig, dus het potentieel om deze te verbeteren ook.

      ;)

      1. Ik begrijp je helemaal. In wezen ben ik ook optimist. Ik denk graag in oplossingen en niet in problemen. Maar daarnaast ben ik nou eenmaal hoog intelligent, kan ik niks aan doen. Ons soort schijnt een roze bril te missen ofzo. Ik zie wel degelijk problemen, gewoon realistisch. (Geen 2012 scenario ofzo, Homo Sapiens zal er nog heel lang zijn.)

        FF staccato, vergeef mijn schrijfstijl;
        Snelle opwarming aarde door snelle stijging CO2,
        allerlei pieken (olie, zoetwater, vruchtbare grond, etc),
        allerlei limieten (bevolkingsgroei cq voedsel productie,
        plafond kapitalistische systeem, etc.),
        rijk arm verschillen die nog verder toenemen.
        Door afhankelijkheid van olie (industrie, vervoer, plastics, kunstmest, etc) en electronica (industrie, vervoer, automatisering, communicatie) en de kleine “fout” marges bij huidige omvang bevolking kan er snel iets goed mis gaan.
        Vroeger kon men terugvallen op de plaatselijke boer.

        Kortom er kan snel iets misgaan en dan kan je niet snel genoeg corrigeren.
        Er gaan dus steeds meer mensen sterven. Of je moet per direct zorgen voor een bevolkingsafname en het ontzeggen van groei aan ontwikkelingslanden.
        We zitten echt tegen een aantal limieten aan. Zelfs als de bevolking nu stopt met groeien blijft de vraag naar van alles en nog wat echt snel stijgen. Uiteraard zal de nood wel een oplossing brengen (innovatie en draadkracht aan elkaar gekoppeld) maar ik voorzie dat met het huidige kapitalistische systeem vooral de happy few daarvan zullen profiteren. Dat kan ook niet anders, zelfs met een ander systeem heb je last van schaarste.

        Dan nog dit; Ik heb bijna alle continenten wel gezien. Nederlanders hebben het nog te goed en die zien de problemen dus wellicht ook minder. De verschillen groeien alleen maar. Zelfs in de BRIC landen sterven er dagelijks mensen op straat van de ellende en dit zal nog wel even blijven. Ik woon in Brazilië (ben nu ff in Europa) en zie vooral groei op hoog niveau en de klappen van inflatie op laag niveau. Ook in mijn tijd in Zuid Afrika en USA zag ik helaas de problemen alleen maar groeien en dat ondanks de val van de apartheid of de toenmalige economische groei.

        Kortom, ja, we groeien technologisch, er zal veel veranderen en nee, sommige dingen los je niet 123 op met verfijnde technologie.
        Maar maak mij / ons blij :-) Ik hoor graag goed nieuws!

        1. moerstaal,

          Je spreekt in contradictio in terminus.

          Weet je eigenlijk wel wie Germen is? Als je het hebt over: “ons soort“ dan is Germen (en waarschijnlijk alle andere auteurs van visionair.nl) zonder twijfel iemand die behoort tot jouw soort. En tsja..wie ik ben?? Daar zijn de meningen nog over verdeeld :)

        2. @Moerstaal: ik heb je wel vaker zien langskomen op deze site, toch?
          Mijn vorige reactie klinkt grappig, maar de betekenis is serieus bedoelt. En als het goed is komt dat ook terug in veel van onze artikels; de status quo is allicht niet okay, maar laten we ons focussen op hoe het beter kan (normatief) of waar het al beter gaat (analytisch). Er zijn omslag punten en de ‘paradigma-shift’ waar het huidige duurzame denken een gevolg van is, is misschien een begin van een betere weg.

          Shure, er moeten zeker mensen zijn die zich wat meer focussen op de negatieve gevolgen van dingen, zodat men gewaarschuwd is en er een verandering op gang kan komen. Maar dat zijn er misschien wat veel geworden, vandaar ook dit artikel. Zie ook onder ‘Visionaire Websites’ bij de omschrijving van Cassandra Club: “blog met vaak pessimistische (of, volgens Cassandra Club zelf, realistische) visies over de toekomst”. Wij pogen een soort positieve tegenhanger te zijn.

          Verder ben ik het helemaal met je eens (zoals ook de meeste filosofen zeggen) dat je wat meer van de wereld moet hebben gezien dan alleen je eigen achtertuin.
          Oh en als laatste opmerking ben ik het ook niet met alles uit dit artikel eens ;)

  1. Barry, zoals ik wel vaker op diverse fora schrijf; neem mijn schrijfels niet te serieus.
    Trouwens, je weet ook niet wie ik ben. En wij missen lichaamstaal.
    Ik laat ik het even bij.
    Cheers

    1. behalve dat je zegt dat je hoogintelligent bent, en ik heb geen reden om daar aan te twijfelen, weet ik idd verder niks van je.

      je zei dat de schrijver wel eens een roze bril op kon hebben en niet lang daarna zei je dat jouw soort (hoog intelligente mensen) een gebrek hebben aan een roze bril. Dit heb je vast en zeker niet zo bedoeld, ik vond gewoon even dat ik je erop moest wijzen. Voor zover ik weet zijn alle auteurs van visionair.nl hoogintelligent. Er zijn veel hoogintelligente mensen bij wie het glas toch vrijwel altijd halfvol is.

      1. Ik was het draadje kwijt maar heb hem terug gevonden.

        Barry, ik heb geen zin in touwtrekken. Ik vind je wat dat betreft geen goede gesprekspartner. Je bent trouwens ook veel te persoonlijk. Bedenk ook graag dat ik hier nieuw ben. Trouwens, ik wist niet dat jullie vrijwel allemaal ook hoog intelligent zijn. Heet mij eens welkom en leg het mijn vriendelijk uit. Kom je veel verder mee.

        Jouw reacties doen mij trouwens denken aan NuJij waar ik gelukkig op eigen verzoek een ModReset heb gehad. Mij zie je daar niet meer weles nietes spelletjes spelen.
        Je duikt telkens weer op mij af en stuurt mij een kant op waar ik helemaal niet naar toe wil.
        Vergeet de details in mijn betoog maar kijk eens naar het geheel.
        Ga daar eens (onpersoonlijk) op in en blijf dus ontopic.
        Hans, adenis en Loek Peters schrijven ook hele zinnige dingen waar ik het mee eens ben.
        Ga daar eens op in.

        1. @Moerstaal: Je hebt gelijk wat het welkom heten betreft, dat wil ik (als admin) nog wel is vergeten. Bij deze dus alsnog een verlaat welkom!

          Hopelijk zien we je hier vaker verschijnen en zowel de positieve als negatieve reacties zijn welkom (mits redelijk onderbouwd). Ik ben het ook lang niet altijd met de andere auteurs eens, maar het stimuleren van nadenken (wat ons doel is) is daarmee wel bereikt. Heb je toevallig zelf wel eens wat geblogd of anderszins geschreven? Of heb je suggesties voor onderwerpen? Dan lees ik dat graag.

        2. Moerstaal,

          Ik heb eens heel goed over je reactie nagedacht.
          Als ik op Nujij.nl bovenop jou dook dan had dat een reden. Dit doe ik namelijk niet bij iedereen die eens iets zegt wat mij niet bevalt. Ik weet namelijk niet wie jij was op Nujij.nl dus is een stukje zelfreflectie van jouw kant net zo goed op zijn plaats. Je kan mij niet verwijten dat ik te persoonlijk ben omdat meteen de eerste opmerking die jij op dit artikel plaatste al behoorlijk persoonlijk was. Als ik jou telkens weer een kant op stuur waar jij niet zijn wilt dan vraag jezelf eens af waarom dat gebeurd. Wat mij betreft mag je, mits je er goede redenen voor hebt elk artikel op de juiste manier onderuithalen. Maar begin nooit over de auteurs want dan spring ik in. Dit doe ik ook op Nujij.nl. Als mensen daar terecht een artikel onderuithalen kunnen ze zelfs een compliment van mij krijgen, auteurs horen ervoor te zorgen dat hun artikelen waterdicht getimmerd zijn of dat er duidelijk in vermeld staat dat sommige dingen visionair bekeken moeten worden en dat sommige zaken die nog niet vaststaan ook als niet vaststaand bekeken moeten worden. Als mensen op Nujij.nl auteurs beginnen af te zeiken of netjes gezegd omlaag te halen en ze doen het vaak genoeg dan krijgen ze een serieus probleem met mij. Nogmaals, ik weet niet wie jij op Nujij.nl was maar als jij je zo opgesteld hebt dan is dat waarschijnlijk de reden geweest waarom ik op jou vervelend gereageerd heb. Als ik niet vervelend op jou gereageerd heb maar je hebt mijn reacties gevolgd die ik op anderen gegeven heb en je hebt daarop je mening gebaseerd dan hoop ik dat je niet vergeet dat er altijd redenen zijn waarom ik op iemand reageer. Sommige mensen op Nujij.nl zijn erop gericht om visionair.nl of de auteurs eronderuit te halen zonder dat ze in staat zijn op de juiste manier te reageren op een artikel. Mischien vergis jij je zelfs..Op deze site ben ik Barry en op Nujij.nl ben ik News4U. Ik ben geen auteur en geen redactielid van visionair.nl. Dus weet je wel zeker dat ik het was die bovenop jou dook?

          Als je vindt dat ik geen goede gesprekspartner ben..prima, waarop baseer je dat dan? Ik had je trouwens al een keer welkom geheten op deze site maar dat draadje had je dan blijkbaar ook gemist. Wil je dat ik ontopic reager? Prima, zou je hetzelfde dan ook voor mij willen doen? Bedenk wel dat als we alleen maar ontopic moeten gaan reageren dat mijn reacties verdomd saai zullen worden. Dus trek die hoogintelligente lange tenen van je maar weer in voor ik er weer op trap en pas wat zelfreflectie toe om erachter te komen waarom jij en ik allergisch op elkaar reageren.

          Er zijn 2 dingen waar ik allergisch op reageer, mensen die zich superieur opstellen ten opzichte van andere mensen omdat ze hoogintelligent zijn en daarbij ook nog eens proberen andere mensen ermee omlaag te halen en mensen die op een site als dit met bijbelse teksten gaan wapperen die (voor mij) onbegrijpelijk zijn in combinatie met de topics. Jij valt niet onder categorie nr2, val jij onder categorie nr1? Maar goed, ik ben niet van plan om verder te gaan met een intellectuele oorlog die je blijkbaar ook met mij had op Nujij.nl. Geef je gewoon nooit af op de auteurs van visionair.nl en wij kunnen gewoon door 1 portal genaamd visionair.nl.

          Als laatste: Op nujij.nl kunnen auteurs zich niet verdedigen tegen antivisionaire hooligans, daarom verdedig ik de auteurs daar. Als jij niet onder dat groepje viel dan zal het in de toekomst allemaal best meevallen, ik ben de kwaadste niet, het kost alleen wat tijd om mij te leren kennen.

        3. Hallo Barry,

          Dank je voor je reactie welke mij me reuze meevalt!
          Dus ik hoef geen lange tenen in te trekken of ik ben vanavond gewoon chill ;-)
          Anders had ik namelijk ook niet meer gereageerd. Dat is namelijk al jaren mijn strategie.
          Als gesprekken, zeker die in het digitale domein ontaarden in eindeloos touwtrekken; Laat maar gaan dan… kan ook weer verkeerd worden opgevat maar goed…

          Trouwens, je welkom is mij ontgaan.
          Enne, Niek dank je :-)

          Voor zover ik weet hebben wij nooit op elkaar gereageerd op NuJij laat staan met elkaar in de clinch gelegen. Mijn pseudoniem aldaar is ook moerstaal.
          News4u zie ik weleens langskomen, voornamelijk als plaatser van jullie artikels in de wetenschapsrubriek van NuJij.
          Aangenaam!

          Al met al is er volgens mij niets aan de hand.
          Neem mijn laconieke opmerkingen maar met een korrel zout.
          Tot schijfs!

          Cheers

  2. De grenzen aan de groei zijn bereikt, economische groei zit er niet meer in. De (menselijk) bevolking van de Aarde zal gaan afnemen.
    Maar…. dat is nog geen doemdenken.
    Minder materiële welvaart is niet per definitie slecht.
    Een kleiner aantal mensen op de wereld is geen ramp.

    De Grenzen aan de Groei kun je doemdenken noemen, als je uitsluitend gelukkig kunt worden van materieel bezit en genot.
    De term doemdenker zegt meer over degene die hem gebruikt, dan over degene die hij aanspreekt.

        1. Ik was niet erg precies in mn uitlating. ‘als je uitsluitend gelukkig kunt worden van materieel bezit en genot’ is in grote lijnen de aanleiding van dat artikel.

          Kijken of ik vandaag een artikel over goede doelen kan publiceren :)

      1. De toekomst van de planeet staat al vast, Julie.
        Die zal nog miljarden rondjes draaien om de zon. Of er nu veel of weinig leven op is, maakt niet echt uit.
        Je bent hier maar eventjes: doe leuke dingen i.p.v. piekeren.

  3. volgens mij ligt het “doem denken” in onze genen. Dit is hoort bij de overlevings intuitie. Aangezien dit in de rijke landen weinig meer wordt geprikkeld (ik heb bijvoorbeeld nog helemaal geen bijna dodelijke ongeluk gehad) blijven we toch in de modus om te denken aan overleven. De enige manier is voorbereiden op een grote ramp (in ieder geval erover praten). Niemand gaat zich namelijk vrijwillig voor een auto gooien.

    De kansarme personen (degene waar moerstaal het over heeft) zoeken meer naar verlossing. De dag dat ze gered worden uit hun leven.

    Zou graag wel eens een onderzoek willen zien of mijn gedachte echt kloppen.

  4. Ik vind dit een naief artikel…. Ok, er staan een paar zinnige dingen in maar het feit alleen al dat je hier vanuit gaat; Quote… Ons leven nu is beter dan het ooit in de geschiedenis van de mens geweest is. Alles wijst er op dat het in de toekomst nog veel beter wordt. Domweg omdat onze techniek steeds beter wordt en daardoor onze mogelijkheden toenemen.

    Wat weten wij daar nu helemaal vanaf? Er worden steeds meer bewijzen gevonden dat wij hier 400.000 jaar geleden ook al rondliepen. Ooit van de Sumerische kleitabletten gehoord? Waarin duidelijk wordt verteld dat ze electriciteit hadden, laboratoria voor DNA manipulatie en dat ze rond vlogen in schotelachtige vervoersmiddelen… neem ook de opstapelende bewijzen dat er al eerder een nucleaire oorlog is geweest op Terra… en last but not least… dat wij hier zijn gebracht en gecreeerd door een beschaving die al miljoenen jaren bestaat? We zijn niet de eerste en zeker niet de laatste die hier op aarde een zogenaamde ontwikkelde beschaving tot stand laten komen!

    Logisch nadenken en gewoon rekening houden met bepaalde scenario´s is niet per definitie doemdenken. Kijk eens om je heen? We hebben een financiele crisis, een klimaatcrisis, een energiecrisis, een nucleaire crisis, een kerkcrisis, een onderwijscrisis, een politieke crisis…. en moeder aarde verkeerd ook in een flink onrustige toestand… kijk maar naar alle vulcanische en tectonische activiteit… dit is niet perse een crisis, licht er maar net aan uit welk perspectief je het bekijkt.

    We hebben pas echt problemen als dit op korte termijn gebeurd; Quote….ooit straatarme landen snel welvarend worden… nee, daar zitten we nu op te wachten… Terra is al leeggeplunderd en kan niet nog een 4 miljard mensen in welvaart extra gebruiken!

    Ik zeg; Moeder aarde, druk even op de resetknop…. ff de stroom uit voor een paar jaar! Dan komt alles goed…. lol

    1. @camel

      dit artikel gaat er toch niet over of we alles in de toekomst mooi en fantastisch wordt, maar waarom doemdenken zo populair is. Jij noemt nu allerle beschavingen die in het verleden zijn uitgestorven. Dit gebeurt meestal niet in 1 mensen leven. Als we terug gaan naar de afgelopen 20 jaar, dan zou de wereld al bijna 50x vergaan zijn.

      het stukje schrijft heel duidelijk dat de kans dat dit in ons mensen leven (op dit moment) gebeurt erg klein is. heeft niets te maken dat de mensheid over 10.000 jaar nog wel of niet bestaat.

  5. Wat een naïviteit. Volgens mij zijn er maar weinig “doemdenkers” die menen dat ons een straf te wachten staat, omdat het goed zou gaan. Erg kortzichtig om enkel vanuit je eigen situatie te redeneren. Per dag komen er 35000 mensen om door honger en ondervoeding. Het gaat zo goed met ons! We Gebruiken landbouwgrond om biobrandstoffen te produceren. Wat zijn wij goed bezig! We klampen ons vast aan groei systemen op een planeet die eindig is. Heel slim van ons! Als er een olie veld word gevonden van 700 miljoen vaten, dan word dit door de media met veel bombarie gemeld. Dat we 85 miljoen vaten per dag gebruiken, en het veld dus maar 8,2 dagen mee gaat is bijzaak. We zijn goed geïnformeerd en weten dus precies wat er komen gaat.

    We zijn niet de eerst beschaving die met open ogen op haar eigen eind afstervend.

  6. In tijden van grote veranderingen en daarmee onzekerheid heb je altijd mensen die doemdenken. Maar wat is precies doemdenken? Dat vind ik ook niet zo interessant. Wat ik wel weet is dat ook onze tijd er mensen zijn mensen die denken dat de wereld vergaat. In zekere zin vergaat deze ook, maar dan figuurlijk en niet letterlijk. De wereld is steeds in verandering en eens in de zoveel tijd is er een grote verandering. De ‘oude’ wereld verdwijnt en een ‘nieuwe’ komt ervoor in de plaats. Dat is altijd al zo geweest en zal altijd ook zo blijven. En als je wereldbeeld niet mee gaat in die verandering, dan heb je een groot probleem. Ik denk dat doemdenken dan ook erg veel te maken heeft met je perceptie van de wereld en daarmee je wereldbeeld.  

  7. Mensen zijn van nature geneigd eerder én heftiger te reageren op negatieve invloeden dan positieve.
    Dit is in de loop van onze evolutie ontstaan om de doodeenvoudige reden dat wanneer men niet op gevaar reageerde de kans groot was dat dat gevaar het einde van het voortbestaan zou betekenen. 
     

    1. Probleem is alleen dat angst juist ook kan doorslaan en verlammend kan werken. Doemdenken zou je dan kunnen zien als een vorm van verlamming om toch een vorm van zekerheid te hebben.

      1. Dat is waar, daarom zijn overheden en organisaties als Darpa, Blackwater Corp, maar ook media, en de commercie denk ik ook zo geinteresseerd in de interactie tussen angsten en mensen en zien we gemiddeld veel meer slecht nieuws dan goed nieuws.
        Iemand met zijn of haar angsten manipuleren is  de makkelijkste methode om iemand te laten doen wat je wilt, immers gaan de meeste mensen hun angsten uit de weg ;)
        Gelukkig is er voor elke beweging een tegenbeweging, zoals de vrije nieuwsgaring op internet bijvoorbeeld ;)

        1. Dat is waar :-) Angst en schaarste gaan overigens ook zeer goed samen. Eerst veel ruimte geeft en dan weer inperken. Schaarste als beïnvloedingswapen.

          En inderdaad: lang leve het vrije internet!
           

Laat een antwoord achter aan Julie Reactie annuleren