Ideeën en techniek Archieven

StarTram: tram naar de sterren

8 reacties / Ideeën, Ideeën en techniek, Visionaire projecten, Zonnestelsel / Door Germen Roding

Met een nieuw, visionair plan willen enkele ruimtewetenschappers de ruimte definitef openleggen. De meest uitgebreide versie van Startram kan zelfs mensen voor de kosten van een rond-de-wereld ticket in low earth orbit brengen.

StarTram, een soort rail gun?

Het voorgestelde lanceersysteem Startram werkt niet met raketten of raketbrandstof, maar door elektromagnetische aandrijving. Elektromagneten versnellen een gemagnetiseerde drager op rails en lanceren de lading uiteindelijk in de stratosfeer. Er zijn al veel plannen ontwikkeld voor een magnetische accelerator, zowel in science fiction als op NASA-tekentafels, maar tot nu toe is geen het laboratoriumstadium voorbij gekomen.

Volgens de bedenkers van Startram heeft hun geesteskind wel kans van slagen. Startram maakt gebruik van nu al verkrijgbare technologie en is volgens de bedenkers commercieel haalbaar. Dus zou in principe gebouwd kunnen worden. Een van de ontwikkelaars is dr. James Powell, mede-uitvinder van supergeleidende maglev treinen. Mede-initiatiefnemer dr. George Maise, een ruimtevaartingenieur die hiervoor aan Brookhaven National Laboratories verbonden was, heeft voldoende ervaring om dit idee in praktijk te brengen.

Alleen vracht voor 20, of ook passagiers voor 60 miljard

De bedenkers hebben twee verschillende modellen voorgesteld: een versie die alleen vracht kan vervoeren (Generation 1). Dit model kost ongeveer 20 miljard dollar (plm. 16,3 miljard euro, zeg maar een klein bankreddinkje a la ABN Amro) en tien jaar om te bouwen. Deze versie kan tegen een hoge berg gebouwd.

De krachtiger passagiersversie, Generation 2, zou rond de 60 miljard dollar kosten (plm. 47 miljard euro, een achtste van wat er in Afghanistan doorheen is gedraaid om de Afghanen te “bevrijden” van zichzelf). Deze uitgebreidere versie kan in rond de 20 jaar voltooid worden. De Generation 2 is maar liefst 1609 km lang en reikt tot een hoogte van 20 km in de stratosfeer. De lancering werkt door miljoenen ampères stroom door zowel supergeleidende kabels op de grond, als door een kabel boven de buis te sturen. Deze (in tegengestelde richtingen bewegende) stromen stoten elkaar vervolgens af, waardoor de buis blijft zweven.

Door de enorme lengte kunnen passagiers na een geleidelijke versnelling een snelheid van 9 km/s bereiken zonder door dodelijke g-krachten tot moes te zijn gedrukt. Bij deze enorme snelheden is de luchtweerstand enorm. Vandaar dat de elektromagnetische versnelling plaats vindt in een luchtledige buis.

Enorme kostenbesparing

Beide uitvinders wijzen er op dat lanceren via een Startram-achtig systeem vele malen goedkoper is dan lanceren met een raket. Een kilogram lading in low earth orbit brengen kost nu rond de tienduizend dollar. Met de Startram zou dit slechts vijftig dollar kosten, waarvan slechts een procent energiekosten. Ruimtereizigers naar het internationale ruimtestation ISS kunnen hun ticketkosten drukken van 20 miljoen tot vijfduizend dollar.

Is StarTram een realistisch plan?

Onderzoekers van Sandia National Laboratories hebben het plan doorgerekend, op zoek naar fouten, maar hebben geen ernstige gebreken in de opzet kunnen vinden. De voornaamste technische uitdaging is opschalen van bestaande systemen. Voor zowel de tunnel als de ruimtevaartuigen is een supergeleidende niobium legering nodig, die wordt gekoeld tot 4 kelvin. Dit is zeer koud, deze temperatuur van 4 graden boven het absolute nulpunt komt alleen binnen bereik met het zeer schaarse helium.

Dit plan zou inderdaad de ruimte open kunnen leggen en plannen om asteroïden te ontginnen of andere planeten te koloniseren realistisch maken. Zwakke punten zijn m.i. de zeer sterke magnetische velden die op worden gewekt. Dit kan de vlucht van trekvogels, alsmede de vele andere wezens die gevoelig zijn voor magnetisme, ontregelen. En ook de krankzinnig grote hoeveelheden helium die nodig zullen zijn.

Aan de andere kant, hiermee kunnen we wel dat helium gewoon uit de ruimte halen. Want planeten als Jupiter bestaan er voor een groot deel uit. Wat denken jullie?

Verder lezen

Bron:

Website – StarTram

Hoe kunnen we spreken met aliens? De mogelijkheden

3 reacties / Filosofie, Ideeën, Ideeën en techniek / Door Germen Roding

Kunnen we spreken met aliens, als ze ons bezoeken? Zijn er dingen die alle intelligente wezens delen, een soort universele taal?

Uit recente lekken van de Amerikaanse marine blijkt dat we bezocht worden door onverklaarbare objecten die met duizenden g kunnen versnellen en vertragen. Dit ligt ver buiten het bereik van onze bestaande natuurkundige kennis. Daarmee wordt het erg aannemelijk dat deze objecten afkomstig zijn van een niet-menselijke beschaving. Waarbij de vraag belangrijk wordt: hoe kunnen wij communiceren met aliens die nog minder met ons verwant zijn dan de mens met een covid-19 virusdeeltje?

Wiskunde en natuurwetenschap als gemeenschappelijke taal om te spreken met aliens

Toch is dit minder hopeloos dan het lijkt. We delen namelijk tot op zekere hoogte een gemeenschappelijke taal met alle andere bewoners van dit universum. Ja, we hebben het over de wiskunde. Of je nu een intelligente worm bent die in de modder van een oceaanwereld leeft, een collectieve zwerm intelligentie of een intelligent energieveld op de waarnemingshorizon van een zwart gat, of zelfs een kunstmatige levensvorm, we leven allemaal in hetzelfde universum en we hebben te maken met dezelfde wiskunde er zijn nog andere dingen die we redelijk zeker weten. Zo hebben aliens waarschijnlijk een complex sociaal systeem. Immers, zonder samenwerking van duizenden intelligente wezens kun je geen ingewikkeld technologisch ecosysteem opzetten. Laat staan, het bouwen van ruimteschepen die alle aardse technologie ver in de schaduw stellen.

Hoe kunnen we spreken met aliens? Bron: Kellepics, Pixabay / free to use

Afhankelijk van deze vastliggende omstandigheden kunnen we conclusies trekken over de taal die aliens waarschijnlijk zullen spreken. Isaac Arthur heeft deze gedachten uitgewerkt in onderstaande video.

Zie ook ons eerdere artikel hier.

Een interessante vraag is natuurlijk: Willen we wel dat aliens ons kunnen verstaan? Een kijkje op de sociale media en in subgroepen is weinig flatterend voor onze soort. Waarschijnlijk denken ze dat ze maar beter ver bij ons uit de buurt kunnen blijven. Geef ze eens ongelijk.

Kerncentrales op zee kunnen snel gerealiseerd worden

3 reacties / Ideeën en techniek, Nederland, Techniek, Visionaire projecten, Wetenschap / Door Germen Roding

Kernenergie is een klimaat vriendelijk alternatief voor kolencentrales. Kerncentrales op zee kunnen ook snel in gebruik worden genomen.

Kernenergie, betrouwbaar en compact

Vergelijken met zonne-energie en windenergie heeft kernenergie enkele grote voordelen. Het voornaamste voordeel van kernenergie is dat dit altijd beschikbaar is. Zomer en winter, dag en nacht. Zonnig weer of ijzige winterstorm. Dat is met zonne-energie en windenergie maar afwachten. Een ander groot voordeel van kernenergie is dat het maar weinig ruimte in beslag neemt. Vergelijk een windmolenpark of een zonneweide maar met een kerncentrale die een gelijk vermogen levert. Een ander voordeel is de geringe hoeveelheid afval. Zowel een zonneweide als vooral windmolens leveren enorm veel afval op, dat heel moeilijk is te hergebruiken. Ter vergelijking: alle afval van de kerncentrale in Borssele kan worden opgeslagen in een enkele grote schuur.

Afvalprobleem is te overzien

Kernenergie heeft twee grote nadelen. Ten eerste is dat het afvalprobleem, ten tweede het gevaar op een kernramp. Het afvalprobleem wordt in feite behoorlijk overschat. De hoeveelheid hoog radioactief afval die vrijkomt is maar klein. Om een indruk te geven, de kerncentrale in Borssele produceert per jaar ongeveer drie kubieke meter kernafval. Hiervoor in ruil levert de centrale 3,3 miljard kWh per jaar. Ter vergelijking: een kolencentrale produceert per kilowattuur 358 g kooldioxide. Als Borssele vervangen zal worden door een kolencentrale zou dat dus meer dan 1 miljard kg extra CO2 opleveren.

Omgekeerd, als in 2019 alle vijf steenkoolcentrales in Nederland vervangen zouden worden door kerncentrales, zou dat 17â€¯ miljard kWh * 358 g = rond 6 miljard kg uitstoot van kooldioxide hebben bespaard. Omgerekend is dat ruim 3% van de totale Nederlandse uitstoot. Als we trouwens ook het complete Nederlandse wagenpark van stroom zouden voorzien, in plaats van, zoals nu, van benzine en diesel, en ook de industrie, zou dit de Nederlandse CO2-uitstoot meer dan halveren. Dit, zomer en winter, 24 uur per dag. Als we een kerncentrale in het Westland zouden plaatsen, kan deze de tuinders van gratis warmte voorzien.

Risico’s van kerncentrales op zee zijn beperkt

De twee grote kernrampen, Tsjernobyl en Fukushima, deden zich voor bij verouderde, onveilige centrales. De oude reactor in Fukushima had al jaren eerder dicht gemoeten. Tot overmaat van ramp bouwde het corrupte Japanse bedrijf Tepco de centrale in Fukushima ook nog op een onveilige plaats, waar veel aardbevingen en tsunami’s voorkomen. Moderne reactoren zijn veel veiliger.

De voornaamste reden dat kernenergie niet massaal wordt uitgerold is emotioneel. Kernrampen als Tsjernobyl en Fukushima waren heel veel in de publiciteit. Toch zijn hierbij in verhouding heel weinig doden gevallen. In Tsjernobyl zijn als gevolg van straling hooguit enkele tientallen doden gevallen. In Fukushima welgeteld één. Ter vergelijking, er vallen per biljoen: kilowattuur door de mijnbouw en vervuiling rond de 100.000 doden als gevolg van het gebruik van steenkool [2]. Omdat deze doden verspreid over het jaar vallen, en wij het normaal vinden dat mensen met longkanker in het ziekenhuis liggen, maakt bijna niemand hier een punt van.

Kerncentrales op zee voorkomen rechtszaken van omwonenden

Vanwege deze emotionele bezwaren is het heel moeilijk om nieuwe kerncentrales te bouwen. Omwonenden spannen eindeloze rechtszaken aan, waardoor het tientallen jaren duurt voordat er eindelijk een kerncentrale kan worden gebouwd. Zoveel tijd hebben we niet.

Rosatom ontwikkelde deze kerncentrale op zee in zeven jaar. Rosatom kan deze centrales in enkele jaren leveren. De oplossing? Bron/copyright: rosatom.ru[1]/fair use

Drijvende kerncentrales op zee kunnen heel snel aanmeren

Zoals gezegd, zijn windmolenparken een ramp voor het milieu. Bijvoorbeeld, door de vogels die ze doden. De wieken van versleten windmolens zijn heel moeilijk te recyclen. Tot overmaat van ramp is de winning van de zeldzame aardmetalen, die nodig zijn voor de permanente magneten in windmolens, zeer milieuvervuilend. Daar hebben wij niet veel last van, maar de Chinezen die in de omgeving van deze mijnbouw leven, des te meer. Maar we kunnen toch plezier hebben van de dure infrastructuur die voor deze windmolenparken is aangelegd. Namelijk, door schepen met kerncentrales aan boord aan te meren en aan te koppelen in deze windmolenparken.

Zonne-energie een prima idee, maar dan op de daken van woonhuizen

Zonnepanelen zijn prima. Niet in zonneweides, maar op de daken van huizen van particulieren, natuurlijk. Deze kunnen prima de airconditioning van energie voorzien in de zomer. De populariteit van airconditioning stijgt snel. Door de klimaatverandering komen hoge temperaturen in de zomer immers steeds vaker voor. Zonnepanelen kunnen deze piek in de behoefte aan elektriciteit in de zomer prima opvangen.

Bronnen

Chip implanteren met injectiespuit nu mogelijk

1 Reactie / biologie, geneeskunde, Ideeën en techniek, natuurkunde, Techniek, Wetenschap / Door Germen Roding

Aanhangers van complottheorieën geloven dat een vaccinatie, een chip implanteren betekent. Nu is dat ook daadwerkelijk technisch mogelijk. Met een domme chip. Nog wel.

Chip implanteren wordt steeds makkelijker

Met de nieuwste EUV-machines van ASML is het nu mogelijk om microtransistoren met een diameter van 3 nanometer te ontwerpen. Ter vergelijking: een atoom is circa 0,032 (helium) tot 0,265 (cesium) nanometer in diameter. De atomen in de schakeling zijn gemiddeld rond de 100 nm groot. Dit betekent, dat structuren nog maar enkele tientallen atomen breed zijn, en dat er een volwaardig (Turing-compleet) computertje op zeer kleine oppervlaktes kan worden gerealiseerd.

In microscopische computers uit werk van de universiteit van Michigan uit 2018, zijn de transistoren nog relatief groot, rond de 50 nm. In principe zouden deze computertjes dus nog tien maal zo klein in diameter kunnen worden. En hiermee erg gemakkelijk om te implanteren. Het zendbereik ligt rond de 15 cm. [1] Dat is wat weinig voor communicatie met de sinistere 5G-masten van de Illuminati (of een andere groep engerds), maar mogelijk zou je het zendbereik kunnen opvoeren door een antenne toe te voegen.

Injecteerbare chip

In deze nieuwe, nog kleinere en daardoor injecteerbare chips van 2021 lijkt de grootte inderdaad nog verder te zijn teruggebracht. Columbia University bereikte minder dan ongeveer 0,2 mm. [2] Hiermee zijn deze chips ongeveer zo groot als een menselijke eicel, of grote eencellige. Voorlopig is er nog geen reden tot ongerustheid. Althans: met deze chips niet. De chips zijn namelijk “dom”. Ze bevatten alleen ‘klassieke’ elektronica, geen computer. De temperatuurmetingen worden door een passief elektronisch circuit omgezet in ultrageluid[2].

Chip implanteren met een hypodermische injectienaald. Bron: engineering.columbia.edu, persberichten

Geluid in plaats van radiogolven

Deze chips zijn zo klein, dat ze geen radiogolven meer kunnen produceren, althans niet op de gebruikelijke manier met een zendantenne. Vandaar dat de onderzoekers gebruik hebben gemaakt van pulsen ultrageluid voor communicatie en om het apparaatje van energie te voorzien. [2] De chip is ontwikkeld om nauwkeurige metingen te kunnen uitvoeren van de temperatuur in kankergezwellen. Tumoren springen namelijk nogal verkwistend met voedingsstoffen om en zijn erg actief. Daarom zijn ze doorgaans wat warmer dan gezond weefsel. Het toestelletje is, met een andere sensor en elektronica, ook geschikt voor andere metingen, bijvoorbeeld pH en druk. [3]

Bronnen

1. A 0.04mm316nW Wireless and Batteryless Sensor System with Integrated Cortex-M0+ Processor and Optical Communication for Cellular Temperature Measurement, symposium VSLI Circuits, 2018
2. Chen Shi et al., Application of a subâ€“0.1-mm³ implantable mote for in vivo real-time wireless temperature sensing, Science Advances 07 May 2021: Vol. 7, no. 19, eabf6312, DOI: 10.1126/sciadv.abf6312
3. Universiteit van Columbia, persbericht

Duizend jaar oude organisaties hebben enkele opvallende kenmerken. Bron: Wikimedia Commons

Duizend jaar oude organisaties, hun geheimen

1 Reactie / Filosofie, Ideeën, Ideeën en techniek, Maatschappij, Mensheid, Visionair leven, Wetenschap / Door Germen Roding

De RK kerk, de Genda ShigyÅ Papiermakerij en de Staffelter Hof zijn alle meer dan duizend jaar oude organisaties. Wat is hun geheim?

Instituten waren en zijn essentieel voor het functioneren van de menselijke beschaving. Het waren kloosters die als centra van kennis de Europeanen door de donkere Middeleeuwen loodsten. Willen we een toekomstige periode van barbarij enigszins heelhuids doorkomen, dan is het nuttig om een organisatie achter de hand te hebben die duizenden jaren kan blijven functioneren zonder dat deze uiteenvalt. En voor de Long Now Clock, die zo’n tienduizend jaar lang de tijd aangeeft, is het natuurlijk wel handig als er generaties van klokkenmakers zijn die de klok netjes onderhouden. Bijvoorbeeld, omdat ze deel uit maken van een duizend jaar oude organisatie.

Duizend jaar oude organisaties

Dit verklaart de interesse van de Long Now Foundation voor de geheimen van meer dan duizend jaar oude organisaties. Zouden we net als Hari Seldon in de Foundation-SF reeks van Isaac Asimov, een organisatie op kunnen richten die over het voortbestaan van de aarde en de mensheid waakt? Die als een soort modern klooster de kennis van nu beschermen tegen verlies, zonder uit elkaar te vallen?

Uit het eerste onderzoek van de Foundation blijken al enkele gemeenschappelijke patronen. Zo zijn de organisaties vrijwel altijd klein. Er werken niet meer dan driehonderd mensen. Vaak richten ze zich op een niche-activiteit, dikwijls het produceren van alcoholische dranken als wijn of whiskey. Tradities spelen een belangrijke rol en vormen de voornaamste bestaansreden van de organisatie. Winst maken is vooral nodig om te overleven.

In onderstaande lange verkenning gaat de Long Now Foundation dieper in op deze vraag.

Bronnen

The data of long lived organisations – Long Now Foundation blog, 2021

Terugkeer naar de maan in het komende decennium

3 reacties / Ideeën, Ideeën en techniek, Wetenschap / Door Germen Roding

Het is al een halve eeuw stil op de maan. Dat gaat in de jaren ’20 veranderen. Diverse ruimtegrootmachten hebben plannen aangekondigd voor een terugkeer naar de maan.

Zo hebben Rusland en China al aangekondigd samen een maanbasis te bouwen. Anderen, zoals de VS, Europa, India en Japan, zitten ook niet stil.

Astronaut Eugene A. Cernan van de Apollo-17 missie is één van de laatste drie mensen die op de maan rond hebben gelopen en -gereden. Na een halve eeuw is er nu eindelijk een terugkeer naar de maan. Bron: NASA

Terugkeer naar de maan in dit decennium

De maan is het dichtstbijzijnde hemellichaam en ook het enige hemellichaam, waarop mensen rond hebben gelopen. Het lijkt ongelofelijk, maar met de primitieve techniek van een halve eeuw geleden, met boordcomputers die minder konden dan die in een bankpasje nu, landden en wandelden er mensen op de maan. Dit had vooral te maken met de toen veel grotere risicobereidheid. Een bemanning, van de Apollo 13 missie, heeft het niet overleefd. Bij enkele andere missies was het kantje boord. Mede hierom, en de enorme kosten, is het sinds de laatste Apollo-astronaut opsteeg bijna een halve eeuw stil geweest op onze dorre satelliet.

Dat gaat in de jaren ’20 veranderen. Diverse machten hebben plannen aangekondigd voor een terugkeer naar de maan. Isaac Arthur deelt hier de plannen van de Amerikanen.

De maan is vooral interessant als overstappunt, en voor mijnbouw. De zwaartekracht van de maan is laag, waardoor ruimteschepen met in verhouding weinig brandstof kunnen vertrekken en landen. Ook prettig is dat de maan dicht bij de aarde ligt. Met een reis van hooguit enkele dagen is de maan te bereiken. Alle andere bestemmingen, denk dan bijvoorbeeld aan Mars, Mercurius of de buitenplaneten, vereisen maanden of zelfs jaren met de techniek van nu. Hoewel er op de maan minder te halen valt dan op verder weg gelegen bestemmingen, en de daglengte en zwaartekracht voor de mens ongunstig zijn, wegen deze voordelen toch op tegen de nadelen van een terugkeer naar de maan.

Cybernetische overheid: AI als minister-president

1 Reactie / Filosofie, Ideeën, Ideeën en techniek, Maatschappij, Nederland, Visionaire vragen, Wetenschap / Door Germen Roding

Wij mensen blinken op politiek gebied niet uit in integriteit. Wat als we kiezen voor een cybernetische overheid, dus een AI als regering benoemen?

De eerste maanden van 2021 waren geen hoogtepunt van de democratie. Opnieuw kwamen partijen aan de macht die uitblinken in kortetermijnpolitiek, de kiezers keer op keer bedonderen en het tegen de belangen van Nederland in handelen. Wat als we politiek overlaten aan computeralgoritmen? Futurologen houden serieus rekening met een toekomstige maatschappij die voornamelijk een cybernetisch karakter heeft.

In feite komt al meer van de politiek van een cybernetische overheid dan veel mensen zich realiseren. Econometrist en gevreesd, want deskundig en gewetensvol Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt (CDA) stelde in zijn boek Een nieuw sociaal contract (2021), dat voor een buitenstaander onzinnig overheidsbeleid bedoeld is om koopkrachtmodellen te laten kloppen. Een mooi voorbeeld van Omtzigt is de nieuwe arbeidskorting in het Belastingplan 2021. De politiek wil “iets leuks” voor de middenklasse doen. Dus vindt de politiek een ingewikkelde arbeidskorting uit die maximaal is voor mensen met een middeninkomen rond de 40 000 euro. Niet toevallig de kiezersgroep van de heersende coalitie.

De cybernetische overheid is minder ver weg dan we ons realiseren. De reden voor het bestaan van deze bizarre regeling is het koopkrachtplaatje van de middenklasse, volgens het CBP-rekenmodel. Dat moet kloppen, vond de VVD. Bron: Rijksoverheid Nederland — De cybernetische overheid is minder ver weg dan we ons realiseren. De reden voor het bestaan van deze bizarre regeling is het koopkrachtplaatje van de middenklasse, volgens het CPB-rekenmodel. Dat moet kloppen, vond de VVD. Bron: Rijksoverheid Nederland

De geheimen van de cybernetische overheid

Deze modellen zijn naar goed Nederlands politiek gebruik, geheim. Net als de epidemiologische modellen van het RIVM, waarmee de covid-19 besluiten worden onderbouwd en die wetenschappelijk gezien nogal omstreden zijn.

Als computers de facto toch al grotendeels de baas spelen in Nederland, kunnen we dit proces dan niet beter transparant maken? Waarom moeten we liegende, blunderende en draaiende politici als intermediairen tussen de kiezer en het rekenmodel hebben? Waarom niet rechtstreeks de broncode van de algoritmen die ons regeren, openbaar maken? En ons inspraak geven? Wordt het tijd voor psychohistorie?

Planned obsolescence: waarom er geen eeuwigdurende gloeilamp was

1 Reactie / Economie, Ideeën en techniek, Techniek, Visionaire vragen / Door Germen Roding

De aluhoedjes hebben gelijk. Niet voor niets was er geen eeuwigdurende gloeilamp te koop. Keer op keer maken fabrikanten doelbewuste ontwerpbeslissingen om zoveel mogelijk te kunnen verkopen. Ontwerpbeslissingen, die meer vervuiling en meer uitputting van grondstoffen betekenen. Maak kennis met planned obsolescence.

Wat is planned obsolescence?

Op een gegeven moment zijn producten overbodig geworden. Soms komt dat door normale slijtage die niet te voorkomen is. Soms door technische veroudering. Of omdat ze uit de mode raken. En soms, omdat het de bedoeling is dat ze veel sneller kapot gaan dan normaal. Of achteruit gaan in functies, omdat de fabrikant, bijvoorbeeld Apple, geniepig de prestaties omlaag schaalt in smartphones. Zodat consumenten een dure, nieuwe smartphone moeten kopen. Dit laatste concept is “planned obsolescence” (geplande overbodigheid) genoemd.

De “Centennial Light Bulb” brandt al meer dan een eeuw onafgebroken, maar geeft nu veel minder licht dan in het begin. Planned obsolescence maakt dat gloeilampen korter, maar feller branden. Bron: Wikimedia Commons/LPS.1

Waarom bestaat planned obsolescence?

Voor een belangrijk deel is dit aan fabrikanten te wijten. Maar ook aan ons, de consumenten. Keer op keer kiezen we voor modeartikelen in plaats van voor kwaliteit die een leven lang meegaat. En vooral aan ons economische model. Verandering registreren we als groei. Een economie waar in hoog tempo de natuur wordt omgezet in een afvalberg, kent veel hogere groeicijfers dan een Eldorica-achtige economie, waar bijvoorbeeld auto’s honderd jaar lang meegaan en huizen een kleine eeuwigheid.

Wat zijn de gevolgen?

Voor fabrikanten is er natuurlijk een enorm voordeel: meer verkopen. Maar ook de extra werkgelegenheid die planned obsolescence oplevert doet het goed in de werkloosheidscijfers. En voor de belastinginkomsten.

De prijs die de aarde, en dus wij, hiervoor betaalt is echter erg hoog. Veel meer afval en luchtvervuiling door het fabricageproces. Een lagere levenskwaliteit. Uitputting van moeilijk vervangbare grondstoffen.

Een einde aan planned obsolescence?

Geen wonder dat ook overheden met duurzame doelstellingen nu steeds meer proberen in te grijpen. Zo heeft de Franse Assemblée in de jaren tien een boete van 300.000 euro vastgesteld voor bedrijven die zich schuldig maken aan planned obsolescence. De Europese Unie bereidt nu wetgeving voor die het verplicht stelt, om apparaten repareerbaar te maken. Dus smartphones waarvan de batterij niet meer vervangen kan worden, zullen dan tot het verleden gaan behoren.

Ook is het de vraag of er geen slimmere manieren zijn om publieke goederen als werkgelegenheid en bestaanszekerheid te produceren, dan overconsumptie met een eindeloze berg afval.

En de eeuwigdurende gloeilamp? We hebben nu iets dat in alle opzichten beter is. LED-lampen zijn vier maal zo zuinig als gloeilampen en gaan rond de 100.000 branduren mee. Dat is ongeveer een mensenleven. Honderd maal zo lang als gloeilampen in de tijd van planned obsolescence.

2D wordt 3D met pen

Laat een reactie achter / Ideeën, Ideeën en techniek, Scheikunde, Techniek / Door Germen Roding

Een pen als 3D-printer. Kijk hoe een 2D-tekening van een bloem op een steen, na de onderdompeling in een oplossing van kalium-persulfaat verandert in een driedimensionale bloem.

3D-pennen bestaan al langer. Ze vormen een soort hand-3D printer, gevoed met een rol 3D-filament dat gebruikt kan worden om vormen in de lucht mee te tekenen.

Deze techniek werkt anders en wel met twee soorten materiaal. De ene soort, de ‘lijm’ (hier: de zwarte inkt), hecht zich zowel aan de ondergrond als aan de tweede soort. De tweede soort, hier rood, bevat een waterafstotend middel en maakt zich daarom los, als de oplossing zich onder de inkt wurmt.

In de oorspronkelijke vorm was de inkt te slap en verloor het voorwerp zijn vorm. De uitvinders verhielpen dit, door ijzer toe te voegen aan de waterafstotende inkt. Deze reageert met de persulfaationen in de oplossing en vormt een hard laagje aan de buitenkant. Dankzij dit laagje behoudt de bloem zijn vorm.

Collega’s elders in de wereld van de Zuid-Koreaanse uitvinders Sumin Lee en Seo Woo Song noemen de ontdekking een doorbraak. Het wordt nu mogelijk om 3D-voorwerpen per briefpost te versturen. De ontvanger kan deze in een ontwikkel-oplossing leggen en het 3D-voorwerp laten drogen. Ook voor de fabricage van elektronica zien ze veel toepassingen. Als het tenminste lukt om elektronische schakelingen mee te printen.

En voor creatieve kunstenaars natuurlijk.

Dit is nog maar een eenvoudig voorbeeld. In de bron staan veel complexere ontwerpen. Zoals vlinders die met hun vleugels kunnen klappen onder invloed van een magnetisch veld.

Bron

Sumin Lee en Seo Woo Song, Direct 2D-to-3D transformation of pen drawings, Science Advances, 2021

Onzichtbare rijkdom moet verboden worden

2 reacties / Economie, Ideeën, Ideeën en techniek, Maatschappij, Nederland / Door Germen Roding

Van het grootste deel van de bezittingen op aarde weet maar een klein aantal mensen van wie ze eigenlijk zijn. Ze vormen onzichtbare rijkdom. Waarom is dit toegestaan?

Zichtbare rijkdom

De welvaartsverschillen in een kleinschalige samenleving zoals een dorp zijn relatief klein. De reden is eenvoudig. Van iedere dorpsbewoner is bekend wat hij bezit en waar die rijkdom vandaan komt. Dus als een dorpsbewoner erg rijk is, zullen de overige dorpsbewoners de rijke vaker vragen om zijn verantwoordelijkheid te nemen. Bijvoorbeeld om arme dorpsbewoners, of een gemeenschappelijk project te sponsoren. Van nature houden mensen van gelijkheid. Alle rijkdom voor jezelf houden, maakt je als rijke weinig geliefd bij de rest. Vandaar, dat pas als bezit anoniem wordt, de verschillen in welvaart te hoog worden.

Vaak zien neoliberalen arme mensen als parasieten, die netto niets bijdragen aan het systeem. Dat is onzin. Als een schoonmaker en een vuilnisman tien keer zoveel zouden verdienen met hun werk als nu, dan waren ze “grote bijdragers”. Althans, volgens de boekhouder, dan. In de Covid-19 crisis zagen we hoe belangrijk het werk van juist de laagstbetaalde werkenden is. Vakkenvullers bleken onmisbaar. Zakkenvullers niet.

Onzichtbare rijkdom beheerst de wereld. Wat doen we er aan? - Predjama Castle, auteur: Stephen Colebourne from London, UK — Onzichtbare rijkdom beheerst de wereld. Wat doen we er aan? – Predjama Castle, auteur: Stephen Colebourne from London, UK

Waar is de onzichtbare rijkdom?

Een bekende manier om rijkdom onzichtbaar te maken is de trust, voluit: trust of foundation. Het recept is simpel. De rijke “trustor” kiepert zijn vermogen in een stichting. En vanaf dat moment is de rijkdom onzichtbaar. Ondertussen staat deze stichting onder beheer van bewindvoerders, de trustees. De trustees beheren het vermogen van de trustor. Deze heeft officieel niets te zeggen. Wel geniet hij van de voordelen van het bezit. Deze trusts komen veel voor. Niet alleen voor particulieren, maar ook voor multinationals.

De trust is maar één voorbeeld van een rechtspersoon. Een rechtspersoon is een uitvinding uit de negentiende eeuw. De lokale supermarkt is niet het eigendom van een persoon, maar van een BV (bvba) of NV. Als deze BV failliet gaat, kunnen de schuldeisers naar hun geld fluiten. Een geliefde truc is om één BV met schulden vol te laden. Deze BV gaat vervolgens failliet. En simsalabim, weg zijn de schulden. Ondertussen is de belastingdienst wijzer geworden, maar dit soort fraude komt nog steeds geregeld voor.

Onzichtbare rijkdom, macht zonder controle

Grote bedrijven zijn nu in handen van een wereldwijd web aan beleggingsfirma’s en hedge funds. Deze fondsen hebben vaak ook aandelen in elkaar. Het is een onontwarbaar kluwen geworden. Een geldmachine, die een groot deel van de wereld afperst en de opbrengsten uitkeert aan een klein groepje superrijken. Niemand is verantwoordelijk. Ze betalen steeds minder belasting, maar maken wel gratis gebruik van de bescherming van de staten waar ze actief zijn.

Als bijvoorbeeld iemand in een StarBucks café de orde verstoort, of de zaak leeg komt roven, komt de politie. Als jij een restaurant begin onder de naam “StarBucks”, komt de politie aan de deur wegens schending van het merkenrecht van StarBucks. Dat kost de Nederlandse en Belgische staat, en dus ons, geld. Toch betaalt Starbuck nauwelijks belasting, door een uitgekiende constructie[1]. Dat betekent dat het bedrijf parasiteert op de samenlevingen waar ze hun dure, van ongezonde suikers bol staande koffie pluggen.

StarBucks is hierin niet uniek. Wereldwijd parasiteren bedrijven als Starbucks en Action op samenlevingen en verrijken hiermee hun eigenaars immens. Ze drukken de lonen en verhogen de kosten door steeds hogere prijzen voor hun producten en licenties te vragen. Zo ontvangt Microsoft voor bijna elke verkochte Android telefoon vijf tot tien dollar[2]. De reden: het pakket aan softwarelicenties, waarmee Microsoft smartphonemakers dreigt plat te procederen. Het gevolg is dat smartphones steeds duurder worden.

Hoe kan deze onzichtbare rijkdom aangepakt worden?

Eigendom is een negatief recht. Het geeft namelijk één persoon of groep personen exclusief recht op een bepaald item, bijvoorbeeld het patent op een bepaalde techniek, of land, met uitsluiting van anderen. Tegenover dit recht staan bepaalde plichten. Bijvoorbeeld de plicht, bij te dragen aan het land waar het eigendom in wordt erkend via het betalen van belasting. Op dit moment ontkomen de bezitters aan deze plicht, door zich te verstoppen. Ze profiteren wel van de rechtsbescherming voor hun eigendom, maar betalen hier niet voor. Ze schenden het sociale contract.

Tijd dus, om ons deel van het sociaal contract ook niet meer na te komen. Als een dakloze in StarBucks stennis schopt, kan de politie thuisblijven. Als Warda en Joost “illegaal” een nieuw Starbucks café beginnen zonder licentie, laat dan de burgemeester de opening verrichten en van harte aanbevelen in het lokale sufferdje.

Uiteraard zijn ook patenten van bedrijven die geen belasting betalen, niet meer geldig. We nodigen smartphone fabrikanten uit om hier in Nederland en België zonder royalties te gaan produceren. Wedden dat deze bedrijven voortaan bidden en smeken om netjes hun belasting te betalen?

Bronnen