De netwerkmaatschappij: zo schaffen we de elite af

Hoe schaffen we de elite af? Het antwoord: de netwerkmaatschappij. De steeds grotere verschillen tussen de elite en de rest van de bevolking heeft een hoofdoorzaak. Namelijk: de concentratie van macht en invloed bij een steeds kleinere groep.

Spinnen en webben

In een netwerkmaatschappij (waar onze maatschappij steeds meer op begin te lijken), zijn er meerdere bronnen van macht en meerdere rollen. Een netwerkmaatschappij wordt gekenmerkt door webben van verbindingen. Wie in het centrum van een web zit, heeft veel macht. De  rijkste mensen op dit moment zijn de mensen die enkele van deze webben controleren, zoals sociale mediasites (Facebook), zoekmachines (Google), bankiers (Goldman Sachs). Een groot deel van alle communicatie verloopt via deze sleutelfiguren, de spinnen in het web. Dat verleent hun die macht, en door arbitrage (‘bemiddeling’) kunnen ze de bijbehorende geldstromen aftappen. Hiermee vormen zij de hedendaagse elite. Wat de 1%, waar in alternatieve media vaak over gesproken wordt, hun buitengewone macht geeft is voornamelijk dit netwerkeffect. Zie ze als moderne tolwachters, die een punt beheersen waar iedereen langs moet.

Waarom pogingen in het verleden faalden

In het verleden zijn er veel revoluties geweest met als doel de elite ten val te brengen. Een bekend voorbeeld is de Franse Revolutie, waarvan de leiders de toenmalige elite, de Franse aristocratie, op bloederige wijze executeerden. Niet lang daarna ontstond een nieuwe elite, in dit geval de Franse bureaucratie.
De reden is dat een revolutie waarbij de elite wordt vervangen, weinig zin heeft. De bestaande structuren vereisen een leiding – en dus een elite. Terwijl het bloed van de vorige elite nog van de guillotine druipt, vormt de nieuwe elite zich al.

Duidelijk is dat een systeem, waarbij alle macht wordt geconcentreerd in de handen van een kleine groep, onvermijdelijk tot elitevorming leidt. Democraten kozen afgevaardigden, communisten vormden de voorhoede van het proletariaat, de mamelukken (in opstand gekomen slaven) vormden zelf een elite, etcetera. Vervangen van de ene groep door de andere heeft weinig zin. In veel gevallen betekent het zelfs een verslechtering, omdat de nieuwe elite onervaren is en zijn zakken nog niet heeft gevuld. Alleen als het systeem zelf wordt veranderd, verdwijnt de elite.

De netwerkmaatschappij zou wél kunnen werken

Alleen een systeem waarbij er geen knooppunten meer zijn, kan zonder een elite functioneren. Tot nu toe was dat lastig. Zonder centraal aanspreekpunt is bijvoorbeeld een haven of een elektriciteitsnetwerk niet te runnen. Nu zijn er meerdere technologieën ontwikkeld, waarmee een totaal decentraal systeem voor het eerst in de geschiedenis daadwerkelijk technisch mogelijk wordt. De belangrijkste hiervan is blockchain. Blockchain vereist geen centrale server. Een op blockchain draaiend sociaal netwerk, of burgerlijke stand, heeft geen beheerder. Alle deelnemers vormen het beheer.  Als iedereen overstapt op blockchain-gebaseerde open-source alternatieven voor banken, sociale netwerken en de burgerlijke stand, is de elite die deze machtsbronnen beheerst haar macht kwijt. Nog meer stappen richting onafhankelijkheid kunnen gezet worden door ook dingen als voedsel, onderdak en kleding in eigen beheer – of lokaal- te vervaardigen. Ook hier zijn nu effectieve technieken voor. Denk aan zonnepanelen, batterijen en 3D-printers.

Dit artikel is een vervolg op: 
Hoe kan de elite de democratie afschaffen?