Heeft Varoufakis gelijk? Wat als Griekenland geen schulden had gehad? Wat was dan het verstandigste beleid geweest?
Met de verpletterende verkiezingsoverwinning van de Griekse protestpartij Syriza, kwam een vooraanstaande dissidente econoom, de Atheense hoogleraar Yanis Varoufakis (1961), als Griekse minister van financiën in het centrum van de Eurocrisis te staan. Hij zegt, samengevat, dat we ons niet op schulden moeten focussen, maar datgene moeten doen wat in het belang van de Europese bevolking is. Heeft hij gelijk?
De rampzalige gevolgen van het beleid van de troika in Griekenland
Griekenland is van alle eurolanden het hardste getroffen door de financiële crisis van 2008 en later. De IMF en EU dicteerden een zeer strenge bezuinigingsoperatie. De gevolgen hiervan bleken ingrijpend. Bijna een miljoen Grieken, een tiende van de bevolking, heeft nu geen toegang meer tot de gezondheidszorg. Meer dan de helft van alle jongeren is werkeloos. De gezondheidszorg is ingestort: er worden nog half zoveel medicijnen verstrekt. Malaria duikt weer op in Griekenland na 40 jaar afwezigheid, het aantal HIV besmettingen explodeert. De kindersterfte is met 50% toegenomen. Kortom: op lange termijn bekeken is dit niet een erg verstandig, om het cru te stellen, onmenselijk beleid. Om een grijpstuiver te bezuinigen, wordt een volk te gronde gericht.
Productie en reproductie
In de ogen van economen zijn zaken als gezondheidszorg kostenposten. Deze economen hebben het niet begrepen. Een sociaal systeem, zoals Griekenland, moet niet alleen produceren, maar ook reproduceren. Zonder reproductie, geen productie. De belangrijkste component van een economie is de mens. Hapert de reproductie van mensen, dan zal het aantal mensen dalen, zullen ze vaker ziek worden en dus minder kunnen verdienen en uitgeven. Roofbouw plegen op menselijk kapitaal, zoals nu in Griekenland gebeurt, is niet alleen uitermate onmenselijk, het is ook kortzichtig en werkt verwoestend op de vooruitzichten voor Griekenland om er weer bovenop te komen.
Waardoor ontstonden de economische problemen in Griekenland?
Het eerste decennium van de eenentwintigste eeuw is niet de eerste keer dat Griekenland balanceert op de rand van de afgrond. Griekenland is de afgelopen eeuw al drie keer failliet verklaard. Griekenland is een klein, bergachtig en vrij dichtbevolkt land, dat geopolitiek gezien op een nogal woelige plaats ligt. Griekenland bestaat voor een groot deel uit eilanden, waardoor het land er een sterke, en dus dure, vloot op na moet houden. Wegen aanleggen is duur in het bergachtige binnenland en transport over zee is door de vele stormen in het winterseizoen en de vele klippen in de Egeïsche Zee onbetrouwbaar. Er zijn maar enkele laagvlaktes waar dan ook de meeste industrie zit, zoals die rond Thessaloniki. Grieken hebben de naam lui te zijn. Voor Griekse ambtenaren geldt dat zeker, maar uit statistieken blijkt voor de rest van de Grieken wat anders: Grieken maken vergeleken met andere eurozone-landen de langste werkdagen, met de minste vakantiedagen.
De wrede Turkse bezetting dateert van nog geen eeuw geleden. Het grote, agressieve buurland doet de nodige claims op Grieks grondgebied en heeft met de illegale bezetting van Noord-Cyprus, of wat dat betreft de onderdrukking van de Koerden nu, overtuigend laten zien, een reëel gevaar te zijn. Dit verklaart waarom Griekenland veel geld aan het leger moet besteden: 2,3 procent van het nationaal inkomen, bijna twee keer zoveel als Nederland.
Grieken zien de overheid als de vijand en belasting betalen als collaboratie. Dit heeft alles te maken met de Ottomaanse bezetting, en daarna de bezetting door Europese mogendheden in de vroeg-twintigste eeuw, toen Griekenland de schulden niet meer op kon brengen. Europese mogendheden stelden toen tol in op Griekse havens, waarvan de opbrengsten werden gebruikt om de schulden af te lossen. Dit uiteraard met een flinke heffing daarbovenop, die naar de Rothschilds en andere bankiers gingen. Belasting ontduiken werd hiermee een patriottische daad.
Partijen belonen hun aanhangers door ze nutteloze baantjes als ambtenaar te geven. Toen het regime-Samaras, een coalitie van de corrupte elitepartijen PASOK en Nea Demokratia, werd gedwongen om te bezuinigen, vlogen vanzelfsprekend vooral ambtenaren zonder partijpolitieke affiliaties, doorgaans de nuttigste ambtenaren zoals medisch personeel, er uit. Ook politici leggen zichzelf behoorlijk in de watten. Ex Goldman Sachs-medewerker Evangelos Venizelos bijvoorbeeld.
De schoonmaak van SYRIZA
Griekenland is nu een disfunctionele staat, waarin elke groep zichzelf zo veel mogelijk probeert te verrijken ten koste van anderen of in ieder geval: probeert te voorkomen dat ze teveel bestolen wordt. SYRIZA wil hier een einde aan maken, door om te beginnen belastingontduiking hard aan te pakken. Dit zal 40 miljard euro opbrengen, meer dan 10% van de uitstaande schuld. Als anti-establishmentpartij kan SYRIZA de machtige, rijke elite doortastend dwingen zich aan de wet te houden. Het regime-Samaras was hiertoe niet in staat. Samaras bedreigde zelfs het integere Griekse hoofd van de belastingdienst, toen deze dit probeerde. Varoufakis heeft de Duitse belastingdienst al om hulp gevraagd bij het tot op de laatste cent terughalen van het niet-betaalde belastinggeld.
SYRIZA wil alle ambtenaren die onder druk van de troika waren ontslagen, weer in dienst nemen. Voor een deel is dat een goed idee, we zagen immers, dat vooral de profiteurs van vriendjespolitiek bleven zitten en de nuttige ambtenaren er uit vlogen. Hopelijk wordt dit idee dan vervolgens gevolgd door het alsnog ontslaan van de om politieke redenen benoemde ambtenaren. Dit zou het breken van een verkiezingsbelofte betekenen, maar vermoedelijk zullen weinig Grieken treuren om het heengaan van deze corrupte lieden.
SYRIZA wil ook belastingverhogingen. Deze moeten vooral op worden gebracht door de allerrijksten. Het gevolg hiervan is dat de effectenbeurzen in Griekenland flink kelderden na de verkiezingsoverwinning van SYRIZA. Deze allerrijksten betalen nu door allerlei fiscale trucs nauwelijks belasting. De slimste manier om hier iets aan te doen is bronbelastingen invoeren, bijvoorbeeld heffingen op grond of bruto omzet. Echter SYRIZA is een linkse partij. Linkse radicalen staan niet bekend om het invoeren van de meest verstandige vormen van belasting. Wat dit betreft, kunnen we dus de nodige ellende verwachten.
Buitenlandse schuld
Verder, dit heeft de meeste publiciteit gekregen in de main stream media, wil SYRIZA dat de enorme buitenlandse schuld van 324 miljard euro wordt gesaneerd. Hoewel de zelfverrijking door bankiers deze keer wat subtieler verliep dan in het begin van de twintigste eeuw (naar schatting verdween toen meer dan de helft van het leenbedrag in de zakken van de Rothschilds en hun trawanten), hebben ook nu private partijen grof verdiend aan de Griekse schuld. Deze keer door de exorbitante rentepercentages. Europese regeringen hebben massaal deze Griekse schulden opgekocht van private bankiers, die op deze manier op een veilige wijze veel hebben verdiend. Ook hebben de Grieken het nodige te lijden gehad: de eerder beschreven plunderoperatie, de Duitse invasie en ook nu weer: het wel erg eenzijdig de rekening van de crisis leggen bij de Griekse middenklasse en lagere klasse, terwijl de steenrijke Griekse elite buiten schot blijft. Op zich is hiermee iets voor de eis van SYRIZA te zeggen.
Uiteraard heeft de rest van de Eurozone dan het recht, om harde garanties te vragen dat de Grieken hun beloften ook echt nakomen. Dit moeten echter geen beloften zijn, die het land domweg niet kán nakomen. Exorbitate renteaflossingen horen hierbij. Een deel van de Griekse staatsschuld zal kwijtgescholden moeten worden, of de rente hierop moet naar nul procent worden teruggebracht, waarna de schuld in bijvoorbeeld honderd jaar wordt afgelost.
Schuldenvrij denken
Willen we in Noord-Europa nog iets terugzien van ons uitgeleende geld, dan moet Griekenland er weer bovenop komen en moet de zieke belasting- en uitgavenmoraal worden genezen. Dit is een lange-termijn doel en vereist ook lange-termijn denken. SYRIZA is op dit moment vermoedelijk de beste kans om beide te bereiken. Griekenland beschikt nu over een visionair denker als minister van Financiën, die geld ziet voor wat het is: een rekenmiddel, niet meer. Hopelijk zal hij er in slagen om de kruideniers in de rest van Europa op een hoger niveau te laten denken en eindelijk eens met echt creatieve oplossingen te komen voor de structurele problemen in de eurozone. Schulden zijn een illusie, een symptoom van wat de werkelijke problemen zijn. In Griekenland zijn dit: het dooretterende wantrouwen tussen overheid, bedrijfsleven, rijke elite en bevolking. In de eurozone is dit de overmatige export en onderconsumptie in Duitsland, waardoor de rest van de eurozone wordt ondermijnd. Hier moeten we wat aan doen, en de recente crisis is wat dat betreft een enorme kans. Hopelijk zal Varoufakis slagen in zijn zendingswerk, en redt hij door zijn acties de Europeanen van peak fantasy en cententellende dorknopers.