Het verzet tegen euthanasie komt vooral uit christelijke hoek. Dit is onterecht. Er is een aantal erg goede argumenten, juist ook uit puur seculiere hoek, om euthanasie af te wijzen.
Bestaat er een ‘goede dood’?
Euthanasie is afgeleid van twee klassiek-Griekse woorden: eu (goed) en thanatos (dood). Letterlijk vertaald is euthanasie dus: een goede dood. Deze woordcombinatie is op zijn zachtst gezegd tegenstrijdig. De dood is iets wat een gezond mens zoveel mogelijk wil voorkomen, niet iets goeds. Hoewel de dood -nog- uiteindelijk onvermijdelijk is, althans: in de komende tien tot twintig jaar, is het een andere zaak om deze op te hemelen, of om de dood als beter te zien dan het leven. De dood betekent een einde aan alle ervaren. Voor een niet-gelovig persoon als ikzelf betekent de dood ook een einde aan het bestaan en is hiermee per definitie iets slechts. Gelovigen, zoals christenen, geloven dat er na dit aardse leven, nog een (eeuwig) leven zal komen en dat het bestaan in het hiernamaals, althans voor hen die voldoen aan de toelatingscriteria van het opperwezen, beter zal zijn dan het aardse bestaan. Redenen voor gelovigen om euthanasie af te wijzen zijn bijvoorbeeld: het ingaan tegen de wil van God die als enige het recht heeft om over leven en dood te beschikken en: het ontwijken van karma.
Euthanasie als gemakkelijke uitweg om een eind te maken aan lijden
Zoals de Nepalese prins Siddhartha Gautama (hier welbekend van de vele boeddhabeeldjes) al zei, zij het nogal eenzijdig bekeken: leven is lijden. Waar de meeste mensen per saldo van hun leven genieten – onze levenskwaliteit behoort tot de beste ter wereld, en zeker tot de beste in de menselijke geschiedenis -, was dit in vroegere tijden vaak anders, en is dit voor terminaal zieken zeker anders. Niet iedereen kan gemakkelijk omgaan met deze pijn, of de eenzaamheid die deze met zich meebrengt. Medelijden is ook lijden, en veel mensen ontwijken dit lijden liever. Euthanasie lijkt het op het eerste gezicht dé oplossing te zijn voor dit probleem. Euthanasie is low-tech, zoals archeologische vondsten van euthanazistische operaties zoals steekwonden en ingeslagen schedels uit de steentijd aantonen. Dit in tegenstelling tot pijnverlichting, waar middelen als morfine voor nodig zijn, of het genezen van tot dusver dodelijke ziekten.
Het T-4 euthanasieprogramma van de nazi’s
We kennen allemaal de gruwelverhalen van de Endlösing van de nazi’s, waarbij zes miljoen joden en andere menselijke obstakels voor het verwezenlijken van Hitlers racistische utopia werden vergast en neergeschoten. Minder bekend is dat voor de genocide op de joden begon, de nazi’s proefdraaiden op “geestelijk onvolwaardige” kinderen en volwassenen. Dit T-4 programma, genoemd naar het adres Tiergartenstrasse 4 in Berlijn waar het hoofdwartier van deze operatie was gevestigd, voerde zware psychiatrische patiënten af uit instituten en euthanaseerde ze met een injectie of door ze te vergassen. Toen dit in 1941 bij de katholieke kerk en het grote publiek bekend werd, brak een storm van verontwaardiging los onder de bevolking. De nazi’s beëindigden de openlijke praktijk, maar gingen er vervolgens in het geheim mee door, deze keer onder leiding van SS’ers om te voorkomen dat geruchten over het massaal euthanaseren van vijanden van het naziregime naar buiten zouden komen. In kampen als Auschwitz en Bergen-Belsen bereikte de euthanasie van joden het industriële “hoogtepunt”.
Hellend vlak
Zoals al eerder bij de nazi’s, zien we ook in Nederland dat in steeds meer gevallen euthanasie wordt toegepast. Zo gaan er steeds meer stemmen op om ook wilsonbekwame personen te “euthanaseren”. Dit was in het begin onbespreekbaar. De waardigheid van het menselijk leven komt hiermee steeds meer onder druk te staan. Er is geen logische grens om dit proces te stoppen. Zo worden nu al “klinisch ongeneeslijke” depressieve patiënten met behulp van een spuitje “genezen”. [1] Bijkomend voordeel is dat bij een geplande dood, er veel organen uit het lichaam kunnen worden geoogst. Zoals de geschiedenis in Duitsland heeft laten zien, is het hellende vlak een realiteit. Als eenmaal wordt begonnen met moorden, dan verschuift de grens steeds meer. De meeste mensen die een natuurlijke dood sterven, kunnen dat zonder verdoving. Een pijnlijke grimas op het gezicht van een overledene komt voor, maar doorgaans niet[2].
Palliatieve zorg en het genezen van ziekten
Ook hier geldt dat de moreel juiste weg ook de meest moeilijke is. Het bijwonen van het stervensproces is mede door het onvoorspelbare karakter pijnlijk voor de toekomstige nabestaanden. De visionaire oplossing is vanzelfsprekend het genezen van ziekten en het bereiken van klinische onsterfelijkheid. Euthanasie vermindert onze wil om een einde te maken aan het menselijk lijden. Het is een gemakkelijke en laffe uitweg. Euthanasie is geen goede dood, maar zelfmoord van onze beschaving.
De opvang voor stervenden is beter, zolang we nog niet beschikken over effectieve geneesmiddelen. Er komen steeds meer palliatieve rusthuizen, waar ongeneeslijk zieken hun laatste levensdagen doorbrengen. Hopelijk zullen de aanwezigen zweren tot de laatste snik te strijden tegen ziekte en dood, zoals elke Israëlische soldaat zweert: nooit meer Masada. Laat ik besluiten met een gedicht van de dichter Jan Arends, die enkele dagen voor zijn literaire doorbraak, dus volkomen zinloos, zelfmoord pleegde.
Kanker
is
een goede dood.
Teplettervallen
is
een goede dood.
Verdrinken
is
een goede dood.
Zelfmoord
is
een goede dood.
Elke dood
is
een goede dood.
Maar
de dood
die je
te wachten staat
dat is
een slechte dood.
Altijd.
Bronnen
1. Aurelia (29) sterft over 12 dagen: ‘Na zo’n rotleven heb ik recht op een waardige dood’, RTL Nieuws, 2018
2. Ton Bakker, Hoe verloopt het stervensproces?, Gezondheidsplein, ongedateerd