‘Vrije liefde helpt tegen oorlog’
Make love, not war is een gevleugelde kreet uit de jaren zestig. Als er geen ‘burgerlijke’ seksuele ge- en verboden meer zouden bestaan, zouden oorlogen verleden tijd worden. Is dat zo?
Een van de onhebbelijke kanten van mensen (en soorten als mieren en chimpansees) is dat ze zich geregeld overgeven aan georganiseerde agressie tegen andere groepen. Wij mensen hebben deze ‘kunst’ vervolmaakt tot het voorlopig absolute dieptepunt met dodelijke gifgassen, gruwelijke biowapens en verwoestende atoombommen. Vermoedelijk bedenken allerlei knappe koppen op dit moment nog akeliger manieren om hun medemensen het tijdelijke met het eeuwige te laten verwisselen.
Zou seks helpen tegen haat en oorlog?
Uit biologisch onderzoek is bekend dat twee nauwverwante mensapensoorten, de chimpansee en de bonobo, een totaal andere samenlevingsvorm kennen. Chimpanseemannetjes gaan (net als mensen) geregeld op jacht naar loslopende chimpansees van een naburige troep. Er zijn in Afrika gevallen bekend van chimpanseetroepen die de mannetjes van een concurrerende troep geheel uitgemoord hebben. Seks is bij chimpansees een exclusieve aangelegenheid voor dominante mannetjes. De rest moet in het geniep aan zijn trekken komen.
De verwante bonobo’s gedragen zich echter totaal anders. Mannetjes en vrouwtjes bestijgen elkaar voortdurend en tonen ook weinig agressie naar elkaar of andere troepen. Agressie wordt in de kiem gesmoord door rituele paringen. Dit heeft sommige biologen doen veronderstellen dat de evolutionaire wortels van oorlog in het patriarchale maatschappijmodel van chimpansees en mensen schuilen. Het voeren van oorlog betekent dat concurrerende mannetjes worden uitgeschakeld en dat zo meer vruchtbare vrouwtjes ter beschikking komen. Bij bonobo’s zijn er zoveel paringen dat de mannetjes als het ware de kluts kwijt raken en daardoor niet meer weten welk vrouwtje ze zwanger hebben gemaakt. Hierdoor is oorlog voeren te riskant geworden. De kans is te groot dat een ander mannetje een verwant is.
En bij de mens?
Voor oorlogen is het traditioneel nodig om een groep samenwerkende mannen te hebben. Er bestonden weliswaar vrouwenlegers (de mythische Amazonen en de werkelijk bestaande gevreesde Ahosi, de vrouwelijke krijgers van Dahomey) maar deze waren eerder uitzondering dan regel. Een getrouwde man zal gewoonlijk niet snel zijn gezin in de steek laten, wat betekent dat oorlogen een lokale aangelegenheid waren of dat legers bestonden uit ongetrouwde jonge mannen. Alleen als bijvoorbeeld de familie zorgt voor de vrouw en, heel belangrijk, haar kuisheid bewaart, kunnen getrouwde mannen ongestoord op strooptocht. In patriarchale samenlevingen zijn er grote groepen ongetrouwde jonge mannen (mannen hebben meerdere vrouwen waardoor een vrouwentekort ontstaat). Een tweede oplossing is die van de Masai: vrienden ruilen onderling hun vrouwen als ze op trektocht zijn. Ook de Spartanen kenden een vergelijkbare regeling, ook waren homoseksuele betrekkingen in het leger de standaard.
Kortom: juist mannen zo vroeg mogelijk laten trouwen werkt het beste om oorlog te voorkomen, want zo hebben ze het meeste te verliezen en blijven ze thuis (tenzij hun vrouw onuitstaanbaar is uiteraard). Dus niet: make love, not war, maar: make family, not war. Ook moeten vrouwen niet thuis worden opgesloten.
Enige tijd geleden was ik op een borrel, alwaar een aantal man ‘taal’ tot gespreksonderwerp had gebombardeerd. Stilletjes volgde ik dit gesprek, tot op een zeker moment het welbekende Eskimo-voorbeeld werd aangehaald; dit inheemse volk zou volgens het voorbeeld wel 50 verschillende woorden voor typen sneeuw hebben. Overigens is dit zogenaamde feit afhankelijk van de bron: sommige bronnen stellen zelfs dat het om meer dan 200 woorden zou gaan. Dit Eskimo-misverstand heb ik toen geprobeerd uit de wereld te helpen. Omdat dat mij op dat moment niet van een leien tafel ging en omdat ik dit misverstand vaker tegen kom, wil ik het via deze weg proberen recht te zetten. Dit zal ik doen aan de hand van voorbeelden uit hoofdstuk 7 van het boek ‘Language Matters’ van L. Bauer, J. Holmes en P. Warren (pp. 72-81).
Een keuze wordt beïnvloed door twee factoren: kennis en angst (of emotie in het algemeen). Kennis bestaat voor een deel uit persoonlijke ervaringen (primaire kennis). Als klein kind zal je daarom maar één keer de fout maken zo’n geinig zoemend zwart-geel gestreept beestje te willen vastpakken. Aan de andere kant kan kennis worden opgedeeld in algemene (secundaire) kennis, verkregen door je via verschillende media te laten informeren over de wetenschap.