De Neanderthaler stierf ongeveer dertigduizend jaar geleden uit. Wat als we de mensachtige Neanderthalers weer tot leven wekken?
Ongeveer dertigduizend jaar geleden kwam er een einde aan het bestaan van de laatste kolonie Neanderthalers in Europa. Daarvoor kwijnde de soort al weg, vermoedelijk omdat ze het aflegden tegen Homo sapiens. Toch leven er sommige Neanderthalergenen nog voort in ons. Ongeveer twee procent van alle menselijk DNA buiten Afrika onder de Sahara is van Neanderthal-oorsprong.
Maar wat als niet Homo sapiens, maar Homo neanderthalensis de dominante menssoort was geworden? Hoe had de menselijke maatschappij er dan uitgezien? In deze, verder weinig informatieve, video wordt alleen aangenomen dat H. neanderthalensis overleeft.
Hoe dachten Neanderthalers?
Neanderthalers hadden grotere hersenen dan de moderne mens. Uit overblijfselen weten we dat ze in staat waren tot het produceren van primitieve kunst, hars gebruikten als lijm voor pijlpunten en boten konden bouwen. Eigenlijk is er maar één manier om erachter te komen wie of wat Neanderthalers werkelijk waren. Een Neanderthaler tot leven wekken.
De ideeën over hoe een Neanderthaler er uitzag, wisselden nogal, van woeste aap tot bijna-mens. Op dit moment is een europide uiterlijk van de Neanderthalers in de mode.
Hoe kunnen we Neanderthalers weer tot leven wekken?
We hebben uit verschillende bronnen een volledig Neanderthal-genoom. In principe zou het dus in de nabije toekomst kunnen. Het recept: neem eerst een menselijke donor-eicel en verwijder het menselijk DNA. Gebruik een DNA synthetizer om de miljarden in de computer opgeslagen baseparen van het Neanderthal-DNA in levend DNA te vertalen. Dit is niet zo moeilijk: er bestaan al honderden bedrijven waar je je eigen DNA kan laten schrijven. Wel zal het de operators van het bedrijf waarschijnlijk opvallen dat het DNA in kwestie zo sterk op het menselijk DNA lijkt. Hier moet je dus als onderzoeker een aannemelijke smoes voor bedenken, bijvoorbeeld dat je het immuunsysteem van de Neanderthaler wilt onderzoeken.
Vervang als het even kan, ook het mtDNA van de menselijke mitochondrieën door Neanderthal-mtDNA en plaats deze in de eicel. Probleem is wel dat we geen epigenetische informatie van Neanderthal DNA hebben – de schakelaars die genen aan- of weer uitschakelen. Waarschijnlijk wordt het ook lastig om de genetisch gemodificeerde eicel weer aan de praat te krijgen. En duidelijk te maken dat deze zich tot een baby moet ontwikkelen. Gelukkig hebben we één groot voordeel. We kunnen “spieken” bij een nauwe verwant, de mens.
Een volgende uitdaging wordt om deze eicel het signaal te geven dat deze zich moet delen. Ook moeten we voorkomen dat de eicel door de baarmoeder wordt afgestoten, of dat de draagmoeder antistoffen gaat aanmaken tegen de baby-Neanderthaler. En natuurlijk moeten we een vrouwelijke vrijwilliger vinden die bereid is om een Neanderthaler-baby ter wereld te brengen. Als dit de onderzoekster in kwestie zélf is, is ook dat probleem opgelost.
Opvoeden van een Neanderthaler
De problemen beginnen pas echt, als de jonge Neanderthaler opgroeit. Is een Neanderthaler een mens, en heeft ze mensenrechten? Of, nauwkeuriger gezegd: kent onze Sapiens-maatschappij haar mensenrechten toe? Zal de Neanderthaler, als enige van haar soort, zich niet niet erg eenzaam voelen? Zal een Neanderthaler kunnen leren spreken? Is het niet erg wreed om iemand als enige van haar soort op te laten groeien?
We weten dat Neanderthalers in kleine groepen leefden en dezelfde FoxP-genen dragen die bij mensen de spraak reguleren. Waarschijnlijk kenden Neanderthalers dus een vorm van spraak. Ze zou daarom mogelijk een menselijke taal kunnen leren. Ze zorgden voor hun zieke stamgenoten. Er zijn namelijk overblijfselen gevonden van Neanderthalers met genezen botbreuken die daarna nog vele jaren hebben geleefd.
Mogelijk waren Neanderthalers ook in zekere mate autistisch. Autisten zijn vaak erg goed in staat om dieren te begrijpen. Dat is voor een jagende soort een voordeel. Autisme, denk aan de bekende-Nederlander autist Kees, zou voor mensen communicatie met Neanderthalers juist weer lastiger maken.
Eenzame mensen delen vaak veel wederzijdse troost met huisdieren zoals honden en katten. Op emotioneel niveau zal een Neanderthaler daarom waarschijnlijk wel een klik kunnen krijgen met mensen en huisdieren van mensen.
Leven van een Neanderthaler in de moderne wereld
Neanderthalers leefden in een wereld die het meest weg had van Noord-Siberië nu, met veel grote pooldieren waar ze op jaagden. Deze wereld verschilt radicaal van onze high-tech wereld nu. Daarin zijn Neanderthalers niet alleen. Ook wij sapiens-mensen zijn niet echt goed aangepast aan de moderne wereld. Onze instincten en gevoelens zijn ingesteld op een kleine groep van honderd tot tweehonderd stamgenoten, niet op de miljarden soortgenoten waarmee we deze planeet delen.
Waarschijnlijk zal de Neanderthaler dus op volwassen leeftijd een teruggetrokken bestaan leiden en graag met dieren omgaan. Zoals ook voor sommige Sapiens-mensen geldt. Neanderthalers hadden een in verhouding enorme visuele cortex en kleine frontkwab. Waarschijnlijk zou tv-kijken dus een geliefde hobby van de Neanderthaler zijn.
Of al deze vooronderstellingen kloppen, weten we niet.
Er is maar één manier om er achter te komen. Een manier die een Nederlandse of Belgische ethische commissie vermoedelijk wit laat wegtrekken…
Kamerlid Pia Dijkstra van de partij D66 komt met een voorstel om de houdbaarheid van de overheidsfinanciën te verbeteren. Geef iedereen boven de 75 jaar een zelfmoordpil, de pil van Drion. Is dit een goed plan?
Wat houdt de Pil van Drion in?
De rechtsgeleerde Huib Drion (1917-2004) stelde in 1991 in een opinie-artikel[1] voor om aan alle ouderen boven de 75 jaar die daar om vroegen, een zelfmoordpil ter beschikking te stellen. Deze pil moest uit twee preparaten bestaan: pil A en pil B. Alleen de combinatie van deze twee preparaten zou een dodelijk effect hebben. Preparaat B zou dan enkele dagen na preparaat A geslikt moeten worden, om de zelfmoordenaar bedenktijd te geven. Dit idee deed het nodige stof opwaaien en werd de spreekwoordelijke Pil van Drion.
Wetsvoorstel Voltooid Leven in grote lijnen
Om in aanmerking te komen moet iemand 75 jaar of ouder zijn;
Het betreft mensen die niet voor euthanasie in aanmerking komen, maar die wel hun leven als voltooid beschouwen;
Deze mensen gaan eerst in gesprek met een levenseindebegeleider;
Er moeten minstens twee gesprekken met de levenseindebegeleider worden gevoerd en daar moet minstens twee maanden tussen zitten;
De levenseindebegeleider is een arts, verpleegkundige of psychiater die een speciale kopstudie heeft gevolgd om levenseindebegeleider te mogen worden;
De levensbegeleider moet toetsen of de doodswens authentiek en consistent is, en of er geen andere oplossingen mogelijk zijn;
Indien de levenseindebegeleider akkoord gaat, wordt er een stervensdatum afgesproken;
De levenseindebegeleider haalt het dodelijke middel bij de apotheek, bewaart het thuis, dient het toe op de afgesproken datum, blijft er bij tot de cliënt dood is en brengt het eventuele restant terug naar de apotheek;
Een toetsingscommissie toetst of alles volgens de regels is verlopen. [4]
Voordelen van de Pil van Drion
Door voorstanders van de Pil van Drion worden argumenten genoemd als: als een oudere vindt dat zijn leven geen zin meer heeft, moet deze in staat zijn op pijnloze wijze een einde aan zijn leven te maken, omdat zelfmoord een mensenrecht is.
Is het vrijwillig kunnen beëindigen van je leven een mensenrecht? Bron: Aangepast
Onuitgesproken argumenten zijn bijvoorbeeld: ouderen zijn duur. Ze werken niet, ze eten onze pensioenpot leeg, doen een buitenproportioneel beroep op de zorg en tot overmaat van ramp verergeren ze de woningnood en stemmen ze vaker dan gemiddeld op populistische partijen. Ze vergiftigen jonge, beïnvloedbare mensen met “foute” ideeën als nationalisme, godsdienst en traditionele feesten. Elk levensjaar van een oudere kost de samenleving tienduizenden euro’s aan pensioen en zorg, die nuttiger besteed kunnen worden aan bijvoorbeeld afvloeiingsregelingen voor politici en bijdrages aan de Europese Unie. Stel dat elke oudere boven de 75 jaar de Pil van Drion zou slikken, dan zou dat 1,4 miljoen AOW-uitkeringen minder, honderdduizenden leegstaande huizen en, als elke oudere boven de 65 deze pil zou slikken, de helft minder zorgkosten betekenen[2]. En denk aan de erfbelasting. Genoeg om zelfs de meest krankzinnige verkiezingsbeloftes na te komen en de Europese Unie fors te spekken. Althans, voor even. Opmerkelijk is ook, dat de discussie over de Pil van Drion vooral oplaait in tijden van economische tegenspoed. Zo toonde de Nederlandse economie in 1991 tekenen van afkoeling en was er in 1993 sprake van een lichte dip.
Sommige voorstanders, zoals [3] gaat het D66-voorstel nog lang niet ver genoeg. Zij willen dat iedereen de beschikking krijgt over deze “wonderpil”, ook mensen onder de 75. Kan de “menslievende” Pil van Drion de redding zijn van onze overheidsfinanciën?
Nadelen van de Pil van Drion
Het voornaamste nadeel van de Pil van Drion is dat het zo veel gemakkelijker wordt om te moorden zonder sporen na te laten. Een moord met deze zelfmoordpil kan dan door een moordenaar een zelfmoord lijken. Een forensisch anatoom kan geen onderscheid maken tussen moord en zelfmoord. Ook betekent het verspreiden van dodelijke giffen onder de bevolking, dat moordwapens altijd dichtbij zijn. In elk drankje kan een dodelijk gif zitten. Geen prettige gedachte.
In het voorstel van D66 is dit nadeel ondervangen door de professionele “levenseindebegeleider” als onafhankelijke derde er tussen te plaatsen. Dit maakt de taak voor moordenaars moeilijker. Moorden door “levenseindebegeleiders” en psychologische moorden, waarbij rijke ouderen wordt aangepraat dat hun leven voorbij is en het goed is als ze sterven, blijven echter mogelijk.
Een tweede nadeel is het nadeel van euthanasie in het algemeen. Het betekent een grote aantasting van de waardigheid van het menselijke leven.
Waarom willen ouderen dood?
Een gezond mens geniet van het leven. Dat geldt ook voor vrijwel alle gezonde ouderen. Redenen om niet meer te willen leven voor gezonde ouderen zijn een gevoel van eenzaamheid, uitzichtloosheid of nutteloosheid. Net als overigens bij jongeren is eenzaamheid een groot probleem onder ouderen. Wij mensen zijn een sociale diersoort en contacten met jongeren zijn erg belangrijk voor ouderen. Ouderen vormen het levende geheugen van de mensheid en zorgen ook voor cultuuroverdracht. Weliswaar een cultuuroverdracht die in strijd is met de door D66 zo geliefde “maakbare samenleving”, maar toch: een cultuuroverdracht.
Conclusie: de Pil van Drion is een onzalig idee. Er zijn zat nuttige dingen die gezonde ouderen kunnen doen, als ze zich nutteloos voelen. Ook wijlen Drion zelf heeft na zijn pensionering nog tal van nuttige dingen gedaan. In plaats van het verheerlijken van de dood en ouderen te zien als ballast, moeten we medische hulpmiddelen en geneesmiddelen ontwikkelen waardoor ouderen langer gezond blijven (bij voorkeur: het verouderingsproces stilzetten of terugdraaien) en ze meer betrekken bij de maatschappij. Dat ouderen minder meegaan met modieuze theorietjes heeft redenen. Vaak, niet altijd overigens, zijn dit erg goede redenen. Hun door levenservaring onderbouwde kritiek kan helpen zaken in perspectief te zetten en betere concepten te ontwikkelen.
Een combinatie van zwalkend leiderschap en verregaande samenwerking tussen Amerikaanse vijanden, verzwakt de Amerikaanse positie met de dag. Het ziet er naar uit dat de droom van de neocons om de eenentwintigste eeuw een “American Century” te maken, een vroege dood zal sterven. In het tweede artikel van deze serie, technologie en productie.
China wordt technisch zelfvoorzienend
De tijd dat westerse fabrieken letterlijk werden overgekopieerd door de Chinezen is nu definitief voorbij. China produceert nu meer patenten dan de VS, EU, Japan en Zuid-Korea samen. Ook wat betreft het aantal afgestudeerde ingenieurs is het beeld erg duidelijk. Per jaar studeren er in China 4,7 miljoen exacte wetenschappers en ingenieurs af. Dat is tien keer zoveel als in de Verenigde Staten en meer dan in de rest van de wereld bij elkaar. Kortom: in bijna alle opzichten is de industriële slag al gewonnen door China. Ook de laatste kritische sectoren zullen nu door China worden gedupliceerd, zodat Xi’s doel van technologische onafhankelijkheid wordt bereikt. China kan dan zonder enige technische import functioneren, wat een einde zal maken aan de effectiviteit van de geliefde Amerikaanse tactiek van economische sancties. Is China eenmaal volledig technisch zelfvoorzienend, dan wordt het economisch onaantrekkelijk om elders dan in China high tech te produceren.
Deze Chinese hoge-snelheidstrein is een voorbeeld van de steeds grotere voorsprong die CHina op technisch gebied krijgt. Bron: public domain/RichardMc (Pixabay)
De dreiging van deïndustrialisatie
Fabrieken zijn niet de stoffige, vervuilende en stinkende objecten waar ze voor worden aangezien door financiële goochelaars en andere netto parasiterende beroepsgroepen. Fabrieken vormen een hotspot van innovatie. Product engineers in fabrieken zijn voortdurend bezig om nieuwe productieprocessen te bedenken en bestaande te verbeteren. Als een fabriek sterft, sleept deze het gehele ecosysteem mee, tenzij er op tijd nieuwe groeiers gaan opstaan.
Netwerkeffecten
Dit ligt onder meer aan netwerkeffecten. Een fabriek staat niet op zichzelf maar maakt deel uit van een uitgebreid netwerk van toeleveranciers, afnemers en onderhoudsbedrijven. En niet te vergeten: ervaren vakmensen. Zo zitten er veel producenten van auto-onderdelen rond Nedcar en de fabrieken van Duitse auto’s. Dat maakt het gemakkelijk om een nieuwe autofabriek in het Ruhrgebied te openen, maar erg lastig om auto’s in bijvoorbeeld Ierland, waar geen auto’s meer worden gemaakt, en nu alleen nog wat gepensioneerde autobouwers te vinden zijn, te bouwen.
Schaaleffecten
Ook ligt het aan schaaleffecten. Voor zeer specialistische producten is het vaak niet lucratief om meer dan één fabrikant op de kleine markt te zijn. Zo is er maar één fabrikant van de peperdure chip-etsmachines, het Nederlandse bedrijf ASML. Een concurrent zal vele jaren nodig hebben om het ASML-niveau te bereiken. Jaren waarin de concurrent met verlies draait. Echter: een concurrent kan dit verwezenlijken met staatssteun. Staan eenmaal alle toonaangevende bedrijven in China, dan zullen netwerkeffecten en schaaleffecten China op dat punt vrijwel onverslaanbaar maken.
Militair overwicht verdwijnt
Binnen de kern van de Euraziatische landmassa delen Rusland en China de facto al de lakens uit. Als uitgesproken zeemacht hebben de Amerikanen niet de hulpbronnen om hun macht ver van de kust te projecteren. En er komt meer slecht nieuws voor de Amerikanen aan. Het opbouwen van een geavanceerde marine vereist weliswaar een opbouwfase van tientallen jaren, maar China heeft hier een effectieve counterstrategie voor: hypersonische raketten, die zo snel bewegen dat de gevreesde Amerikaanse vliegdekschepen vanaf 2020 als eenden uit de Chinese Zee geschoten kunnen worden. Zeker als deze geladen worden met tactische kernwapens, die het dikke pantser van de vliegdekschepen kunnen verdampen.
Russische luchtdoelraketten, zoals de S400 en spoedig de S500 zijn zeer precies en hebben een bereik tot vierhonderd.kilometer. Volgens waarnemers is de aanwezigheid van S400 batterijen de voornaamste reden waarom de Amerikanen geen luchtaanval met jachtbommenwerpers op Syrië hebben uitgevoerd, maar in plaats hiervan Tomahawk kruisraketten hebben ingezet. In defensiekringen heeft de S400 een mythische status gekregen en verschillende landen, zoals India, Qatar en Iran, hebben de raketten in bestelling. Of de S400 deze reputatie waar kan maken is de vraag, maar dat de Amerikanen de confrontatie niet aandurven, spreekt boekdelen.
Pas echt vervelend voor de VS is de plaatsing van raketinstallaties op Cuba. Zo ongeveer alle Amerikaanse scheepvaart verloopt via de Mississippi en de Golf van Mexico. Deze scheepvaartroutes liggen binnen bereik van een eventuele vijandelijke basis op Cuba. In Bajacal, iets ten zuiden van Havana, is een geavanceerd spionagestation gebouwd. Het is onbekend welke mogendheid achter de bouw van deze peperdure, state of the art radarinstallatie zit, die duidelijk het budget van het armlastige communistische eiland ver te boven gaat. Amerikaanse inlichtingendiensten vermoeden dat China er achter zit, iets wat door de Chinezen fel wordt ontkend. Zouden op het eiland Chinese hypersonische raketten of S400 raketinstallaties worden geïnstalleerd, dan zou dit de Golf van Mexico voor de Amerikanen effectief op slot zetten.
Militair gezien ziet de situatie er somberder uit,vooral hier op de westkust van het Europese Schiereiland. Dit door de steeds intensievere samenwerking van Rusland en China. Meer hierover in het volgende artikel in deze reeks.
Nationalisme is liefde voor je eigen wortels, vinden voorstanders. Nationalisme is nationaal socialisme light, vinden tegenstanders. Wat is nationalisme precies? En is nationalisme nog relevant in een steeds meer globaliserende wereld?
Natiestaten en nationalisme
Het woord nationalisme is afgeleid van het woord natie, een synoniem voor volk, of ethnos. Nationalisme streeft naar een staat voor elke etniciteit[1]. Al sinds onheuglijke tijden bestaan er etnisch homogene groepen die zich identificeren als volk, en staten die voor en door deze volkeren worden opgericht. Natiestaten, het ideaal van nationalisme, verenigen idealiter alle mensen van hetzelfde volk in één staat.
Een meer onschuldige manifestatie van nationalisme zijn deze feestende Duitse voetbalfans. Bron: Pixabay/gebruiker https://pixabay.com/nl/users/ganossi-4804628/
Hoe pakte nationalisme uit?
In de negentiende en eerste helft van de twintigste eeuw was nationalisme een drijvende kracht in de Europese geschiedenis. De toenmalige etnisch homogene staten streefden er naar om alle leden van hun bevolkingsgroep in hun staat onder te brengen. Zo werd het overwegend door Hongaren bewoonde Transsylvanië bij Hongarije gevoegd. De lappendeken van Italiaanssprekende staatjes op het Italiaanse schiereiland werd door de nationalist Garibaldi aaneengevoegd tot een staat Italië en Bismarck breidde in feite het koninkrijk Pruisen uit tot de Duitse eenheidsstaat.
Nadelen van nationalisme
Hierbij kwam nogal wat bloedvergieten en etnische zuivering kijken. Zo werden de zogenoemde Sudetenduitsers (de Duitsers die in de Sudeten, de kraterrand van de Tsjechische meteorietkrater woonden), die door Hitler als excuus werden gebruikt om ze te “bevrijden” van Tsjechoslowaakse overheersing, door de Tsjechen zonder pardon de Duitse grens overgezet. Dit gebeurde ook met de Duitsers die in het door Polen en de Sovjet-Unie geannexeerde deel van Duitsland woonden. Voor multi-etnische staten als Oostenrijk-Hongarije en het Ottomaanse Rijk betekende nationalisme het einde van hun bestaan. Voor kleine volken die de pech hadden om geen eigen staat te hebben, zoals de Basken, betekende dit gedwongen assimilatie in zowel Frankrijk als Spanje.
Aan de andere kant, dankzij deze wrede etnische zuiveringen zijn er nu geen conflicten meer tussen Duitsland, Polen en Tsjechië.
Voordelen van nationalisme
Binnen een natiestaat women mensen met ruwweg dezelfde etnische achtergrond. Ze spreken doorgaans dezelfde taal, hebben dezelfde culturele gebruiken en grotendeels dezelfde normen en waarden. Dit heeft enkele grote voordelen. Belangrijke bronnen voor conflicten zijn weggenomen, want de bevolking is het grotendeels eens over op welke ethische grondprincipes de rechtsstaat moet berusten, communiceert in dezelfde taal en vertrouwt elkaar daardoor meer. High-trust societies zoals de Scandinavische landen en Japan zijn doorgaans etnisch homogeen. Ook is een volk doorgaans, niet altijd, gevestigd in dezelfde geografische biotoop. Vietnamezen zijn gevormd door de rijstteelt in de laagvlaktes aan de kust. Nederlanders door het drooggelegde moeras aan de kust, Polynesiërs op eilanden met beperkte hulpbronnen en de Tswana van Botswana in een droog steppelandschap. Dat betekent dat deze volkeren beter ingespeeld zijn om de lokale hulpbronnen te beheren dan nieuwkomers. Zo leerden de Polynesische Maori door schade en schande (in de vorm van tientallen uitstervingen) dat lokale diersoorten streng beschermd moesten worden tegen overbejaging middels het tapu-systeem. De Europese kolonisten hadden niet de ervaring van het wonen op kleine eilanden en roeiden alsnog tientallen inheemse soorten uit die de komst van de Maori hadden overleefd[2]. Omdat natiestaten naties beschermen, wordt hiermee culturele en intellectuele diversiteit behouden. Wel bestaat er binnen bedreigde natiestaten vaak een verstikkende dwang tot conformisme.
Kan nationalisme zonder etnische zuivering?
Een gematigde vorm van nationalisme, waarbij de etnische minderheidsgroepen qua normen en waarden sterk op de meerderheidsgroep gaan lijken (of andersom) is in principe kansrijk. Voorbeelden zijn de relaties tussen Zweden en Finnen in Finland. Beide groepen denken ongeveer hetzelfde over ethische en politieke vraagstukken. Zwitserland, een multi-etnische staat, functioneert omdat elke bevolkingsgroep (in Zwitserland hebben deze het karakter van taalgroepen) eigen kantons en verregaand zelfbestuur heeft. De oplossing in India is het scheiden van etnische groepen in kasten, die zich vaak specialiseren op bepaalde beroepen. Helaas hangt dit samen met racisme van hogere kasten versus lagere.
Een andere “oplossing” is gedwongen assimilatiepolitiek. Deze “oplossing” werd gekozen in onder meer Canada (assimilatie van de inheemse bewoners, zoals door indiaanse kinderen gedwongen in weeshuizen te verengelsen, waarbij duizenden kinderen het niet overleefden), Frankrijk (verbod op Baskisch en Bretons) en Marokko, waar de Arabisch sprekende toplaag met een beroep op de islam de Amazigh-meerderheid arabiseert. Deze ‘oplossing’ werkt alleen als de overheid een totalitaire controle heeft over de bevolking. Gedwongen assimilatie wordt nu tot genocide (volkerenmoord) gerekend.
Cultuur en instituten van westerse landen zijn gegroeid en gevormd in een omgeving, waar het christendom – en uiteraard het verzet daartegen – de bepalende factor was. Na de ineenstorting van de aanhang van het christendom, vertonen instituten als de rechtspraak en de overheid ernstige tekenen van aftakeling. Hebben deze fenomenen met elkaar te maken en kan een hernieuwde populariteit van het christendom de westerse beschaving verjongen?
Godsdienst als metafysisch, cultureel ‘DNA’
Godsdiensten zijn metafysisch. Dat wil zeggen dat ze uitspraken doen over werelden buiten, of boven (‘meta’) de fysische werkelijkheid, waarvan de geldigheid niet getoetst kan worden door middel van wetenschappelijke experimenten. Sommige godsdienstige claims over de fysieke wereld zijn ondertussen door wetenschappelijk onderzoek ontkracht – zo weten we bijvoorbeeld dat de zonneschijf niet door een span paarden langs de hemel wordt getrokken, zoals de oude Grieken geloofden, maar dat de zon een enorme witgloeiende gasbol is, die meer dan duizend keer zo groot is als de aarde en waar de aarde om heen wentelt. Andere, metafysische, claims, over het bestaan van een of meerdere goden, hemel en hel, bijvoorbeeld, of de vraag of de mens reïncarneert, zijn dat niet. Het komt ook een enkele keer voor dat een metafysische claim enige bevestiging vindt.
Godsdiensten brengen een bepaalde wereldvisie met zich mee die wordt bepaald door deze metafysica. Uit deze wereldvisie volgen weer gevolgtrekkingen over de wenselijkheid van bepaalde maatschappijvormen en organisaties. Een hindoe, bijvoorbeeld, gelooft dat goede zielen incarneren in foetussen van hoge, welgestelde klassen, door hun goede karma. Zielen van mensen die zich in hun vorige leven misdragen hebben incarneren in lage kastes, of zelfs in een dier. Dat maakt het voor een hindoe weinig logisch om armen te helpen. Ze hebben het er immers zelf naar gemaakt in hun vorige leven en door veel lijden te ondergaan, verbetert hun slechte karma sterk, zodat ze in een volgend leven meer kans maken om bijvoorbeeld als brahmaan geboren te worden. Abrahamitische godsdiensten stellen dat de mens als ‘schone lei’ geboren wordt. Dat maakt het voor joden, moslims en christenen logisch om een sociaal herverdelingsmechanisme op te zetten. Moslims beperken dit dan weer tot mede-moslims, en aspirant-moslims, omdat Allah moslims heeft uitverkoren om voor de islam te kiezen, en zijn vijanden laat dwalen.
Wat is het culturele DNA dat het christendom met zich meebrengt?
Het christendom is ontstaan in het huidige Israël, in de toenmalige joodse vazalstaat Judaea, later de gelijknamige provincie binnen het Romeinse Rijk. De geestelijk vader en centraal persoon van het christendom, Jezus van Nazareth, en zijn directe volgelingen, hebben nooit enige politieke macht bekleed. Dit maakt het christendom in beginsel een apolitiek geloof, al doet het wel uitspraken over de relatie tussen politiek en persoonlijke levenssfeer. Zo houdt een goede christen zich aan de lokale wetten (‘geef de keizer wat des keizers is, en God wat van God is). Het ‘koninkrijk van God’ is, anders dan de ‘dar ul Islam’ binnen de islam, een strikt metafysische entiteit en staat los van wereldse macht. De wereld is de plaats waar satan, de eeuwige tegenspeler van God, zijn domein heeft.
Een christen moet ‘wedergeboren’ (opnieuw geboren) worden om gered te worden van het hellevuur. Door deze wedergeboorte, gesymboliseerd door de doop (onderdompeling in water), wordt de nieuwe christen iemand binnen het ‘koninkrijk der hemelen’. Dit verklaart ook, waarom christenen zo hun best doen om niet-christenen tot het christendom te bekeren: zo redden ze hen van een eeuwig verblijf in de hel.
De belangrijkste regel in het christendom is: heb je naaste lief als jezelf, en God boven alles. Deze regel is in strijd met de menselijke instincten, die de eigen familie en verwanten boven anderen stellen en maakt dat christenen in beginsel de neiging hebben te streven naar spiritueel communisme. De onderdrukking van menselijk egoïstisch gedrag maakt dat er instituten moeten worden opgericht die de taak van zelfbescherming overnemen. Deze instituten vervullen de rol van de schelp bij huisjesslakken en de koker bij kokerwormen. Ze moeten ook om aan christelijke normen te voldoen, zo veel mogelijk vrij zijn van vriendjespolitiek en nepotisme. Dit zijn immers zonden.
Christenen geloven dat het machtigste wezen in het universum, God, goed is en liefde is. Dat geeft christenen in essentie een optimistische levensvisie, immers ze hebben een machtige, goedwillende beschermer die ze garandeert dat ze in de hemel komen. Christenen kijken uit naar de terugkeer van Jezus, die een duizendjarig vrederijk zal stichten met een ‘nieuwe hemel en nieuwe aarde’.
Het Nederlandse woord ‘beroep’ heeft ook zijn oorsprong in het christendom. Dominees worden nu nog steeds ‘beroepen’ binnen een bepaalde kerkgemeente. Christenen geloven dat er voor een ieder een plaats, een ‘beroep’ is in Gods plan. Op die plaats moet de christen zijn werk zo goed mogelijk doen. Dat maakt, dat vakmanschap binnen het protestantse christendom een middel is om Gods plan te dienen en persoonlijke perfectie te bereiken.
Nederigheid wordt binnen het christendom gezien als een deugd. Wij mensen zijn van nature geneigd tot het kwade, leert het christendom. Alleen door onze zondige natuur te ‘offeren’ aan God, en plaats te laten maken voor een nieuwe, gezuiverde persoonlijkheid die om God draait, volgen we Gods plan. Ook dit gaat in tegen de menselijke instincten, waar nederige mannen doorgaans impopulair zijn bij seksueel actieve vrouwen en laag in worden geschaald door medemensen. Op het eerste gezicht lijkt dit negatief te werken. Zelfhulpgoeroe’s verheerlijken ‘hoogmoed’: narcisme en eigenliefde. Voor de maatschappij als geheel heeft bescheidenheid echter nuttige voordelen. Nederige, bescheiden mensen zijn eerder geneigd zich voor het algemeen belang van een organisatie of ideaal in te zetten dan narcisten. Ze proberen zelfvertrouwen te krijgen door goed werk af te leveren en zich aan de regels te houden. Er gaat minder energie verloren aan machtsspelletjes en competitie, waardoor de prestaties hoger worden. Ook zijn nederige mensen taaier en eerder tevreden, dankbaarder.
Het christendom acht het gezin de hoeksteen van de samenleving. Christenen zien het grootbrengen van kinderen als een belangrijke levenstaak. Om die reden zijn christelijke gezinnen doorgaans groter dan gezinnen van atheïsten.
Christendom en apartheid
Volgens het christendom is ieder mens voor God gelijk. In de monoculturele West- en Noord-Europese samenlevingen werkte dit goed. Het was niet nodig om ter zelfbescherming uitgebreide nepotistische netwerken op te zetten. Waar de christenen geconfronteerd werden met andere groepen, zoals bijvoorbeeld in Amerika, Zuid Afrika en Australië, leidde dit tot ethische problemen. Immers, alle christenen zijn gelijk voor God. Het is niet toegestaan, zoals bijvoorbeeld binnen de islam, om ongelovigen te betitelen tot de ergsten der schepsels. De ‘oplossing’ van dit probleem werd in de zestiende eeuw en later gevonden in het invoeren van diverse klassen mensen. Zo werden zwarten en inheemse Amerikanen betiteld als ‘dierlijk’ en ‘inferieur’ aan de West-Europese mens. In Noord-Amerika en Australië werd de inheemse bevolking uitgemoord – in Tasmanië is er zelfs geen enkele inheemse Tasmaniër ontsnapt aan de volkerenmoord door de Britse kolonisten. In Centraal en Zuid Amerika, wat de katholieke Spanjaarden en Portugezen terroriseerden, werd een uitgebreid rassensysteem ingevoerd, waarbij uiteraard de ‘raszuivere’ Spanjaarden en Portugezen de hoogste rang bekleedden en de inheemse Maya’s en Inca’s, de laagste rang. De katholieke kerk, hoewel zeer fanatiek bij het vernietigen van de inheemse godsdienst en spiritualiteit en medeplichtig aan de apartheidspolitiek, bestreed wel de allerergste misstanden jegens de inheemse bevolking. Het apartheidsregime in Zuid Afrika behoeft geen nadere uitleg.
Na de Tweede Wereldoorlog, waarin de nazi’s rassentheorieën effectief om zeep hielpen door deze met Duitse Gründlichkeit consequent uit te voeren, verwierpen de kerken onderscheid op grond van afkomst. Dit is inderdaad meer in lijn met de boodschap van Jezus.
Wat zijn de gevolgen van het verdwijnen van het christendom?
Om deze gevolgen te bestuderen, moeten we niet alleen kijken naar welke waarden verdwijnen maar ook welke metafysische waarden er voor in de plaats komen. Voormalig christenen en hun nakomelingen zijn nu voornamelijk humanisten en hedonisten.
Overleeft het westen de ineenstorting van het christendom? Bron: Wikimedia Commons
Enkele belangrijke veranderingen komen naar voren. Een beroep is niet meer een radertje in het Plan van God. Het is geen levensroeping meer, maar een middel tot zelfontplooiing. Idealisme maakt daar vaak, maar niet altijd, een belangrijk onderdeel van uit. Voor hedonisten staat de rijkdom en status die het oplevert voorop. Bescheidenheid en nederigheid getuigt van het ontkennen van de inherent goede natuur van de mens en is dus verkeer, zie bijvoorbeeld het verschil in programmering in 1980 en 2019. Plichtsgevoel en bescheidenheid worden nu gezien als neurotisch gedrag, bekrompenheid en gebrek aan eigenwaarde. Programma’s als talentenjachten vervangen quizzen op TV. Sommige mensen worden hier erg gelukkig van, anderen zoeken zingeving en lijden onder keuzestress. Sommige verdwaalde zielen zoeken hun heil in omstreden sektarische bewegingen zoals Hare Krisjna, het soennisme of de Moon-sekte.
Een ander gevolg is het verminderen van de kwaliteit van producten. Ondernemers zien hun producten niet meer als hun levenswerk, maar slechts als een manier om geld te verdienen. Als het meer oplevert om productie uit te besteden, en de aandacht voortaan te richten op de verkoop, dan is die keuze snel gemaakt. Als de productie al in Nederland blijft, wordt deze vaak afgeraffeld om zo kosten te besparen. De daling in verkoop wordt opgevangen door meer aan image building te doen.
Het geboortecijfer daalt tot ver onder het vervangingsniveau. Kinderen maken ongelukkig, zo blijkt uit onderzoek. Dit mede vanwege moderne, humanistische opvoedtheorieën die veel meer van ouders vergen dan de traditionele, minder tijdsintensieve opvoeding. Geen wonder dat ouders dit liever uit- of afstellen.
Met het verdwijnen van de kerk, verdwijnt ook het netwerk van kerkelijke organisaties. Een van de gevolgen hiervan is dat de eenzaamheid, vooral onder jongeren, sterk groeit. Meer dan de helft van alle jongeren is eenzaam. Het jongerenwerk van de overheid is vooral bedoeld voor probleemjongeren, een groep waar de gemiddelde jongere ver uit de buurt van wil blijven.
Er zijn aan het verdwijnen van het christendom ook voordelen. Zo kunnen politici hun legitimiteit niet meer ontlenen aan de “gratie Gods”. Ze zullen door hun daden moeten laten blijken dat ze daadwerkelijk in staat zijn tot besturen en onkreukbaar zijn. Sektarisch denken vermindert – lezers die nu met pensioen zijn, kunnen zich ongetwijfeld de felle wedijver tussen de katholieken en de protestanten nog herinneren. Relaties tussen leden van de verschillende christelijke sekten waren vaak ook uit den boze. Godsdienstige rituelen, zoals rozenkransjes bidden, pelgrimstochten maken en biechten, leiden niet meer af van waar het werkelijk om gaat.
Is de westerse beschaving in gevaar en moet deze gered worden?
Onze levenskwaliteit is goed en lijkt – ondanks alle klaagzangen – stabiel, maar op dit moment zijn er enkele ernstige problemen. Onze bevolkingsgroei ligt onder het vervangingsniveau – tenminste als we er van uitgaan dat de mens een sterfelijk wezen blijft. Wat zeer de vraag is. De sociale samenhang verzwakt en maakt de maatschappij instabieler. Vooral de toenemende eenzaamheid onder jongeren en ook ouderen is bedreigend – wij mensen zijn een sociale diersoort, en eenzaamheid is even schadelijk voor de gezondheid als roken en matig overgewicht. Dit kan je zien als de natuurlijke evolutie van de westerse beschaving naar meer individualisme, maar wat dreigt is een soort samenleving als Solaria in de robotromans van wijlen Isaac Asimov: mensen, omringd door apparaten die ze bedienen, die elkaar nauwelijks nog zien. In feite zijn we bezig met het grootste sociale experiment in de geschiedenis van de mensheid. De resultaten zijn op bepaalde gebieden verontrustend.
Kan het christendom de westerse beschaving redden?
Om deze vraag te beantwoorden moeten we twee vragen bestuderen: wat zou er gebeuren als de grote meerderheid van de Nederlanders in praktiserende, gelovige christenen zou veranderen, en wat is er nodig om de grote meerderheid van de Nederlanders in deze staat te brengen?
Om de eerste vraag te beantwoorden, moeten we moderne gemeenschappen bestuderen waarin de grote meerderheid van de bevolking praktiserend christen is. In enkele plaatsen is dat het geval. Het voormalige eiland Urk, Volendam en Staphorst bijvoorbeeld. Inderdaad merken we dat er hier weinig eenzaamheid is en het aantal kinderen hoog. Opmerkelijk is ook dat de werkloosheid in deze gemeenten erg laag is ten opzichte van vergelijkbare gemeenten. Inderdaad lijkt de aanwezigheid van het christendom, vooral de streng-protestantse vorm, een positieve invloed te hebben op deze parameters.
Het gaat hier echter om kleine gemeenschappen. Grote steden, niet zozeer stadjes zoals Urk, zijn de voornaamste centra van beschavingen. De grote steden in Nederland zijn overwegend onkerkelijk. We hebben dus geen werkend model van een grotere stad met een overwegend praktiserend christelijke bevolking in Nederland. Die steden zijn er in het buitenland, bijvoorbeeld de Verenigde Staten wel. Hier springt de “meest christelijke stad” (gemeten aan het percentage mensen dat geregeld in de bijbel leest), de stad Chattanooga in de deelstaat Tennessee met een kleine 200 000 inwoners, er juist in negatieve zin uit. Het inkomen ligt hier lager en de misdaadcijfers hoger dan gemiddeld in de Verenigde Staten, mede door de ligging in het armere zuiden. Wel groeit de laatste jaren de economie hier als kool. Mogelijk is er een samenhang tussen deze twee factoren.
Dan de tweede vraag. Gesteld dat de terugkeer het christendom inderdaad de westerse beschaving kan redden, hoe zou deze terugkeer dan bereikt worden?
Meestal verspreiden godsdiensten zich via rolmodellen. Dit kunnen koningen of andere politieke leiders zijn, cultuurdragers of een andere vorm van elite. Heel soms, al is dit meer de uitzondering dan de regel, verspreidt zich een nieuwe godsdienst van onderop naar boven. Dit zien we bijvoorbeeld in de groei van het christendom in het Romeinse Rijk, waar het geloof vooral geliefd was onder de armen, vrijgelatenen en slaven. Op dit moment leidt het christendom in Nederland een ondergronds bestaan. De heersende politieke en culturele elite staat sceptisch tot ronduit negatief tegen het geloof.
De jury is er nog niet uit. Ik zal daarom twee filmpjes plaatsen, van felle voor- en tegenstanders.
Stel, je woont in een dichtbevolkt land waarvan geregeld de helft onderstroomt. Tot overmaat van ramp stijgt de zeespiegel. Komt het bekend voor? Bangladesh zit met hetzelfde probleem als Nederland. Wat kan Nederland leren van de Blauwe Economie van Bangladesh?
Bangladesh: van armste land ter wereld tot maritiem powerhouse
Toen de Bangladeshi zich met de hulp van India bevrijdden van Pakistaanse onderdrukking in 1971, leek de situatie hopeloos. Bangladesh is drie keer zo dicht bevolkt als Nederland en België: de 160 miljoen overwegend islamitische Bangladeshi bewonen een laag liggende rivierdelta van 3,5 maal Nederland. Bij zware moessons loopt vaak meer dan de helft onder water. Het Pakistaanse leger hield wreed huis, waarbij naar schattingen van de Bengaalse overheid drie tot tien miljoen Bengalen zijn vermoord. Vooral intellectuelen moesten het ontgelden. Ook werd er veel infrastructuur vernield. Kortom: Bangladesh was na de onafhankelijkheid een ruïne. Van het ooit gouden Bengalen (shonara Bangla) was weinig over. De Bangladeshi moesten letterlijk hun land uit een moeras opbouwen.
En dat deden ze. Het uitermate wrede optreden van het Pakistaanse leger, opgehitst door extremistische Deobandi mullahs die de Bangladeshi tot koeffaar (ongelovigen) verklaarden, genas de Bangladeshi grondig van utopische idealen over een islamitische samenleving. Ze wisten dat de toekomst alleen maar beter kon worden dan het heden. De Bengaalse diaspora en buitenlandse hulp stonden de bevolking bij. Bangladesh schuilde onder de militaire paraplu van machtig buurland India, waardoor de Bangladeshi zich konden toeleggen op het opbouwen van hun land, en niet, zoals de bezetter Pakistan, miljarden hoefden te verspillen aan tanks, raketten en vliegtuigen. Bangladesh slaagt er zelfs in meer dan een miljoen Rohingya vluchtelingen op te vangen. Dat aantal is evenveel als het honderd maal zo rijke Duitsland opgevangen heeft.
Belastingen zijn laag en ondanks de hardnekkige corruptie, werd het geld dat binnenkwam grotendeels verstandig besteed. Het gevolg hiervan is dat de economie van Bangladesh groeit als kool, gemiddeld zo’n zes procent per jaar. Toch dreigen er donkere wolken aan de horizon. Het voornaamste probleem is de stijgende zeespiegel, die het landoppervlak van Bangladesh drastisch zal doen afnemen..Bangladesh besloot daarom voor de vlucht naar voren te kiezen. Succesvolle onderhandelingen met buren India en Myanmar legden de maritieme grenzen vast, waardoor het bruikbare oppervlak voor Bangladesh bijna verdubbelde. Een steeds groter deel van de economische groei komt nu uit het ontwikkelen van de zogeheten blauwe economie.
De blauwe economie: wonen en verbouwen op het water Drijvende tuinen: Als landdieren zijn wij mensen van nature huiverig voor water. We zijn geneigd water te zien als verloren land. Dit is onterecht. Met enige aanpassingen is water prima om te toveren tot productief landbouwgebied. Zo worden drijvende tuinen in Bangladesh steeds populairder[1]. In het zuiden van het land groeit veel waterhyacint, in de subtropen een hardnekkig wateronkruid dat natuurlijk drijfvermogen levert. Dit wordt als ondergrond voor drijvende tuinen gebruikt. De laag met waterhyacint wordt bedekt met teelaarde. In het noorden groeit weinig waterhyacint, waardoor gebruik wordt gemaakt van plastic drijvers, zoals lege plastic vaten. Varianten die nu ook worden uitgerold zijn drijvende eendenhokken, drijvende scholen en visvijvers. De kosten voor deze drijvende tuinen zijn relatief laag: alleen arbeidsloon voor drijvende tuinen op basis van waterhyacinth, $260 (rond de tweehonderd euro) voor een drijvende tuin van honderd vierkante meter met plastic drijvers. Geen wonder dat de overheid van Bangladesh veel ziet in dit systeem en het uit wil breiden tot 20 000 vierkante kilometer oppervlak. [2] Ook in het buitenland is deze uitvinding uit Bangladesh een doorslaand succes. Onder andere Cambodja en de Filippijnen passen het concept nu toe.
Narikel Janjira, buiten Bangladesh beter bekend als Saint Martin’s Island, wordt een steeds geliefdere toeristische bestemming.
Nederland en in beperkte mate België kan dit ook. Zo kunnen we zeewier kweken, enkele proefboerderijen zijn al actief. Wanneer visteelt, intensieve varkenshouderij en sommige tuinbouw naar de zee wordt verplaatst, vermindert dit de milieubelasting enorm. Ook wordt de ziektedruk veel minder.
Het continentaal plat van Bangladesh verdubbelt de oppervlakte van het land. Bron: 3.
Zeebodem exploiteren: een overeenkomst tussen India en Bangladesh maakte de weg vrij om de zeebodem die grenst aan Bangladesh in gebruik te nemen. [3] Deze deal verdubbelt de oppervlakte van Bangladesh en maakt het mogelijk naar olie en gas te boren, voorzover nog relevant, en zeemineralen te winnen.
Toerisme: de eilanden in de Zee van Bengalen zijn omringd door koraal en kleurrijke vissen. Onder andere het eiland Saint Martin (Narikel Jinjira) wordt hierdoor steeds populairder bij toeristen. Sommige planners overwegen het creëren van nieuwe eilanden. Dit zou Nederland ook kunnen doen.
In de politiek wordt vaak een beroep gedaan op emoties. Angst en hebzucht door rechts, medelijden en ook vaak hebzucht door links. Zo leidden de beelden van een dood jongetje op het Turkse strand tot een massamigratie die zijn weerga in de moderne tijd niet kent. Zijn emoties het antwoord om de kloof tussen politiek en de burgers te dichten, of maken ze de problemen juist nog veel groter?
Is gevoel geschikt voor in de politiek?
in het dagelijks leven gaan wij om met een handjevol mensen. Omdat wij ons in kunnen leven in andere mensen, kunnen wij ons werk beter doen. Wij houden rekening met anderen, wij helpen anderen en onze angstgevoelens voor gevaren voorkomen dat we domme dingen doen. We sluiten vriendschappen en beginnen liefdesrelaties met mensen. Dit verrijkt allemaal ons leven. Kortom: in ons dagelijks leven zijn gevoelens -meestal- erg nuttig.
Dat is anders in de politiek. Weliswaar gaat politiek ook over mensen, maar er is een belangrijk verschil met ons dagelijks leven. Dat heeft te maken met drie dingen. Om te beginnen is de schaal van de politiek duizenden malen tot miljoenen malen groter dan onze persoonlijke schaal. Bij politiek moeten de belangen van grote groepen mensen tegen elkaar afgewogen worden. De impact van een politiek besluit is duizenden malen groter dan van beslissingen in het dagelijks leven.
Ook is het tijdsperspectief in de politiek meestal veel groter dan in het dagelijks leven. Politieke beslissingen hebben vaak gevolgen in een tijdsbestek tientallen jaren tot zelfs eeuwen later. Een derde verschil is dat op deze enorme schaal organisaties en structuren heel belangrijk worden.
We kunnen ons identificeren met één mens, of met een groep mensen. we zijn als mens niet in staat om ons te identificeren met bijvoorbeeld 1 miljoen mensen. Dat worden getallen. Ook is ons gevoel niet echt in staat om ons een wereld voor te stellen die radicaal afwijkt van die van ons nu. Alleen mensen met een hoge visionaire begaafdheid, die vrij zeldzaam zijn, kunnen dat.
De voormalige Usaanse president Bush jr. kuste geregeld babies op politieke rallies om op het gevoel van de kiezers in de VS te spelen. In werkelijkheid was deze president een stuk minder fijngevoelig. De bombardementen in Zuid-Irak met verarmd uranium hebben de levens van tienduizenden Iraakse kinderen geëist.
Hoe gevoel gevaarlijk kan zijn
Zogeheten valse vlag operaties hebben doorgaans tot doel om heftige emoties op te wekken. Bijvoorbeeld: verklede militairen die een misdaad plegen om zo de vijand in diskrediet te brengen. Hierdoor nemen de doelwitten van de valse vlagoperatie een besluit dat ze op rationele gronden niet zouden hebben genomen. Ook spindoctors en terroristen gaan op deze manier te werk. Het manipuleren van gevoel is voor verkopers dagelijks werk.
Ook kan gevoel leiden tot het nemen van rationeel gesproken uitermate domme besluiten. De moord op de Oostenrijkse kroonprins door een Servische terrorist leiden tot miljoenen doden en uiteindelijk de ondergang van Oostenrijk. Het was vanzelfsprekend dan verstandiger geweest, de Serviërs te vragen om uitlevering van Gavrilo Prinzip in plaats van de Eerste Wereldoorlog in gang te zetten. Medelijden met het dode Koerdische jongetje Alan op het Turkse strand leidde tot het openstellen van de grenzen en daarmee tot een migratiegolf die Europa uit zijn voegen deed barsten. En meer dan 5000 doden op de Middellandse Zee, waaronder vele kinderen.
Wanneer gevoel in de politiek nuttig kan zijn
Toch moet niet alle gevoel uit de politiek uitgebannen worden. Alle politieke besluiten vertalen zich uiteindelijk in persoonlijke gevolgen voor mensen. Door eerst rationeel vast te stellen wat de gevolgen voor de getroffenen zullen zijn van een politieke beslissing, en zich in die mensen in te leven, kan dit gevoel juist heel nuttig zijn. Het verlagen van een uitkering bijvoorbeeld, betekent soms dat de ontvangers van deze uitkering niet meer warm kunnen eten. Door zich in te leven in mensen, kan een politicus ook vaststellen of bepaalde beleidsmaatregelen wel het juiste effect zullen hebben. Zo heeft de politiek de regel, dat ontvangers van een bijstandsuitkering 25% van alles wat ze verdienen mochten houden, afgeschaft. het gevolg is dat het voor mensen met een bijstandsuitkering alleen nog lood om te werken, als ze fulltime werken. Als de politicus in kwestie zich had voorgesteld dat deze zelf een bijstandsuitkering had, en vervolgens uit eigen zak arbeids-, reis- en vervoerskosten moest betalen, had hij onmiddellijk begrepen dat dit een uitermate domme maatregel was.
Kortom meestal is gevoel in de politiek een slecht idee, tenzij gevoel wordt gebruikt om de effecten op het gedrag van mensen, of de impact op hun persoonlijke leven, te begrijpen. De politiek zou hiervoor klankbordgroepen van Nederlanders uit het dagelijks leven moeten gebruiken.
De maatschappij wordt steeds minder gastvrij voor christenen. Geïnspireerd door de Schotse filosoof Alasdair McIntyre, kiezen daarom steeds meer christenen voor een bestaan in een commune van geloofsgenoten, om het geloof levend te houden en opnieuw te verspreiden in wat zij zien als de nieuwe donkere middeleeuwen: de zogeheten Benedictijnse optie.
Na de ineenstorting van het West-Romeinse Rijk in de vijfde eeuw, overheerste moord en doodslag in de gebieden waar ooit de Pax Romana heerste.
Benedictus van Nursia was een christelijke (in die tijd betekende dat: rooms-katholieke) jongeman, geboren vlak na de val van het Romeinse Rijk. Hij trok naar Rome om te studeren. De decadentie en chaos in het pas door Odoaker geplunderde Rome vervulde hem met weerzin. Benedictus trok daarom de bossen in om te bidden tot God en zijn levensdoel te vinden. Hij vond een grot en leefde hier drie jaar. Toen hij terugkeerde naar de bewoonde wereld had hij het antwoord op zijn levensvragen: hij stichtte een school voor jonge mannen om zich te verdiepen in het geloof. Het eerste christelijke klooster in de katholieke wereld was geboren. In feite bestonden er al langer kloosters, zoals het oudste (koptische) christelijke klooster ter wereld, dat van Sint Antonius in Egypte (300). Het eerste katholieke klooster ontwikkelde zich tot de Benedictijnse kloosterorde, die nog steeds bestaat.
Benedictus schreef de Regula Benedictials een soort “grondwet” van het kloosterleven. Centraal in deze Regula stonden drie geloften: de gelofte tot kuisheid (dertig dagen zonder seks, maar dan je hele leven lang), de gelofte tot armoede en de gelofte tot gehoorzaamheid aan de abt, de leider van het klooster. Deze Benedictijner regels bleken erg succesvol en werden door andere kloosterordes met kleine wijzigingen overgenomen. Dankzij deze regels ontstonden hechte, gedisciplineerde gemeenschappen waarbinnen het geloof levend werd gehouden. Kloosters werden de uitvalsbasis van waaruit monniken er op uit werden gestuurd om de omringende heidenen te bekeren. Die konden weinig waardering opbrengen voor deze lastpakken die hun geliefde heilige Wodanseiken omhakten en reageerden vaak agressief. Geregeld ontstonden er zo nieuwe martelaren, het voorportaal voor zalig- en heiligverklaring. Uiteindelijk, met de nodige militaire dwang van bekeerde vorsten zoals Karel de Grote, slaagden de monniken in hun missie en werd Europa een christelijk continent.
Levensvatbare kernen
Geloof blijft het meest in stand als het in een groep gedeeld wordt. Als de meerderheid van de maatschappij niet meer christelijk is, zal dit vroeg of laat leiden tot verzwakking van het geloof bij de overgebleven christenen. De aanhangers van de Benedictijner optie willen daarom levensvatbare kernen van christenen vormen, waarvanuit de samenleving opnieuw gekerstend kan worden. Niet meer de kerk binnen de samenleving, maar een strategische terugtocht om het christelijk geloof in de Grote Verdrukking (een in de bijbel voorspelde periode van heftige christenvervolging, waarin de meeste christenen geloven) te laten overleven.
Wat zijn de maatschappelijke gevolgen?
Op dit moment is de kerk in de westerse wereld kwijnende. Deze overlevingsstrategie zal de kans groter maken dat kerken zich kunnen herstellen. Voor de samenleving als geheel betekent dit, dat er gesloten, sektarische subculturen bijkomen. Het christendom is in haar zuivere vorm een pacifistisch en apolitiek geloof. De kans op terrorisme of geweld door deze ontwikkeling zal niet toenemen en mogelijk zelfs afnemen, omdat deze kloosterachtige gemeenschappen maatschappelijke randfiguren zullen adopteren.
Ook bieden deze gemeenschappen een goede hoop dat het verval van de westerse samenleving gekeerd kan worden, tenzij een extreem vijandig klimaat ontstaat. Bijvoorbeeld door een machtsovername door islamisten of een andere fanatiek antichristelijke groep die ze actief uit probeert te roeien.
De vermoedelijke dader van de moord op de jonge Nederlandse vrouw Anne Faber, Michael Panhuis, was reeds lang bekend gewelddadig en geestesziek. Een geestelijk gezond mens pleegt geen gruwelmoorden. Hoe kunnen we nieuwe slachtoffers in de toekomst voorkomen?
Rechtszaken en straf
Het rechtssysteem is een middel om de maatschappelijk heersende normen dwingend op te leggen. Soms zijn deze normen vanuit visionair standpunt gezien arbitrair of ronduit onzinnig – denk aan het verbod op “groepsbelediging” / discriminatie” (twee jaar, straks vier jaar celstraf maximaal), of aan bescherming van trolpatenten of van het racistische instituut adeldom (iemand die zich jonkheer, baron of graaf noemt en die niet door een in het officieel rasstamboek erkende adellijke dekhengst of fokmerrie is verwekt resp. geworpen kan maar beter een geldboete van categorie 2 (max. 4100 euro) in zijn of haar oude sok hebben liggen). Soms zijn deze normen van essentieel belang voor een menswaardig bestaan. Zoals in dit geval, het Nederlandse verbod op het doden en seksueel misbruiken van medemensen.
Wat is het doel van een straf?
Strafoplegging, nauwkeuriger, het opleggen van juridische maatregelen, is bedoeld om de zogenoemde rechtsorde, de toestand waarin de eerdergenoemde normen allesoverheersend zijn, te beschermen. Dit is zo totalitair en dwingend als het klinkt. De reden dat er uiterst terughoudend moet worden opgetreden met wetten en straffen en deze alleen moeten worden uitgevaardigd om elementaire mensenrechten – zoals het recht op leven en lichamelijke integriteit – in het geding zijn. Dit is hier wel het geval.
Juridische maatregelen hebben de volgende beoogde effecten.
Afschrikking: door een hoge straf wordt de wetsovertreding onaantrekkelijk.
Wraak. Slachtoffers van de wetsovertreding krijgen genoegdoening, zodat ze zelf niet wraak gaan nemen.
Bescherming van de maatschappij tegen de gevolgen van wetsovertreding.
Compensatie van de schade. De heersende rechtsorde kent een hoge waarde toe aan bepaalde objecten, zoals een patent of een adellijke titel. “Slachtoffers” van de schending van de rechtsorde krijgen compensatie.
Wat is het doel van TBS?
TBS, ter beschikking stelling van de staat, zoals de maatregel voluit heet, is een wat vreemde eend in de bijt van bestaande juridische maatregelen. TBS houdt in: het gedwongen verplegen van een ontoerekeningsvatbare veroordeelde verdachte van een ernstig misdrijf. Dit met als doel om de veroordeelde te resocialiseren (m.a.w.: in de bestaande rechtsorde te laten functioneren) zoat de maatschappij beschermd is tegen toekomstige ernstige misdrijven en deze te genezen van de geestesziekte. Dit is dus in feite een vijfde doel van een juridische maatregel. (We zien overigens de laatste jaren steeds meer een trend in deze richting, zoals gedwongen gedragscursussen voor bijvoorbeeld veroordeelde doodrijders).
TBS klinieken zoals Oldenkotte liggen onder vuur wegens wantoestanden. Maar ligt het probleem niet bij het systeem van TBS zelf? Bron: Een Vandaag
TBS of gevangenisstraf?
TBS is in theorie een effectievere maatregel om de maatschappij te beschermen tegen moord en verkrachting dan gevangenisstraf. De straf van levenslang, die in feite neerkomt op een vorm van herroepbare doodsraf, wordt nauwelijks meer opgelegd. Zelfs deze zware straf wordt in de praktijk teruggebracht tot twintig jaar. Nadat een veroordeelde deze heeft uitgezeten loopt deze weer vrij rond. In veel gevallen, zoals in dat van Michael Panhuis, pleegt deze dan een nieuw misdrijf. Anders dan bij gevangenisstraf, wordt een TBS-veroordeelde pas vrijgelaten als de behandelende psychiater van mening is dat de veroordeelde geen gevaar meer vormt. TBS is echter verre van volmaakt. Gevallen waarin een doortrapte crimineel er in slaagde om een psychiater om de tuin te leiden komen vaak in het nieuws – de meerderheid van de TBS’ers gaat weer in de fout. Ook heeft een onschuldige tot TBS veroordeelde een groot probleem: het feit dat hij hardnekkig blijft ontkennen is een bewijs voor zijn gekte.
Wat is de beste oplossing?
Anders dan de kliek die Nederland runt, heb ik persoonlijk weinig boodschap aan de huidige zogenoemde “rechtsorde”, of de corrupte lakeien die dit gekkenhuis regisseren. Het enige wat mij interesseert is of goedwillende medemensen en ikzelf een veilig en menswaardig leven kunnen leiden. Worden vermoord en verkracht draagt hier duidelijk niet toe bij.
Psychopaten en andere plegers van ernstige misdrijven vertonen doorgaans een escalatieladder in hun gedrag. Panhuis, bijvoorbeeld, was al eerder veroordeeld voor een zedendelict en in zijn woonplaats Zeewolde (Flevoland) bekend als een gewelddadige crimineel. Hoe vroeger criminelen in deze escalatieladder worden gestopt, hoe minder leed ze veroorzaken.
Om dit probleem structureel op te kunnen lossen, moeten waarschijnlijk enkele geliefde juridische principes worden bijgesnoeid.
Zo is er de regel dat elke verdachte gelijk is, ongeacht strafrechterlijke historie. Dit is onzin. De veelpleger is niet gelijk aan iemand die voor de eerste keer een misdrijf begaat. Om onverbeterlijke misdadigers vroeg in hun carriére uit te schakelen is er een goed middel: het opleggen van een hoge voorwaardelijke gevangenisstraf, bijvoorbeeld tien jaar, ook bij lichte geweldsdelicten of bijvoorbeld ernstige direnmishandeling. Deze misdrijven zijn vaak het voorportaal voor ergere delicten. Hoge voorwaardelijke straffen zouden iemand als Panhuis in een vroeg stadium gestopt hebben. Hij zou dan pas op veertigjarige leeftijd de gevangenis hebben verlaten. Er moeten aan plegers van gewelds- of zedenmisdrijven daarom veel hogere voorwaardelijke gevangenisstraffen worden opgelegd dan nu. Bij herhaalde overtredingen moeten deze steeds worden verdubbeld, zodat hardnekkige veelplegers pas als grijsaard de gevangenis verlaten – of in een doodskist. Dit is effectiever dan zinloze TBS-behandelingen. Ontoerekeningsvatbaar of niet. Nabestaanden hebben vaak al levenslang.
Ook hebben onschuldig veroordeelden, of politieke gevangenen zoals Erwin Lensink, dan een elementaire kans om rehabilitatie te krijgen. Dat is bij iemand die ontoerekeningvatbaar wordt verklaard wel anders. Dit is de reden dat het bestuurlijk-justitiële apparaat er waarschijnlijk erg happig op is om lastpakken TBS op te leggen.
Het boeddhisme kwam tot stand door de worsteling van één man, ‘Boeddha’ prins Siddhartha Gautama, met het vraagstuk van het lijden. Hoe had het boeddhisme er uitgezien als Boeddha niet de vier Nobele Waarheden had ontdekt, maar een andere oplossing voor het lijden had gevonden?
In deze nieuwe serie verkennen we het cruciale moment in de levensloop van de stichters van drie wereldreligies: Boeddha, Jezus en Mohammed, waarin hun religieuze activiteiten hun definitieve richting kregen. Wat als ze andere keuzes hadden gemaakt?
Prins Siddharta
Een van de meest invloedrijke denkers ooit is prins Siddharta Gautama, de grondlegger van de boeddhistische filosofie en religie. Hij was de kroonprins van de Shakya’s, een clan in de Terai, de zuidelijke laagvlakte van wat nu Nepal is. De precieze omstandigheden van zijn leven zijn niet bekend, maar de meeste overleveringen zijn het eens over het volgende.
Hij was opgegroeid in een beschermde omgeving, ver van ziekte en dood, of religieus onderwijs. Alle religieuze onderwijs werd geweerd, omdat zijn vader naar verluidt een profetie te horen had gekregen dat zijn spruit hetzij een groot militair leider, hetzij een spiritueel leider zou worden. Uiteraard vond deze het vooruitzicht dat zijn zoon als asceet langs de straten zou trekken weinig aantrekkelijk en werd daarom alle godsdienst geweerd. Zoals gebruikelijk in die tijd, werd hij op zestienjarige leeftijd uitgehuwelijkt aan een prinses van een bevriend staatshoofd.
Eind aan het lijden
Toen, in zijn dertigste levensjaar, verliet hij zijn beschermde paleis en zag achtereenvolgens een oude man, een zieke man en een rottend lijk. Vervolgens zag hij een saddhu, een zwervende asceet zoals die ook nu nog overal in India rondtrekken. Zijn wagenmenner vertelde de jonge prins dat de asceet probeerde te ontsnappen aan de angst voor het menselijke lijden. De geschokte Siddharta trok de conclusie dat lijden het universele kenmerk is van het menselijk leven. Hij hield niet van halve maatregelen en besloot het probleem van het lijden voor eens en voor altijd aan te pakken. Met andere woorden: een einde maken aan het menselijk lijden.
Hij probeerde de onder hindoes en jains de nog steeds populaire methode van het ondergaan van ontberingen, zoals vasten en zichzelf pijnigen. Hij merkte dat hij geen stap dichter bij de oplossing kwam. Toen ging hij onder de beroemde boddhi-boom zitten en bleef mediteren tot hij een oplossing had gevonden. Deze was wat nu bekend in als de Vier Edele Waarheden en het Achtvoudige Pad.
Vier Edele Waarheden
Er is lijden
Het lijden heeft een oorzaak
De oorzaak van het lijden kan opgeheven worden
Door het Achtvoudige Pad te volgen wordt het lijden beëindigd.
Achtvoudige Pad:
Klopt de boeddhistische stelling dat alle lijden uit begeerte voortkomt?
1 juist begrip / juiste inzicht (pali: samma ditthi)
Begrijpen wat lijden is (dukkhe ñana).
De oorzaak van lijden begrijpen (dukkhasamudaye ñana).
De opheffing van lijden begrijpen (dukkhanirodhe ñana).
Het pad begrijpen dat leidt naar de opheffing van lijden (dukkhanirodhagamini patipadaya ñana).
2 juiste gedachten / juiste intenties / juiste bedoelingen (pali: samma sankappa)
Gedachten van het verzaken van zelfzucht (nekkhamma sankappa).
Gedachten van welwillendheid, liefdevolle vriendelijkheid (avyapada sankappa).
Gedachten van geweldloosheid, harmonie of mededogen (avihimsa sankappa).
(Deze eerste twee waarheden vormen samen de groep van wijsheid. Pali: paññakkhandha)
3 juist spreken (pali: samma vaca).
Onthouding van het vertellen van leugens (musavada veramani).
Onthouding van het spreken van lasterende taal (pisunaya vacaya veramani).
Onthouding van het spreken van harde woorden (pharusaya vacaya veramani).
Onthouding van onzinnig gepraat (samphappalapa veramani).
4 juist handelen (pali: samma kammanta)
Onthouding van doden (panatipata veramani).
Onthouding van nemen wat niet gegeven is (adinnadana veramani).
Onthouding van seksueel wangedrag (kamesu micchacara veramani)
5 juiste wijze van levensonderhoud (pali: samma ajiva)
Geen handel in wapens.
Geen handel in slaven en prostitutie.
Geen handel in levende wezens voor vleesproductie en slachterij of iedere andere handel in wezens.
Geen handel in vergif.
Geen handel in bedwelmende middelen.
(De waarheden drie, vier en vijf vormen samen de groep van moraliteit. Pali: Silakkhandha)
6 juiste inspanning (pali: samma vayama)
Slechte gedachten en heilloze (akusala) zaken die nog niet opgekomen zijn vermijden (samvara padhana).
Het overwinnen van slechte gedachten en heilloze zaken die reeds opgekomen zijn (pahana padhana).
Het opwekken en ontwikkelen van heilzame (kusala) zaken en goede gedachten die nog niet opgekomen zijn (bhavana padhana).
Het tot groei brengen van heilzame zaken en goede gedachten die reeds opgekomen zijn (anurakkana padhana).
7 juiste indachtigheid / juiste meditatie (aandacht, bewustzijn, concentratie, pali: samma sati)
Bewustzijn van het lichaam (kaya nupassana).
Bewustzijn van gevoelens (vedana nupassana).
Bewustzijn van de geest (citta nupassana).
Bewustzijn van mentale objecten (dhamma nupassana) namelijk:
De vijf hindernissen (pañca nivarana).
(zinnelijk verlangen, kwade wil, luiheid of traagheid, rusteloosheid of bezorgdheid, sceptische twijfel)
De vijf aggregaten van hechten (pañca upadana kkhandha).
(materie, gewaarwording, perceptie, intenties, bewustzijn of aandacht)
De zes innerlijke en zes uiterlijke zintuigsferen (salayatana)
(oog, oor, neus, tong, lichaam, geest en vorm, geluid, reuk, smaak, het tastbare, mentale objecten)
De zeven factoren van verlichting (bojjhanga).
(indachtigheid, onderzoek naar waarheid, energie, vreugde, kalmte, concentratie, gelijkmoedigheid)
De vier edele waarheden (cattari ariya sacca).
8 juiste concentratie (pali: samma samadhi)
Suta mayã pañña, ontvangen wijsheid, 1e transformatie.
Cintã-mayã pañña, wijsheid vanuit ervaren, 2e transformatie.
Zijn de Vier Edele Waarheden juist, en is het Achtvoudige Pad het logische antwoord?
Wanneer het ontdaan worden van mythische elementen, is het boeddhisme de meest logisch gestructureerde van de religies. Niet voor niets wordt het boeddhisme steeds populairder in de westerse wereld. Het zuivere boeddhisme zoals hierboven samengevat is intern logisch consistent, wat een grootheid als Albert Einstein er toe bracht het boeddhisme de meest wetenschappelijke van de religies te noemen. Toch zit er een ernstige denkfout in het boeddhisme: de negativiteit. Het volledig verdwijnen van begeerte betekent uiteindelijk de dood, het terugkeren naar een nuldimensionale ruimte. Begeerte houdt ons in leven en laat ons van het leven genieten.
Wat als Boeddha tot een andere conclusie was gekomen?
Prins Gautama was een goed, zuiver en begaafd mens, zo lijkt uit de bronnen naar voren te komen. Hij was briljant in deductie, maar als kind van zijn land en tijd niet echt sterk in inductie. Een zieke man lijdt door de ziekte. Een oude man lijdt door de ouderdom. Een lijk lijdt niet, want er is geen werkend zenuwstelsel dat pijn kan ervaren. Alleen de nabestaanden lijden. Door de ziekte te genezen, stopt het lijden. Door ouderdom af te remmen, stopt het lijden door veroudering. En door de dood een kestie van keus te maken, stopt het lijden door de dood. Behalve bij nabestaanden dan.
Het lijden stopt niet door het te ontkennen. Wel houdt de zwakkere versie van het boeddhisme stand: veel lijden ontstaat door vermijdbaar lijden, zoals onzinnige begeerte of andere levende wezens onnodig kwaad doen. De begeerte naar een dure auto is onzinnig. De begeerte naar gezond zijn, een volle maag, liefde of een lang en gelukkig leven is dat niet.
De gewijzigde Edele Waarheden zouden dan iets geworden zijn als het volgende.
1. Leven is lijden.
2. Er bestaat onvermijdelijk lijden, vermijdbaar lijden en zelf-aangebracht lijden.
3. Alle vormen van lijden hebben een oorzaak.
4. Elke oorzaak van lijden is aan te pakken, als de oorzaak eenmaal gevonden is.
Waarbij het gewijzigde Pad zich had gericht op wetenschappelijk onderzoek om onvermijdelijk lijden aan te pakken.
Dit had mogelijk geleid tot het ontwikkelen van de wetenschappelijke methode en een einde aan heel veel menselijk leed.
