Banken zijn onmisbaar, roepen bankiers om het hardst en denken veel mensen. Maar is dat wel zo?

De afgelopen maanden hebben Europeanen en Amerikanen zwaar moeten boeten voor het wanbestuur door bankiers. Letterlijk duizenden miljarden euro’s zijn er verdampt terwijl de bankbestuurders zichzelf uitgebreid in de watten legden.

Banken maakten zichzelf onmisbaar
Banken, is de volkswijsheid, zijn een noodzakelijk kwaad. Ze verstrekken leningen, het zijn “makelaars in geld” die de bezitters van kapitaal, in de vorm van spaargeld, in staat stellen op een relatief veilige manier rendement te laten krijgen op hun bezit: spaarrente. De bankiers lenen zelf dit geld weer uit aan afnemers die veel meer rente betalen: mensen die rood staan, bedrijven, hypotheeknemers. Nog schokkender: bankiers lenen extra geld van de centrale bank voor een zeer laag tarief: een procent in 2010, om het vervolgens tegen woekertarieven, vijf procent of meer,  weer uit te lenen: het zogenaamde fractional banking systeem.

Omdat banken de totale geldstroom beheersen, hebben ze zichzelf onmisbaar gemaakt. Eigenaren van kapitaal moeten naar een bank om hun kapitaal veilig op te bergen. Salarissen worden niet meer contant uitbetaald aan het einde van de maand, zoals vroeger gebeurde, maar overgemaakt op een bankrekening. Het bezit van een bankrekening is daarom verplicht voor iedereen die in loondienst werkt of een uitkering krijgt.

Banken persen de bevolking tientallen miljarden af
Door deze ‘systeemfunctie’, zoals dat in Den Haag heet, hebben de bankiers een machtig chantagemiddel in handen. Door alleen al te dreigen dat hun bank om gaat vallen, moet de overheid, dat is dus de Nederlandse bevolking, voor tientallen miljarden bijspringen. We hebben dat moeten doen in 2009.

De IJslanders hebben waarschijnlijk de zwaarste prijs moeten betalen. De bevolking van dit kleine land moet tientallen jaren zwoegen om de schulden, gemaakt door falende bankiers, af te betalen. Door de hoge uitgaven om veel te grote banken te redden, is ook Ierland aan de bedelstaf geraakt.

Ook de Nederlandse schatkist heeft zware averij opgelopen. Onze staatsschuld is in één klap met tientallen miljarden  gestegen. Als het enorme concern ING (balanstotaal 1300 miljard, dat is vijf keer zoveel als de Nederlandse staat per jaar binnen krijgt) omvalt, verdubbelt zelfs in één klap de Nederlandse staatsschuld, omdat Nederland voor 200 miljard euro garant staat voor buitenlandse spaartegoeden bij ING. Kortom: we zitten enorm in de problemen dankzij de banken. 

Hoe werkt een effectenbeurs?
Op een effectenbeurs worden (naast natuurlijk dingen als opties, obligaties en dergelijke) aandelen, stukjes bedrijf, verkocht.  De gemiddelde belegger heeft geen tientallen miljoenen op zak om een compleet bedrijf op te kopen. Daarom zijn bedrijven met de rechtsvormen NV of BV in stukjes, aandelen, opgedeeld die elk een minuscuul deel van het bedrijf vertegenwoordigen. 

Hoe meer vertrouwen mensen in een bedrijf, bijvoorbeeld Philips, hebben, hoe meer de aandelen Philips waard worden. Stort het vertrouwen ineen, dan worden de aandelen veel minder waard. Naast aandelen kan je ook stukjes schuld kopen: obligaties. Denk aan staatsobligaties: stukjes staatsschuld en bedrijfsobligaties, schulden die bedrijven als Philips aangaan.

Op dit moment worden alleen grote bedrijven en schulden van grote bedrijven op de effectenbeurs verhandeld. Naar de beurs gaan is duur. In de VS is de IPO, de beursgang, een manier om ook met een klein bedrijf snel aan startkapitaal te komen. Daardoor wordt het kapitaal van spaarders en beleggers naar de banken en naar de effectenbeurs AEX op het Beursplein (eigendom van Euronext) gezogen. Als belegger kan je alleen in grote bedrijven beleggen. Kleine bedrijven moeten naar de bank om geld te lenen en aandelen verkopen is helemaal lastig. Daar moet weer een dure bedrijfsmakelaar voor ingeschakeld worden.

De beurs als vervanger voor de bank
Zou je geen aandelen willen kopen van de bakker om de hoek, de maker van je meubels of het reisbureau dat je goed kent, in plaats van een laag rendement op je spaargeld? Of zou je niet liever je hypotheek door duizenden spaarders willen laten betalen? Zou jij op je spaargeld niet het rendement willen hebben dat de bank maakt op rood staan?

Peer lending: rechtstreeks lenen aan anderen
Het zou kunnen, als de functie van een bank werd overgenomen door lokale effectenbeurzen. In Nederland was er tot voor kort een ‘peer lending’ systeem actief: Boober. De Engelse en Amerikaanse versies, Zopa.co.uk en Prosper.com, bestaan nog steeds. De banken waren en zijn daar uiteraard niet blij mee.

Micro-effectenbeurzen
Het was even zoeken, maar in Australië blijkt er een echte micro-effectenbeurs te bestaan. Wat vermoedelijk scheelt is dat de banken in Australië niet zoveel in de melk te brokkelen hebbenn als hier in Nederland. Hopelijk komt er ook hier snel een dergelijk initiatief. Uit de charitatieve hoek komt er in ieder geval al een microkrediet-systeem waardoor je als particulier zelf geld uit kan lenen aan ondernemers uit de derde wereld.