Is de mens goed, of juist fundamenteel slecht? Een ding is zeker: al vele jaren hebben de heersende politiek-maatschappelijke denkers ons een fundamenteel onjuist mensbeeld voorgehouden. Wat zeggen de laatste wetenschappelijke inzichten over deze vraag?
De mens als maat der dingen
Wat goed en slecht is, is , zullen cultuurrelativisten opmerken, een kwestie van cultuur. Inderdaad denken wij in Nederland heel anders over ethische vraagstukken zoals godslastering, het homohuwelijk en het onderwijzen van de evolutieleer dan onze overgrootouders of dan bijvoorbeeld hedendaagse Afghanen. Toch zijn er fundamentele overeenkomsten, die te maken hebben met een aloude Griekse wijsheid. De mens is de maat der dingen: omdat we mens zijn, hebben we bepaalde universele opvattingen over wat goed is en wat het kwaad. We zitten bijvoorbeeld in een sterfelijk, want dierlijk en aapachtig lichaam. We hebben geen group mind, zoals een mierenhoop, maar zien onze identiteit duidelijk begrensd door ons lichaam. Daarom vinden we alles, wat de overlevingskansen van dit lichaam vergroot doorgaans goed. In elke cultuur wordt bijvoorbeeld diefstal of een moord op iemand van de eigen groep, of iemand dood laten hongeren, als misdaad gezien. Het vermoorden van iemand van een vijandige groep is dan weer een heldendaad.
De mens als natuurlijke misdadiger
Er is een voortdurend verschil tussen wat we willen, en wat mag volgens de geldende sociale normen. Het proces, waarbij een opgroeiend mens leert om wat hij of zij wil in overeenstemming te brengen met wat volgens de sociale regels kan, heet opvoeding, bij volwassenen acculturatie. Dit is gewoonlijk een vrij moeizaam proces. Als een kind zich niet aan die regels houdt, bijvoorbeeld zonder dat iemand het ziet snoepjes meepikt uit de supermarkt, is het stout. Van een volwassen mens wordt niet gezegd dat het stout is, maar wordt het foute gedrag, bijvoorbeeld met blote borsten in een kerk of moskee rondlopen, gezien als overtreding of misdrijf. Kortom: misdadig gedrag is natuurlijk en ons aangeboren, domweg omdat we mens zijn.
Instinctieve bescherming tegen neiging tot moord
Gelukkig is dit niet het hele verhaal. Zo hebben we in ons brein spiegelneuronen, die ons in staat stellen ons in te leven in anderen. Medelijden en jezelf inleven in een ander zijn belangrijke redenen, waarom misdrijven zo zeldzaam zijn. We willen over het algemeen aardig worden gevonden door andere mensen. Iemand bestelen of mishandelen is daar geen goed middel voor. Ook kennen we een sterke remming tegen het vermoorden van andere mensen.
Hoe kweek je moordmachines?
Legertrainers doen hun uiterste best om rekruten in effectieve moordmachines te veranderen, maar pas halverwege de twintigste eeuw vonden ze een effectieve manier om het menselijke anti-geweldsinstinct te overwinnen: soldaten reflexmatig laten moorden. Lange-afstandswapens hebben een vergelijkbaar effect. Moslimterroristen oefenen met het de keel afsnijden van dieren, waardoor ze harder worden en er minder moeite mee hebben om dit bij een mens te doen. Een andere effectieve techniek is het dehumaniseren van vijanden. Deze bestaat niet uit mensen van vlees en bloed met gevoel, maar uit gevaarlijke wilde beesten, die verdelgd moeten worden om te overleven. Daarom is het van groot belang dat dehumaniseren en het doden en mishandelen van dieren (zoals bij het ritueel slachten) hard aan wordt gepakt.
Feitelijk bestaan ‘goed’ en ‘kwaad’ inderdaad niet: wat was ‘goed’ en ‘kwaad’ toen er nog geen leven was in het universum? Toen bestond er geen ‘goed’ en ‘kwaad’. ‘Goed’ en ‘kwaad’ is dus een bijkomstigheid van het leven, een uitvinding zogezegd, van de verschillende levende wezens. Je moet je bij het ‘ethisch’ denken dus ook niet beperken tot de mensenwereld. Is het ‘goed’ en ‘kwaad’ van de pissebedden, kakkerlakken, schimmels, planten hetzelfde als ons ‘goed’ en ‘kwaad’? Duidelijk niet dus.
‘Goed’ en ‘kwaad’ is dus altijd relatief. Het echte probleem ontstaat als je jouw ethiek ‘heilig’ gaat verklaren ten opzichte van de ethiek van anderen. Als er al een echt ‘Het Kwaad’ zou bestaan zou het dat wel zijn: het heilig verklaren van jou eigen bekrompen ‘goed’ en ‘kwaad’. Dat is dus ook het probleem van al die ‘heilige’ boeken: zij veroorzaken dus letterlijk conflicten c.q. oorlogen, moord en doodslag.
Ikzelf denk dat het onproductief is al te veel te denken in termen van ‘goed’ en ‘kwaad’; beter is het te denken in causaliteit. Als ik iemand de harses insla doe ik heel veel mensen pijn en verdriet, in de eerste plaats natuurlijk degene die ik de harses insla. Wil ik dat wel en willen anderen waarmee ik in een samenleving leef, dat wel? Anderzijds zijn er natuurlijk ook situaties dat het wel heel ‘goed’ is om iemand de harses in te slaan: bijvoorbeeld als iemand op het punt staat zich op te blazen – met een bom dus – in een grote groep mensen of zo. Of als je een dictator wilt uitschakelen of zo. Of wanneer je van jezelf weet dat je je zoveelste moord gaat plegen, en je besluit om dan maar je eigen leven te nemen om anderen te beschermen. Maar dat is dus ook allemaal ‘relatief’.
Voorlopige conclusie: het ligt dus allemaal niet zo simpel. Daarom is het voor iedereen nuttig kennis te nemen van de verschillende ethische opvattingen die er bestaan. ;•)
Ik denk dat dit iets is waar mensen voor zichzelf goed over na moeten denken en voor hunzelf wat onderzoek op moeten doen. Zijn er geen algemene principes te vinden rond wat goed en kwaad is, of wenselijk en onwenselijk?
Als je meer wilt weten over ‘Goed’ en ‘Kwaad’ moet je natuurlijk googelen op en lezen over ‘Ethiek’.
Ik geloof dat Socrates wordt beschouwd als de eerste die serieus nadacht over niet religieuze ethiek.
Hier een geinig videootje over hem:
https://www.youtube.com/watch?v=Sk0oSfivOyc
Leef je van uit je ware wezen ben je Goed en heb je t slecht
Leef je van uit door molest en verkrachting geerfde ego en super ego en daarmee valse identiteit ben je slecht en heb je t goettt. Nadeeltje dat hier in de hogere de lagere klassen de sterkere de zwakkere ook uitvreten en uitwonen vandaar ook verkrachting en molest als cultuur politiek en religie en alle Kinderen de slaaf in totalitaire misdaadcultuur.