copyright

Steeds minder techniek, informatie en ideeën eindigen in het publieke domein. Wat is het publieke domein precies en hoe kunnen we zorgen dat het zo groot mogelijk wordt?

Cadeau aan de mensheid
Een bedenker van een lied, een verhaal of een uitvinding kan zelf profiteren van zijn creatie. De meeste mensen doen dat ook. Begrijpelijk, men moet toch ergens van leven en de schepper van het muziekstuk of de techniek heeft iets waardevols gecreëerd, waar hij of zij wat voor terug wil zien. Toch zijn er enkele auteurs en uitvinders die bij bepaalde ideeën er voor kiezen om ze vrij van auteursrechten of octrooien  vrij te geven. Het bekendste voorbeeld is de internetencyclopedie Wikipedia. Dit kan je zelf doen door aan je werk een Creative Commons licentie te hechten. Dit gebeurt automatisch als je iets voor Wikipedia schrijft.
Afhankelijk van het land, vervallen copyrights voor auteurs vijftig tot zeventig jaar na hun dood of na de publicatiedatum van het werk. Ook deze belanden uiteindelijk in het publieke domein. Multinational Disney verdient nog steeds goed aan de stripfiguren van oprichter Walt. Na een geslaagde kapitaalkrachtige lobby zijn de managers er in geslaagd, deze lucratieve melkkoe nog twintig jaar langer te mogen melken. En passant liften ook platenbazen en andere steunpilaren der maatschappij mee.

Wat is publiek domein?
Publiek domein is letterlijk: alles waarop geen eigendomsrechten gelden. Zo is de lucht die we inademen en de zon die ons beschijnt van iedereen. Ook de taal die we spreken, getallen en de meeste wetenschappelijke kennis is ook onderdeel van het publieke domein. Nauw verwant met publiek domein is het begrip terra nullius. Antarctica, het grootste stuk terra nullius ter wereld, is bijvoorbeeld eigendom van niemand en dus in feite publiek domein.  Al proberen verschillende landen rechten te doen gelden door zuidpoolbases te vestigen.

Publiek domein was vroeger de regel
Vele eeuwen geleden omvatte het publieke domein alle informatie en kennis die er op dat moment bestond. Er bestonden geen regels zoals copyright. Een veelgelezen auteur als de bekende Rotterdammer Desiderius Erasmus heeft geen cent voor zijn boeken ontvangen (al had de man uiteraard welgestelde weldoeners). De eerste moderne copyrightwet, de Britse Statute of Anne, dateert van 1709. Volgens deze wet mocht alleen een drukker die van de auteur toestemming had, zijn boek drukken. Patenten dateren al van enkele eeuwen daarvoor. Vaak wordt 1474 in de republiek Venetië genoemd. In dat jaar trad in de stadstaat een wet in werking, waarbij iemand die een nieuwe techniek of toepassing ontwikkelde, dit publiekelijk moest aankondigen. Hij (vrouwen hadden weinig te zeggen in die tijd) kreeg dan een exclusief alleenrecht voor tien jaar om zijn techniek toe te passen.

Bescherming intellectueel eigendom roept om verzet
Sindsdien is de bescherming van intellectueel eigendom steeds meer doorgeslagen. De kwalijke gevolgen van patenten, vooral softwarepatenten, en de volkomen doorgeslagen copyrightbescherming zijn reeds aan de orde gekomen in eerdere artikelen, zie onder. Ook een zeer bedenkelijke ontwikkeling is de mogelijkheid in de VS om in de natuur voorkomende genen te patenteren. Met andere woorden: als in jouw tuin een kever met een gepatenteerd gen zich voortplant, zou je in principe schuldig zijn aan patentbreuk. De Canadese boer Schmeiser is in een vergelijkbare zaak door gentech-gigant Monsanto voor de rechter gesleept omdat hij zelf zaaizaad voor zijn koolzaad kweekte en stuifmeel van het Monsanto-koolzaad van de buurman zijn lijn infecteerde (en daarmee en passant vijftig jaar werk verwoestte). De conclusie is dus duidelijk: de verstikkende wurggreep van de copyrightmaffia en de patenthaaien moet worden verbroken.

Visionair verzet: politiek is zinloos
Onze politieke macht als visionair denkenden is niet groot. We vormen maar een kleine minderheid van de bevolking en alleen enkelen op sleutelposities krijgen wat voor elkaar. We beschikken echter wel over een doorslaggevend voordeel: ons vermogen buiten de getreden paden te denken en het grote geheel te overzien. Zo weten we wat de verborgen knoppen zijn, waarmee we de situatie naar onze hand kunnen zetten.
Deze knoppen bevinden zich nauwelijks tot niet in de politiek. Deze is op dit moment voor tachtig procent uitbesteed aan de niet onder democratische controle staande Europese technocraten in Brussel.

We zullen dus een buitenparlementaire strategie moeten ontwikkelen om het publieke domein terug te veroveren op de machtige internationale zakenelite en hun gewetenloze handlangers in de politiek. Er zijn meerdere visionaire oplossingen denkbaar. Ik noem er hier een aantal. Hopelijk heeft u, als lezer, nog betere ideeën.

Saboteren van patentering door prior art
Voordat een patent wordt toegekend, moet er sprake zijn van technische nieuwheid en “prior art”. Er mag voor de patentaanvraag geen openbare publicatie van het idee zijn geweest, zelfs niet door de auteur zelf. Truc één is dus zoveel mogelijk ideeën bedenken, het liefst breed geformuleerd, en die op internet zetten. Vooral op softwaregebied is dit hard nodig. Wees voorbereid op vals spel. Er zijn in dit geval echter bondgenoten: andere IT-bedrijven.

Patentsysteem belachelijk maken
Reductio ad absurdum is een bekende retorische techniek. Het is ook een uitstekende manier om een einde te maken aan bepaalde misstanden en kromme wetten. In veel gevallen leidde een schrijnende misstand er toe dat een bepaalde wet verdween. Helaas toont het geval-Schmeiser, dat deze firma’s zo machtig zijn dat een man die overduidelijk in zijn recht staat als Percy Schmeiser, pas voor de Hoge Raad gelijk krijgt. Ook vereist het de aanwezigheid van populistische mensen. U weet wel, van die enge, ongenuanceerde  mensen zoals Jan Marijnissen die zich weinig aantrekken van wollig geneuzel als er een principekwestie speelt.

Massaal overtreden
Als miljarden mensen besluiten massaal intellectueel eigendomswetten te gaan overtreden, is handhaven onmogelijk geworden. Dit is de praktijk bij het downloaden van muziek. De techniek die clubs als Stichting Brein en de Amerikaanse brancheorganisatie RIAA gebruiken is angst aanjagen. In rechtszaken worden zeer hoge bedragen ($ 65 000 per gedownload liedje) geëist, en door corrupte rechters ook toegekend, voor in feite triviale overtredingen. Ook zullen er systemen moeten komen om buiten de radar van de copyrightmaffia of de overheid informatie uit te wisselen. Alternatieven voor internet, dus.

Gratis alternatieven
In combinatie met het saboteren van patenten door prior art, kunnen ook gratis alternatieven voor geoctrooieerde technieken worden ontwikkeld. Je kan in plaats van commerciële muziek, ook publiek domein muziek downloaden en beluisteren. Hiermee leg je het muziekkartel effectief droog. In plaats van mee te betalen aan de totale ondergang van de onafhankelijke voedselvoorziening, kan je ook Monsanto boycotten en via de planten- en zadenbank voor alle Nederlanders aan je tuinzaden komen (en die aan anderen geven). Of sluit je dan aan bij de pioniers van de biohacking beweging, als je meer van labjassen dan organische landbouw houdt.