duurzaamheid

Wind waait vooral als er weinig zon is, dus kan zonne-energie aanvullen. Door windmolens op zee te plaatsen kan het landgebruik nog verder omlaag.

Duurzaamheid en economie

21 reacties / Analyses, Economie, Ideeën / Door / 3 januari 2013

Duurzaamheid is een term wat je met enige regelmaat tegenkomt en kan worden gebruikt op verschillende manieren. Het is daarmee een containerbegrip geworden. Ook wordt het begrip wel eens verkeerd gebruikt.

Maar wat is nu eigenlijk duurzaamheid? Met duurzaamheid wordt in dit artikel duurzame ontwikkeling bedoeld [1]:

Duurzame ontwikkeling is ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen, aldus de definitie van de VN-commissie Brundtland uit 1987.

Natuurlijke hulpbronnen

Duurzaamheid gaat dus in essentie over verstandige behoeftebevreding. Verstandig betekent in dit geval dat je ook rekening houdt met de behoeftebevrediging op de lange termijn. Een belangrijk aspect is dat je niet (veel) meer natuurlijke hulpbronnen verbruikt dan dat je werkelijk nodig hebt rekening houdend met het toekomstig verbruik.

Glas is in feite een gestolde vloeistof.
Glas is goed te recyclen.

Er is een onderscheid te maken tussen herwinbare en niet-herwinbare hulpbronnen. Glas is een goed voorbeeld van een herwinbare hulpbron. Door recycling van glasafval krijgen de bruikbare afvalstoffen een nieuwe bestemming als grondstof voor nieuw glas. Hierdoor wordt er afval voorkomen en hoeven er geen nieuwe grondstoffen te worden gewonnen.

Een een ander onderscheid is die tussen hernieuwbare en niet-hernieuwbare hulpbronnen. De zon is voorbeeld van een hernieuwbare hulpbron met zonne-energie als hernieuwbare energie. Fossiele brandstoffen zijn een voorbeeld van niet-hernieuwbare energie. Het duurt erg lang voordat er nieuwe fossiele brandstof is aangemaakt.

Bij voortdurend gebruik raken niet-herwinbare en niet-hernieuwbare hulpbronnen op een bepaald moment uitgeput. Duurzaamheid betekent dat je verstandig met het gebruik van deze hulpbronnen omgaat, zodat ze niet te snel uitgeput raken. En dat je ervoor zorgt dat je op den duur een alternatief hebt, die bij voorkeur minder belastend is voor het milieu, of dat je zelfs helemaal niet meer afhankelijk bent van een bepaald niet-herwinbare of niet-hernieuwbare hulpbron.

Concreet betekent dit dus onder andere het beperken van het gebruik van niet-herwinbare en niet-hernieuwbare hulpbronnen om over te gaan op herwinbare en hernieuwbare hulpbronnen. En om ook deze twee laatste soorten hulpbronnen zo verstandig mogelijk te blijven gebruiken.

Consumptie en ecologische voetafdruk

Economie gaat over de productie, consumptie en distributie van schaarse goederen en diensten. Consumptie is het gebruik van deze goederen en diensten voor de behoeftebevrediging en is daarmee een belangrijk onderdeel van een economie. Momenteel leven we in een consumptiemaatschappij. Het consumentenvertrouwen is daarom ook een belangrijke macro-economische indicator. Voor MKB-ondernemers is het bijvoorbeeld van belang om te weten wat het consumentenvertrouwen is om beter de huidige en toekomstige consumentenbestedingen te kunnen bepalen. Ook in de Macro Economische Verkenning van het Centraal Planbureau is er een belangrijke rol weggelegd voor de consument.

Voldoende consumentenvertrouwen is belangrijk voor de consumptie en is dus ook belangrijk voor het goed functioneren van de Nederlandse economie. Ons huidige economisch systeem kan niet langdurig zonder economische groei zonder dat het negatieve gevolgen voor de samenleving heeft zoals een hogere werkloosheid en een lagere koopkracht.

Voldoende consumptie is van belang voor voldoende economische activiteit en daarmee ook economische groei. Alleen heeft de huidige Nederlandse consumptiemaatschappij wel een bepaalde prijs. De ecologische voetafdruk is een belangrijke indicator voor de mondiale duurzaamheid. Afgelopen jaar is de ecologische voetafdruk van Nederland gestegen.  Als iedereen zou consumeren zoals Nederland, dan zijn er 3,5 aardbollen nodig. Het moge duidelijk zijn dat de huidige manier van consumeren in Nederland op langer termijn niet houdbaar is. Het is niet voldoende duurzaam.

Duurzame economie

Er zal een verandering in onze consumptiemaatschappij moeten komen. De overheid geeft daarom ook voorlichting over duurzaam consumeren. Duurzaam consumeren is niet mogelijk zonder een duurzame economie.  Economische groei zal volgens het kabinet dan ook groene groei moeten gaan worden. Een overstap naar een duurzaam groeimodel is noodzakelijk. Het lijkt dan ook onvermijdelijk dat de economie nieuwe fundamenten gaat krijgen.

Er is al eerder een visie op duurzaam consumeren gepresenteerd op deze site en er zijn ook mogelijke economische paradigma veranderingen aangedragen.

In de volgende korte video worden duurzaamheid en economie door Herman Wijffels verder uitgewerkt in het concept van de circulaire economie. Het geeft een goed inzicht waarom een duurzame economie op den duur noodzakelijk is.

Iemand met een geheel eigen visie op een duurzame economie is Bernard Lietaer. Hij pleit voor wat hij noemt een ‘monetair ecosysteem‘.

Bron

[1] duurzame ontwikkeling, www.wikipedia.nl

Studenten overhandigen Manifest van Morgen

12 reacties / Nederland / Door / 6 oktober 2012

Duizenden studenten roepen de Colleges van Bestuur van alle Nederlandse hogescholen en universiteiten op tot de integratie van duurzaamheid in het curriculum van hun opleiding. Studentenorganisatie Morgen heeft samen met studenten uit het hele land hiervoor het Manifest van Morgen opgesteld, dat een tienpuntenplan bevat.

Wij, studenten van hogescholen en universiteiten, willen werken aan een duurzame samenleving. Een samenleving met een toekomst gebaseerd op een circulaire economie die draait op groene energie. Een samenleving waarin het prettig toeven is, hier en nu én daar en morgen. Wij willen de kennis en vaardigheden verwerven om die samenleving tot stand te laten komen.

Er moet verandering komen volgens duizenden studenten.

Op woensdag 10 oktober a.s., de Dag van de Duurzaamheid, wordt het Manifest overhandigd aan de Colleges van Bestuur,  in het Academiegebouw te Utrecht. Onder leiding van Natasja van den Berg zullen studenten samen met de gasten Jan Peter Balkenende (Ernst & Young), Bert van der Zwaan (rector magnificus Universiteit Utrecht) en Herman Wijffels (hoogleraar Duurzaamheid en Maatschappelijke verandering Universiteit Utrecht) in debat gaan over de implementatie van het Manifest en de rol van het thema duurzaamheid in het hoger onderwijs.

Het manifest, dat nog tot woensdag kan worden ondertekend, is inmiddels al bijna 2500 keer ondertekend. Geïnteresseerden zijn van harte welkom om bij deze overhandiging aanwezig te zijn (entree is uiteraard gratis). In de Aula van het Academiegebouw in Utrecht zal het programma om 17.00 starten (deuren open om 16.30). De sprekers zullen kort aan het woord zijn en daarna is er ruimte voor een panel-discussie. De middag zal rond 18.00 worden afgesloten met een borrel.

Adres: Academiegebouw (Aula), Domplein 29, 3512 JE Utrecht. Je kunt je aanmelden door een mail te sturen naar manifest@studentenvoormorgen.nl

Video: wereld zonder water

7 reacties / Analyses, Wereld / Door / 13 augustus 2012

We wonen op een waterplaneet, maar van alle water is slechts twee procent zoet en een tiende daarvan, 0.2%, oppervlaktewater. De snel uitbreidende landbouw en industrie putten onze watervoorraden in hoog tempo uit. Vooral in aride gebieden, zoals de Great Plains in de VS en de subtropen, wordt water snel schaarser.
Vooral de armen zijn het kind van de rekening, omdat onder druk van de Wereldbank waterbronnen en waterbedrijven in veel ontwikkelingslanden geprivatiseerd werden. In deze documentaire van drie kwartier wordt dit vaak onderschatte probleem behandeld.

Wat was het geheim van de Hawaiianen, waarmee ze er in slaagden veel mer vis te oogten dan vissers nu?

Hawaiianen klopten moderne vissers

Laat een reactie achter / Analyses, Wetenschap / Door / 26 maart 2012

Naar nu blijkt, slaagden de oorspronkelijke bewoners van de Florida Keys en de Hawaiiaanse Eilanden er in om op duurzame wijze, veel meer vis te oogsten dan moderne vissers. Hun techniek was uitgekiend en opmerkelijk.

Wat was het geheim van de Hawaiianen, waarmee ze er in slaagden veel meer vis te oogsten dan vissers nu?
Wat was het geheim van de Hawaiianen, waarmee ze er in slaagden veel meer vis te oogsten dan vissers nu?

Zeven eeuwen geschiedenis van de visserij in de Hawaiiaanse archipel en de Florida Keys, kleine eilandjes ten zuiden van Florida die net als Hawaii omringd zijn door koraalriffen, leveren opmerkelijke uitkomsten op, blijkt uit een onderzoek van zeewetenschappers in het blad Fish and Fisheries. Ze reconstrueerden de visoogsten gedurende zeven eeuwen van menselijke bewoning in de staat Hawaii en de Florida Keys via historische archieven uit de negentiende en twintigste eeuw en archeologisch bewijsmateriaal, zoals bevolkingsdichtheid, vanaf 1300 tot begin 19e eeuw. Ze evalueerden de effectiviteit van de beheerstrategieën die in periodes van duurzaam beheer werden behaald. Met verrassend resultaat.

Hoge inheemse visopbrengsten…
Voor hun contact met Europeanen bleken de inheemse Hawaiianen vis te vangen met opbrengsten die overtroffen wat koraalriffen anno nu aan vis opleveren, aldus John “Jack” N. Kittinger, medeauteur en werkzaam aan het Center for Ocean Solutions van Stanford University. Je moet in het geval van Hawaii dan denken aan 12 000 kg vis per vierkante kilometer per jaar, zonder hulp van gemotoriseerde voertuigen en sleepnetten. Dit vergeleken met 10 000 kg vis plus verschijnselen van overbevissing nu. “Deze resultaten lieten ons zien dat visserij zowel hoogproductief als duurzaam kan zijn, als ze verstandig beheerd worden.”

Gevolgd door een rampperiode
De periode dat de Europese kolonisten in Florida woonden werd gekarakteriseerd door groei en ineenstorting, waarbij keer op keer soorrten die veel winst opleverden voor de export, werden overbevist. Ook vandaag nog zijn veel soorten die het doelwit waren van de visserij in de negentiende en vroege twintigste eeuw – waaronder de groene schildpad, zaagvis, zeeslakken en  tandbaarzen –  er slecht aan toe; enkele staan zelfs op uitsterven.
Wrede straffen beschermden visstand effectief
Het beheersysteem is van essentieel belang, zo stelt Loren McClenachan, medeauteur en universitair docent milieuwetenschappen aan Colby College. “De traditionele Hawaiiaanse maatschappijen gebruikten geavanceerde visbeheersystemen, die te vergelijken waren met innovatieve beheerstrategieën anno nu, zoals zeereservaten en een verbod om op kwetsbare soorten als haaien te vissen.”
Het verschil, aldus de auteurs: de manier waarop visserij-beheersystemen functioneerden. Regels werden plaatselijk ontwikkeld waarbij de lokale bevolking intensief betrokken was, maar er werden ook wrede straffen uitgedeeld als vissers zich niet aan de regels hielden. Dan moet je denken aan zware lijfstraffen.
De Hawaiianen moesten wel: een stabiele visopbrengst was een zaak van leven of dood. Dat is vandaag de dag wel anders, met als gevolg dat niemand zich aan de toch al hopeloos inadequate regels houdt en vispopulaties catastrofaal ineenstorten.

Inheems-Hawaiiaanse literatuur
De auteurs brachten vervolgens de gebruikte beheerssystemen in kaart. Hierbij konden ze een beroep doen op publicaties van inheems-Hawaiiaanse geleerden die de toenmalige visbeheersystemen tot in detail beschreven. Naar bleek, waren de visopbrengsten stabiel en hoog in perioden dat de regels streng waren en werden opgelegd aan de hand van kaste en geslacht. Veel kwetsbare soorten, zoals haaien en zeeschildpadden, waren excluief voorbehouden aan hogepriesters en hoofdmannen.

Compleet ecosysteem in beheer
In die tijd bestond er geen kunstmest, het vasteland was duizenden kilometers weg dus moesten de Hawaiianen overleven met lokale hulpbronnen en veel inventiviteit. Uit bittere noodzaak ontwikkelden de Hawaiianen een complex ecosysteembeheerssysteem. Zo werd visteelt in visvijvers gebruikt om voedingsstoffen vast te leggen en te voorkomen dat het koraalrif vervuild raakte. Eleganter dan moderne aquacultuurmethoden, die berusten op overmatig gebruik van in open zee gevangen vis en antibiotica, waardoor de vervuiling toeneemt – naast uiteraard het bekende probleem van multiresistentie. McClenachan stelt dat het verstandig is, deze oude technieken te verwerken in onze huidige visbeheersystemen. Lijfstraffen gaan volgens de auteurs te ver, maar wel zullen er veel hardere straffen uit moeten worden gedeeld dan nu.

Oplossing voor overbevissing in de Noordzee?
Op dit moment verstoken vissersboten steeds meer gesubsidieerde brandstof om jacht te maken op steeds minder vis. Er zijn nu strenge visqouta ingesteld, wat enigszins helpt, maar het overnemen van een al genoemde beheertechniek van de oude Hawaiianen, een visreservaat, zou wel eens zeer gunstige gevolgen voor de visstand kunnen hebben. Ook kunnen er in de wat verdere toekomst de verwoestende sleepnetten worden vervangen door elegantere oogstsystemen. Zo kan je denken aan robotvissen die scholen vissen hoeden – dit concept werkt bij enkele vissoorten, zo is aangetoond – 0f het merken van grotere vissen met RFID chips, zodat ze geoogst kunnen worden op het moment dat ze groot genoeg zijn. De gehele Noordzee moet dan natuurlijk beheerd worden door een multinationaal Noordzee-consortium.

Bronnen
Loren McClenachan et al., Multicentury trends and the sustainability of coral reef fisheries in Hawai’i and Florida, Fish and Fisheries, 2012
Ancient Civilizations Reveal Ways to Manage Fisheries for Sustainability, ScienceDaily (2012)

Dit visionaire ontwerp van kunstenaar Ab Verheggen zet mensen aan het denken. Zonnepanelen om de klimaatomslag tegen te gaan? Waarom niet?

‘Zonne-energie kan klimaat koelen”

1 reactie / Ideeën, Visionaire vragen, Wereld, Wetenschap / Door / 1 april 2012

Het potentieel voor zonne-energie zet welke andere inzetbare energiebron dan ook in de schaduw. Vergeleken met de zon, is wind een schaarse hulpbron. De zon is dus de meest voor de hand liggende alternatieve energiebron. Maar hoe zal massaal gebruik van zonne-energie het klimaat beïnvloeden?

Opwarming…
Er kunnen duizenden terawatts zonnestroom worden opgewekt met bestaande technologie. Ter vergelijking: het totale wereldenergieverbruik ligt nu tussen de 16 en 17 terawatt. Dit is meer dan honderd maal zoveel als windenergie oplevert. Echter, ook zonne-energie klan het klimaat veranderen. De reden: zonnepanelen veranderen de reflectiviteit, het albedo, van het oppervlak. De over het algemeen zeer donkere zonnepanelen absorberen veel meer zonlicht dan het heldere woestijnzand of gesteente waar ze op worden geplaatst.

Dit visionaire ontwerp van kunstenaar Ab Verheggen zet mensen aan het denken. Zonnepanelen om de klimaatomslag tegen te gaan? Waarom niet?
Dit visionaire ontwerp van kunstenaar Ab Verheggen zet mensen aan het denken. Zonnepanelen om de klimaatomslag tegen te gaan? Waarom niet?

Een recente studie modelleerde de effecten van een 1-TW zonnekrachtcentrale in de  Mojave woestijn in Californië. De conclusie van de studie: zoveel donkere zonnepanelen over lichtgekleurd zand plaatsen zal de lucht boven het zand met 0,4 graden opwarmen, waardoor temperaturen en luchtstromingen tot 300 km in de omtrek zullen worden beïnvloed. Nu is een terawatt wel heel erg veel: dertig keer het vermogen van alle elektrische centrales in Nederland bij elkaar. De klimatologen hebben dit onderzoek dan ook gedaan om te onderzoeken of de VS 100% met zonne-energie bevoorraad kan worden.

Of afkoeling
Als we in de toekomst veel efficiëntere zonnepanelen ontwikkelen, met een rendement van bijvoorbeeld zestig of zeventig procent, zou een dergelijke zonnecentrale juist de omgeving koelen. De zonnehitte wordt dan omgezet in elektriciteit, die elders (waar de energie wordt gebruikt) weer eindigt als afvalwarmte. Zelfs bestaande zonnepanelen zullen een afkoelend effect hebben als ze op een pikzwart oppervlak worden geplaatst. Immers: rond de twintig procent van alle zonnestraling wordt omgezet in elektriciteit. Als een oppervlak meer dan negentig procent absorbeert, scheelt dat behoorlijk.

Onbedoelde geo-engineering
Ook is zonne-energie bepaald niet de enige activiteit die het klimaat beïnvloedt. De aanplant van gewassen of bebouwing heeft vaak een veel grotere invloed. Zo zijn de luchttemperaturen in het zeer droge Zuid-Oost Spanje sinds 1983 met meer dan 0,6 graden gedaald omdat er zoveel lichtweerkaatsende kassen zijn geplaatst in het gebied. De gevolgen zullen echter beperkt blijven, zolang we maar niet honderden terawatts gaan onderscheppen die anders teruggekaatst zouden worden in het heelal. Een kwestie van verstandig ontwerpen en plaatsen van zonnepanelen.

Pompen van zonnewarmte naar gematigde streken
Als er werkelijk enorrme hoeveelheden zonnewarmte worden afgetapt in de woestijnen en in de vorm van elektriciteit naar koudere streken wordt gestuurd, betekent dit in feite netto een enorm transport van zonnewarmte naar de gematigde klimaatgordel. Mogelijk kan de vrijkomende afvalwarmte in de zomer in grote ondergrondse hittereservoirs worden opgeslagen, die we in de winter als verwarming kunnen gebruiken.
Dit goedje kan meer dan tweehonderd keer hergebruikt worden.

Herschrijfbaar elektronisch papier werkt zonder elektriciteit

Laat een reactie achter / Ideeën en techniek, Wereld / Door / 8 augustus 2011

In Nederland jagen we er per jaar zo’n tweehonderd kilo papier en karton doorheen, waarvan meer dan de helft als informatiedrager. Doorgaans lezen we die informatie niet eens. Zonde van al die bomen natuurlijk. Een Taiwanees onderzoeksinstituut heeft echter de oplossing ontwikkeld.

Dit goedje kan meer dan tweehonderd keer hergebruikt worden.
Dit goedje kan meer dan tweehonderd keer hergebruikt worden.

Niet alleen onze papierhonger, maar ook die in landen als de VS, Japan en China vormt een enorme bedreiging voor niet-duurzaam beheerde bossen.

Het herschrijfbare papier “i2R e-paper” heeft in tegenstelling tot het nu al verkrijgbare elektronische papier geen achtergrondverlichting nodig. Behalve papierbesparing, kost het dus ook minder stroom, aldus het Taiwanese topinstituut   Industrial Technology Research Institute.

Het papier is bedekt met een laagje plastic, waarop vloeibare kristallen cholesterine – een stof die erg lijkt op cholesterol – zijn geprepareerd.

Volgens Frank Hsiu, een van de managers van het instituut in de stad Hsinchu, heeft het papier alleen warmte nodig om afbeeldingen op te slaan of over te zetten. Schrijven op het papier kan worden uitgewist door het te verhitten in een thermische printer (zoals die in faxapparaten voorkomt). De techniek kan worden gebruikt in digitale boeken, elektronische muurkranten (erg populair bij aartsvijand China) en reclameposters.

Op dit moment kan er tot 260 maal geschreven worden op het papier, aldus Hsiu. Hij voorziet dan ook een enorme besparing aan papier en dus bomen als dit product massaal wordt ingezet. Het instituut heeft ondertussen de techniek in licentie gegeven aan een Taiwanees bedrijf. Het product zal dus hopelijk vrij snel, volgens het instituut in 2013, in de schappen liggen.

Bron
Reuters