Het zal u niet ontgaan zijn. De robots komen eraan, en steeds meer ooit uniek menselijke baantjes worden nu door machines uitgevoerd. Is er dan geen redden meer aan? Wel degelijk, zeggen sommigen. Dankzij ons knuffelgehalte.
Taakgeoriënteerde economie leidt tot werkloosheid
Op dit moment is onze economie taakgeoriënteerd. In een taakgerichte economie maakt het de werkgever niets uit wie een taak uitvoert.
Robots hebben een laag knuffelgehalte. Redt dit de mens?
Een functie, bijvoorbeeld keukenhulp, wordt onderverdeeld in deeltaken, zoals borden wassen, waar dan weer mensen met bepaalde competenties bij gezocht worden door wervings- en selectiebureaus. Een keukenhulp hoeft tegenwoordig niet meer borden te wassen. Daar heb je een afwasmachine voor, die dat sneller, beter en goedkoper doet dan een mens. Als dat met veel taken gebeurt, is er geen werk meer voor een keukenhulp.
Omdat computers en computers in een lichaam, robots, steeds meer dingen kunnen die eerst alleen mensen konden, zullen op een gegeven moment alle taken door robots worden gedaan. Dus is er geen werk meer voor mensen. Ook worden taken tegenwoordig steeds meer uitbesteed. Een Indiër kan veel goedkoper klanten bellen dan een Amerikaan dat kan. Drie keer raden waar de telefoontjes nu vandaan komen.
Mensgerichte economie
In een mensgerichte economie loopt dat heel anders. Er zijn daar geen standaardbanen, maar banen op maat die optimaal afgestemd zijn op iemands sterke en zwakke punten. De mens staat daar centraal, zowel bij produceren als consumeren. Een onderneming is in de mensgerichte economie één geheel, met de klanten als onderdeel. Deze denken ook mee met producten, niet via een irritant marketingformuliertje, maar actief.
Een autist is bijvoorbeeld erg geschikt om dingen te testen, of secuur, precies werk, maar minder voor wisselende contacten onder werkstress. Zo heeft ieder mens een verzameling van sterke en zwakke punten, waar de huidige banen uit het industriële tijdperk domweg slecht bij passen. Functies in een mensgericht bedrijf zijn een stuk moeilijker te automatiseren omdat de contacten met mensen zo intensief zijn.
Eenzaamheid nu enorm probleem
Volgens de in 1966 overleden filosoof Martin Buber zijn er twee verschillende relaties: instrumentele relaties (bijvoorbeeld met de bank, of je stofzuiger) en persoonlijke relaties (bijvoorbeeld met je beste vriend, of geliefde). Instrumentele relaties kan je automatiseren, persoonlijke relaties niet. Het probleem is dat veel mensen alleen instrumentele relaties hebben (ik-het relaties, noemt Buber die) en weinig tot geen persoonlijke relaties (ik-jij relaties). Eenzaamheid is daarom een steeds verder om zich heen grijpend probleem in ontwikkelde landen.
Economie gebaseerd op vriendschappen
Dit is alleen niet op te lossen met het tegenwoordige economische paradigma, waarin geld en winst de hoogste waarde vertegenwoordigen. In het bedrijf van de toekomst zullen baantjes vergeven worden via netwerken van vrienden, zoals nu overigens al in het grootste deel van de tijd gebeurt, en zullen menselijke relaties de toekomst vertegenwoordigen, denken sommigen[1]. Kortom: het bedrijfsleven zal veel lijken op hoe het er nu uit ziet in derde-wereld landen en politieke partijen.
Leuk, maar gaat dat ook werken?
Plekken waar dit systeem al functioneert, zoals de VN, staan niet bepaald bekend als de best-geleide bedrijven en instellingen. Corruptie is dan aan de orde van de dag. Ook vermengt dit het persoonlijke met het professionele. Persoonlijke conflicten hebben dan een enorme impact op het bedrijf.
Ook heeft het kapitalisme de vervelende eigenschap dat het niet-kapitalistische systemen commoditiseert. In gewone-mensentaal: het kapitalistische systeem besteedt de lasten, bijvoorbeeld een ontwrichte samenleving of leefomgeving, uit aan het niet-kapitalistische systeem en geniet de lusten. Een sociaal voelend bedrijf dat baantjes via sociale netwerken vergeeft en ook minder renderende werknemers in dienst heeft, zal het afleggen tegen een puur kapitalistische winstmachine.
Wel zal in de banen van de toekomst het benutten van al iemand talenten veel belangrijker zijn dan nu en zal het karakterologisch matchen van werknemers belangrijk blijven. Daarnaast denk ik dat het ZZP-schap sterk uit zal breiden. In combinatie met een basisinkomen kan zo iedereen een goed bestaan hebben.
Het grootschalige afluisterschandaal dat werd blootgelegd door de Amerikaanse klokkenluider en politiek vluchteling Edward Snowden, blijkt uiterst vervelend uit te pakken voor Amerikaanse cloud- en securitybedrijven. Klanten lopen massaal weg, of eisen dat gevoelige data buiten de VS wordt opgeslagen. Hebben de Amerikanen zichzelf hiermee enorm in de voet geschoten?
Vertrouwensbreuk
De schokkende onthullingen van Snowden hebben internationaal tot een grote vertrouwenscrisis geleid. De greep van de Amerikaanse geheime diensten op internet bleek veel groter dan mainstream analisten hadden gedacht. Buitenlandse overheden en bedrijven hebben er vanzelfsprekend geen enkele behoefte aan om in de kaart te worden gekeken door een buitenlandse mogendheid. Zeker niet, als deze nauw verbonden is met zakelijke concurrenten. De gevolgen laten zich raden. Overheden en grote ondernemingen zoeken klandizie bij een Europees bedrijf, waar strengere regels gelden wat betreft databescherming en privacy. Zelfs veel Amerikaanse bedrijven wijken met hun cloudservers nu uit naar Europa, omdat dat de enige manier is waarop ze hun klanten kunnen garanderen dat de lange vingers van de NSA niet in hun gevoelige data wroeten.
De Amerikaanse overheid luistert een beetje teveel naar de burgers.
Excuus om Amerikaanse internetgiganten te weren
Frankrijk en Duitsland hebben hun binnenlandse cloudnet opgezet om NSA-spionage tegen te gaan. Met als prettige bijkomstigheid uiteraard, dat binnenlandse startups veel marktaandeel kunnen pakken. Landen als China en Rusland zien nu hun kans schoon, om de Amerikaanse internetgiganten te weren en binnenlandse concurrenten voor Google, Facebook en Youtube op te zetten. De core business van deze bedrijven is vrij gemakkelijk over te kopiëren en dat gebeurt nu ook, zelfs op het Dark Web (de illegale zoekmachine Grams, via welke darkwebsites met snuisterijen als cocaïne en vuurwapens zijn te vinden, kent zelfs een vorm van Google Adwords). Baidu, Yandex en Weibo zijn niet zo goed als we hier in de westerse wereld gewend zijn, maar wel bevredigend voor de gemiddelde internetgebruiker. De Amerikanen hebben door schade en schande het wiel al uitgevonden. China en Rusland kunnen de bruikbaarste ideeën overkopiëren en in de beschermde binnenlandse markt ongestoord groeien en hun product verbeteren.
Tientallen miljarden schade
Niet voor niets klagen Amerikaanse internetbedrijven nu steen en been over de grote omzetdalingen die ze nu lijden. De Europese en Aziatische concurrentie lacht in hun vuistje. Er is nu een Amerikaans rapport [1] samengesteld, waarin de gevolgen van de Snowden-affaire zijn beschreven. Deze blijken niet mals. Salesforce, het bedrijf dat de software leverde voor veel van die vervelende verkopers die u ’s avonds bellen, maakte in het eerste kwartaal van 2015 een miljoenenverlies. De reden: klanten, waaronder een grote Duitse verzekeraar, liepen massaal weg naar Europese concurrenten.
Geruchten dat de NSA backdoorapparatuur had laten inbouwen bij Cisco-routers, kostte de netwerkgigant veel marktaandeel op de markten Brazilië, Rusland en China. Boeing verloor een Braziliaande miljoenenorder aan het Zweedse Saab, omdat de Brazilianen ‘not amused’ waren door Amerikaanse afluisterpraktijken. Steeds meer landen zoals China, India, Rusland en Australië, verbieden het opslaan van persoonlijke informatie buiten de landsgrenzen. Een rechtstreekse bedreiging voor het verdienmodel van Facebook en Google.
Aanbevelingen
In het rapport worden zes aanbevelingen gedaan. Enkele aanbevelingen zijn zinnig: de Amerikaanse geheime diensten mogen alleen die data verzamelen, waarvan dat expliciet volgens wettelijke regels is toegestaan. Er moeten internationale afspraken en samenwerking komen en er moet meer volgens het boekje gewerkt worden dan nu.
De vierde aanbeveling is, om in handelsverdragen de verplichting op te nemen om dataverkeer vrij te laten. Dit zou afschaffing van de EU-privacyregels betekenen. De vraag is, of de Europeanen dit zullen pikken. Dit is namelijk een vrij groffe inperking van burgerrechten. De laatste aanbeveling is, om landen die weigeren Amerikaanse internetgiganten vrij spel te geven met een beroep op data-privacy, hard aan te pakken met handelssancties. De vraag is, ook hier, of dat verstandig is. Het gaat hier om principiële zaken, en op dit punt toegeven, betekent gevoelig gezichtsverlies voor de politici van het desbetreffende land.
Overal in de mainstream media duiken artikelen op waarin het afschaffen van contant geld wordt geplugd, of juist bekritiseerd. Het lijkt er nu op, dat het financiële establishment de oorlog heeft verklaard aan contant geld. Hier hebben de overheid en de banken een aantal goede redenen voor, dezelfde redenen die voor een onderdaan contant geld juist erg belangrijk maken.
Rogoff en Buiter: schaf contant geld af
De invloedrijke Amerikaanse politiek econoom Kenneth Rogoff pleitte in 2014 voor het afschaffen van contant geld[1]. Contant geld, aldus Rogoff, kan namelijk niet onderworpen worden aan negatieve rente, een geliefde techniek van centrale bankiers om de onderdanen aan het uitgeven te zetten en zo de economie op te peppen. Een honderd-eurobiljet blijft een honderd-eurobiljet. Ook wordt contant geld gebruikt voor illegale zaken, zoals drugshandel en witwassen van geld.
Ook Rogoffs Nederlandse kompaan, de (hier wegens zijn tumultueuze buitenechtelijke relatie vooral bekende) politiek econoom en bankdirecteur Willem Buiter, vindt dat contant geld snel afgeschaft moet worden [2]. Volgens Buiter had de effectieve rente volgens de zogeheten Taylor Rule verlaagd moeten worden tot -6% tijdens de economische crisis van 2008-2014, en heeft de Fed dat alleen niet gedaan omdat spaarders hun geld dan massaal op hadden genomen.
Bezit contant geld steeds meer een misdaad
In bijna elk land is het bezit van grote hoeveelheden contant geld strafbaar. In Nederland ligt deze grens bijvoorbeeld op tienduizend euro. In Frankrijk wordt in de tweede helft van 2016 een wet van kracht, die betalingen met meer dan duizend euro contant verbiedt. In Spanje, Italië en Griekenland zijn al langer dergelijke wetten van kracht. Er zijn sterke aanwijzingen, stelt een politiek econoom die al eerder de ineenstorting van de Sovjet-Unie en de kredietcrisis van 2008-2014 voorspelde, dat straks alle contante betalingen illegaal worden[3].
Wordt contant geld straks verboden?
Is het afschaffen van contant geld een goed idee?
Het visionaire gezichtspunt vereist dat we alle ideeën het voordeel van de twijfel geven. Hoe weerzinwekkend een idee op het eerste gezicht ook lijkt. Uit het oogpunt van het bestrijden van kruimelmisdaden is het afschaffen van contant geld zonder meer een goed idee. Het aantal bankberovingen in Zweden, waar nog slechts één bank contant geld accepteert, is met bijna negentig procent gedaald. Een Zweedse bankrover moest onverrichterzake vertrekken, toen er in de bank geen kroon contant geld aanwezig bleek.
Totale almacht voor de overheid
Elektronisch geld heeft voor overheden en banken een aantal grote voordelen. Om te beginnen is elektronisch geld niet anoniem. Dat betekent, dat de banken en de overheid precies weten, wie aan wie betaalt. Ten tweede is elektronisch geld niet in handen van u, maar in handen van de bank (die weer in de greep is van de overheid). Wil de overheid een lastige onderdaan volkomen lamleggen, dan is een enkel telefoontje naar de bank voldoende. Deze persoon kan vervolgens niets meer kopen of verkopen en verandert in een paria. Ook het innen van belastingen is erg makkelijk. Er kan van elke bankrekening vrij eenvoudig elk willekeurig bedrag afgeschreven worden. Vrije jongens zijn plotseling niet zo vrij meer, als voor elke handeling een bankrekening nodig is.
Grote criminelen ontspringen overigens wel de dans. Zo kan je een truststructuur oprichten in bijvoorbeeld Panama. Dit is een stichting volgens Angelsaksisch recht, die jouw belangen behartigt. De grap is dat je op papier niets bezit. En wat je niet bezit, daar hoef je ook geen belasting over te betalen. De uitdaging is uiteraard om je bezit ongezien in de trust over te hevelen, maar een slimme jongen (of meid) weet daar wel oplossingen voor. Zo kan je je bezittingen voor een appel en een ei overdoen aan de trust, die je vervolgens belastingvrije uitkeringen doet. Het einde van contant geld zal aan deze legale fraude geen einde maken.
Google, Apple en Uber investeren nu elk tientallen miljarden in elektrische, zelfrijdende auto’s. Waarom deze technologische wapenrace juist nu? Wat worden de gevolgen voor de consumenten, ondernemers en werknemers?
De auto nu
Vrijwel iedereen rijdt in een auto die loopt op een koolwaterstof. De keuze is beperkt. Benzine en diesel, met een enkele LPG-auto, nemen het leeuwendeel van het wagenpark voor hun rekening. Voor de hipsters zijn er auto’s die rijden op bioethanol of aardgas. Al deze auto’s, de enkele hybride auto uitgezonderd, werken volgens hetzelfde principe. Je hevelt een brandbaar goedje in je tank, dat vervolgens gecontroleerd, via kleine bijna-explosies in de cilinders van een verbrandingsmotor, zich ontwikkelt tot een extreem heet gasmengsel dat uitzet en via een ingenieus systeem van assen, kleppen en wielen, je auto voortstuwt. Voor dit alomtegenwoordige stuk techniek worden enorme bedragen uitgegeven. Wereldwijd praten we over een totale markt van rond de 650 miljard dollar, ongeveer het BNP van Zwitserland. Als we ook de totale aardoliemarkt meenemen, die vrijwel geheel voor voertuigbrandstof wordt gebruikt, stijgt dit bedrag tot het drievoudige of meer. Denk aan het BNP van Duitsland, of meer. Kortom: volop kansen voor disruptive entrepreneurs.Zeker, als je bedenkt dat zonne-energie nu al in de tropen en subtropen grid parity heeft bereikt.
Een slimmere auto
Elektrische motoren zijn veel zuiniger en lichter dan benzinemotoren. De enige reden dat elektrische motoren tot nu toe niet veel vaker in worden gezet, is dat elektriciteit erg lastig op te slaan is. Zelfs onze beste batterijen nu slaan ‘slechts’ een megajoule per kilogram op. Dit is ongeveer 2-3% van benzine en diesel. Ook laden batterijen traag: een elektrische auto . Afgezien daarvan, kennen elektrische motoren alleen maar voordelen. Ze zijn veiliger, want in principe kunnen ze ook bij lage, ‘veilige’ spanningen werken. Ze leveren een continu, gelijkmatig vermogen en kunnen geruisloos, zonder versnellingsbak, naar een hogere of lagere snelheid gaan. Een elektrische motor werkt ook als een dynamo. Remt een auto op de motor, dan wordt de energie weer teruggepompt in de batterij (die uiteraard afgeschermd moet worden voor deze piekstromen met bijvoorbeeld een supercondensator). Een elektrische auto zit veel simpeler in elkaar dan een benzineauto, want dingen als carburateur, koelvloeistof, cardanas, vloeistofpomp, uitlaatpijp en al die andere goudmijnen voor garagehouders zijn domweg niet meer nodig. Kortom: zou je een auto vanuit het niets willen ontwerpen, dan is het logisch om hier een elektrische auto van te maken.
Mercedes wordt nu wakker voor de bedreiging. In deze concept car kan je vergaderen terwijl de auto rijdt.
Computers werden de laatste jaren steeds sneller en beter. Daardoor kwamen automatisch sturende auto’s, robots op wielen als het ware, in 2014 binnen bereik. Tijd die autorijders nu doorbrengen in de auto is in wezen verloren tijd. Zou je auto zelf rijden, dan kan je onderweg werken, iets leren of je ontspannen. Je komt dan uitgerust op je werk of afspraak aan, verkeersboetes zijn iets van het verleden. In een slimmere auto zou je dus zeker automatische besturing willen hebben.
Je wilt ook een auto die veel simpeler in elkaar zit dan nu. Hoe simpeler een apparaat, hoe minder kans dat het stuk gaat. Een auto bestaat nu uit enkele duizenden losse onderdelen. Met bijvoorbeeld een 3D printer en overstappen op elektrisch
Wat verklaart de huidige techrace?
Dit is ook wat er nu gebeurt. De tech-giganten Apple, Google en de taxi-startup Uber buitelen nu over elkaar heen om koploper Tesla in te halen. Op een miljardje meer of minder wordt niet gekeken. Technici met relevante vakkennis worden voor enorme bedragen weggekocht bij concurrenten. Dit heeft twee oorzaken. De eerste is uiteraard de vette buit die te veroveren valt. Zelfs Apple, met een jaaromzet van bijna tweehonderd miljard dollar geen klein bedrijf, valt in het niet vergeleken met de grootte van de vervoersmarkt. Naast het karakteristieke kuddegedrag dat je bijvoorbeeld ook in Korea terugziet tussen aartsrivalen Samsung en LG, is een tweede reden dat de chipmarkt dreigt te stagneren. De Wet van Moore heeft zijn grenzen bijna bereikt en hoewel IBM en HP aan alternatieve chiptechnologieën werken, zijn deze pas na 2020 marktrijp. Wil je als CEO groei, en Apple en Google zijn bezeten van groei, dan is de vervoersmarkt een logische keuze.
Wie worden de winnaars en verliezers?
De voornaamste winnaars worden, naast de techbedrijven, de consumenten. Zij krijgen nu een waarschijnlijk veel goedkoper en beter alternatief voor de benzineauto. Ondernemers die deel uit gaan maken van het ecosysteem rond de nieuwe voertuigentechniek en snel handelen, kunnen lucratieve decennia tegemoet zien. Dit geldt ook voor werknemers bij hun bedrijven. Dit betekent dan weer minder goed nieuws voor traditionele autofabrikanten, vooral die in Duitsland. Hun expertise van bijna een eeuw met benzineauto’s is nu bijna rijp voor de schroothoop. Ze zullen heel snel deze disruptieve technologie moeten omarmen als ze niet willen verdrinken. Het goede nieuws voor de Duitsers is dat ze al op grote schaal alternatieve energie omarmen en dat bijvoorbeeld Mercedes al volop bezig is. Andere duidelijke verliezers vormen de olielanden, zoals Rusland en de Golfstaten. Als de vraag naar aardolie instort, wat nu een kwestie van rond de vijf tot tien jaar is, komen deze ernstig in de problemen. Zoveel meer dan olie hebben ze de wereld namelijk niet te bieden. Vermoedelijk zal dit leiden tot een democratiseringsslag in deze landen. Als de eigen bevolking, en niet meer door expats bediende olieboortorens, de voornaamste bron van inkomsten vormt, kan je die bevolking maar beter heel serieus nemen.
Heeft Varoufakis gelijk? Wat als Griekenland geen schulden had gehad? Wat was dan het verstandigste beleid geweest?
Met de verpletterende verkiezingsoverwinning van de Griekse protestpartij Syriza, kwam een vooraanstaande dissidente econoom, de Atheense hoogleraar Yanis Varoufakis (1961), als Griekse minister van financiën in het centrum van de Eurocrisis te staan. Hij zegt, samengevat, dat we ons niet op schulden moeten focussen, maar datgene moeten doen wat in het belang van de Europese bevolking is. Heeft hij gelijk?
De rampzalige gevolgen van het beleid van de troika in Griekenland
Griekenland is van alle eurolanden het hardste getroffen door de financiële crisis van 2008 en later. De IMF en EU dicteerden een zeer strenge bezuinigingsoperatie. De gevolgen hiervan bleken ingrijpend. Bijna een miljoen Grieken, een tiende van de bevolking, heeft nu geen toegang meer tot de gezondheidszorg. Meer dan de helft van alle jongeren is werkeloos. De gezondheidszorg is ingestort: er worden nog half zoveel medicijnen verstrekt. Malaria duikt weer op in Griekenland na 40 jaar afwezigheid, het aantal HIV besmettingen explodeert. De kindersterfte is met 50% toegenomen. Kortom: op lange termijn bekeken is dit niet een erg verstandig, om het cru te stellen, onmenselijk beleid. Om een grijpstuiver te bezuinigen, wordt een volk te gronde gericht.
Varoufakis breekt de sclerotische denkhouding van de rest van Europa open. Bron: Wikimedia Commons
Productie en reproductie
In de ogen van economen zijn zaken als gezondheidszorg kostenposten. Deze economen hebben het niet begrepen. Een sociaal systeem, zoals Griekenland, moet niet alleen produceren, maar ook reproduceren. Zonder reproductie, geen productie. De belangrijkste component van een economie is de mens. Hapert de reproductie van mensen, dan zal het aantal mensen dalen, zullen ze vaker ziek worden en dus minder kunnen verdienen en uitgeven. Roofbouw plegen op menselijk kapitaal, zoals nu in Griekenland gebeurt, is niet alleen uitermate onmenselijk, het is ook kortzichtig en werkt verwoestend op de vooruitzichten voor Griekenland om er weer bovenop te komen.
Waardoor ontstonden de economische problemen in Griekenland?
Het eerste decennium van de eenentwintigste eeuw is niet de eerste keer dat Griekenland balanceert op de rand van de afgrond. Griekenland is de afgelopen eeuw al drie keer failliet verklaard. Griekenland is een klein, bergachtig en vrij dichtbevolkt land, dat geopolitiek gezien op een nogal woelige plaats ligt. Griekenland bestaat voor een groot deel uit eilanden, waardoor het land er een sterke, en dus dure, vloot op na moet houden. Wegen aanleggen is duur in het bergachtige binnenland en transport over zee is door de vele stormen in het winterseizoen en de vele klippen in de Egeïsche Zee onbetrouwbaar. Er zijn maar enkele laagvlaktes waar dan ook de meeste industrie zit, zoals die rond Thessaloniki. Grieken hebben de naam lui te zijn. Voor Griekse ambtenaren geldt dat zeker, maar uit statistieken blijkt voor de rest van de Grieken wat anders: Grieken maken vergeleken met andere eurozone-landen de langste werkdagen, met de minste vakantiedagen.
De wrede Turkse bezetting dateert van nog geen eeuw geleden. Het grote, agressieve buurland doet de nodige claims op Grieks grondgebied en heeft met de illegale bezetting van Noord-Cyprus, of wat dat betreft de onderdrukking van de Koerden nu, overtuigend laten zien, een reëel gevaar te zijn. Dit verklaart waarom Griekenland veel geld aan het leger moet besteden: 2,3 procent van het nationaal inkomen, bijna twee keer zoveel als Nederland.
Grieken zien de overheid als de vijand en belasting betalen als collaboratie. Dit heeft alles te maken met de Ottomaanse bezetting, en daarna de bezetting door Europese mogendheden in de vroeg-twintigste eeuw, toen Griekenland de schulden niet meer op kon brengen. Europese mogendheden stelden toen tol in op Griekse havens, waarvan de opbrengsten werden gebruikt om de schulden af te lossen. Dit uiteraard met een flinke heffing daarbovenop, die naar de Rothschilds en andere bankiers gingen. Belasting ontduiken werd hiermee een patriottische daad.
Partijen belonen hun aanhangers door ze nutteloze baantjes als ambtenaar te geven. Toen het regime-Samaras, een coalitie van de corrupte elitepartijen PASOK en Nea Demokratia, werd gedwongen om te bezuinigen, vlogen vanzelfsprekend vooral ambtenaren zonder partijpolitieke affiliaties, doorgaans de nuttigste ambtenaren zoals medisch personeel, er uit. Ook politici leggen zichzelf behoorlijk in de watten. Ex Goldman Sachs-medewerker Evangelos Venizelos bijvoorbeeld.
De schoonmaak van SYRIZA
Griekenland is nu een disfunctionele staat, waarin elke groep zichzelf zo veel mogelijk probeert te verrijken ten koste van anderen of in ieder geval: probeert te voorkomen dat ze teveel bestolen wordt. SYRIZA wil hier een einde aan maken, door om te beginnen belastingontduiking hard aan te pakken. Dit zal 40 miljard euro opbrengen, meer dan 10% van de uitstaande schuld. Als anti-establishmentpartij kan SYRIZA de machtige, rijke elite doortastend dwingen zich aan de wet te houden. Het regime-Samaras was hiertoe niet in staat. Samaras bedreigde zelfs het integere Griekse hoofd van de belastingdienst, toen deze dit probeerde. Varoufakis heeft de Duitse belastingdienst al om hulp gevraagd bij het tot op de laatste cent terughalen van het niet-betaalde belastinggeld.
SYRIZA wil alle ambtenaren die onder druk van de troika waren ontslagen, weer in dienst nemen. Voor een deel is dat een goed idee, we zagen immers, dat vooral de profiteurs van vriendjespolitiek bleven zitten en de nuttige ambtenaren er uit vlogen. Hopelijk wordt dit idee dan vervolgens gevolgd door het alsnog ontslaan van de om politieke redenen benoemde ambtenaren. Dit zou het breken van een verkiezingsbelofte betekenen, maar vermoedelijk zullen weinig Grieken treuren om het heengaan van deze corrupte lieden.
SYRIZA wil ook belastingverhogingen. Deze moeten vooral op worden gebracht door de allerrijksten. Het gevolg hiervan is dat de effectenbeurzen in Griekenland flink kelderden na de verkiezingsoverwinning van SYRIZA. Deze allerrijksten betalen nu door allerlei fiscale trucs nauwelijks belasting. De slimste manier om hier iets aan te doen is bronbelastingen invoeren, bijvoorbeeld heffingen op grond of bruto omzet. Echter SYRIZA is een linkse partij. Linkse radicalen staan niet bekend om het invoeren van de meest verstandige vormen van belasting. Wat dit betreft, kunnen we dus de nodige ellende verwachten.
Buitenlandse schuld
Verder, dit heeft de meeste publiciteit gekregen in de main stream media, wil SYRIZA dat de enorme buitenlandse schuld van 324 miljard euro wordt gesaneerd. Hoewel de zelfverrijking door bankiers deze keer wat subtieler verliep dan in het begin van de twintigste eeuw (naar schatting verdween toen meer dan de helft van het leenbedrag in de zakken van de Rothschilds en hun trawanten), hebben ook nu private partijen grof verdiend aan de Griekse schuld. Deze keer door de exorbitante rentepercentages. Europese regeringen hebben massaal deze Griekse schulden opgekocht van private bankiers, die op deze manier op een veilige wijze veel hebben verdiend. Ook hebben de Grieken het nodige te lijden gehad: de eerder beschreven plunderoperatie, de Duitse invasie en ook nu weer: het wel erg eenzijdig de rekening van de crisis leggen bij de Griekse middenklasse en lagere klasse, terwijl de steenrijke Griekse elite buiten schot blijft. Op zich is hiermee iets voor de eis van SYRIZA te zeggen.
Uiteraard heeft de rest van de Eurozone dan het recht, om harde garanties te vragen dat de Grieken hun beloften ook echt nakomen. Dit moeten echter geen beloften zijn, die het land domweg niet kán nakomen. Exorbitate renteaflossingen horen hierbij. Een deel van de Griekse staatsschuld zal kwijtgescholden moeten worden, of de rente hierop moet naar nul procent worden teruggebracht, waarna de schuld in bijvoorbeeld honderd jaar wordt afgelost.
Schuldenvrij denken
Willen we in Noord-Europa nog iets terugzien van ons uitgeleende geld, dan moet Griekenland er weer bovenop komen en moet de zieke belasting- en uitgavenmoraal worden genezen. Dit is een lange-termijn doel en vereist ook lange-termijn denken. SYRIZA is op dit moment vermoedelijk de beste kans om beide te bereiken. Griekenland beschikt nu over een visionair denker als minister van Financiën, die geld ziet voor wat het is: een rekenmiddel, niet meer. Hopelijk zal hij er in slagen om de kruideniers in de rest van Europa op een hoger niveau te laten denken en eindelijk eens met echt creatieve oplossingen te komen voor de structurele problemen in de eurozone. Schulden zijn een illusie, een symptoom van wat de werkelijke problemen zijn. In Griekenland zijn dit: het dooretterende wantrouwen tussen overheid, bedrijfsleven, rijke elite en bevolking. In de eurozone is dit de overmatige export en onderconsumptie in Duitsland, waardoor de rest van de eurozone wordt ondermijnd. Hier moeten we wat aan doen, en de recente crisis is wat dat betreft een enorme kans. Hopelijk zal Varoufakis slagen in zijn zendingswerk, en redt hij door zijn acties de Europeanen van peak fantasy en cententellende dorknopers.
Milton Friedman (1912-2006) is een klassiek-liberale econoom en als fervent adept van de vrije markt hiermee een gezworen vijand van meer progressieve denkers. Opmerkelijk genoeg vinden we ook deze Friedman terug onder de voorstanders van een negatieve inkomstenbelasting, oftewel basisinkomen. Op het eerste gezicht lijkt het vreemd, dit een man te horen zeggen die een gezworen tegenstander is van sociale zekerheid. Maar Friedman heeft hier goede redenen voor.
Inderdaad zijn er ook voor mensen met rechtse sympathieën goede redenen om voor een basisinkomen te zijn. Anders dan nu, wordt werken en geld verdienen altijd beloond. Ook wordt het leven veel simpeler. Alle discussies over inkomen worden versimpeld tot de hoogte van het basisinkomen. De enige manier om rijker te worden wordt werken en/of ondernemen en zo geld verdienen, in plaats van politiek. Argumenten die ook meer rechtse mensen als muziek in de oren zullen klinken. Milton Friedman is de grondlegger van het monetarisme en daarmee niet de meest waarschijnlijke voorstander van gratis geld.-Wikimedia Commons
Stel, je wordt wakker en checkt je banksaldo. Tot je blije verrassing prijkt er plotseling 10.000 euro extra op je bankrekening. Een gulle gift van de ECB. Niet alleen bij jou, bij je lief, bij je vrienden, kortom: bij iedere inwoner van de eurozone. Wat zouden de gevolgen zijn?
Mensen in de schulden
Stel, je hebt een kleine schuld. In één klap ben je van je schuld af. De drukkende aanwezigheid van deze schuld is in één keer voorbij. Je kan je hoofd weer vrijmaken voor belangrijke dingen. Hierdoor wordt de kans groter, dat je geen domme beslissingen meer maakt[1]. Voor mensen met een grote schuld, bijvoorbeeld een hypotheekschuld waarmee ze achterlopen, wordt het onmiddellijke aflossingsprobleem opgelost: er ontstaat meteen weer ruimte om kleinere, vaak dure schulden af te betalen. Ook wordt de inflatie aangejaagd. Hierdoor vermindert de relatieve waarde van de schuld.
Arme mensen
Een groot deel van de mensen heeft geen schulden, maar ook weinig geld. Je kan dan bijvoorbeeld ook denken aan arme Oost-Europeanen. 10.000 euro is voldoende voor een kleine verbouwing, mini-huis of auto. Of wie weet, een kleine onderneming. Kortom: je brengt hoop, waar eerst uitzichtloze armoede heerst. Bijstandsgerechtigden mogen maximaal 5000 euro eigen bezit hebben, dus zullen de overige vijfduizend euro wel moeten uitgeven.
Tijd voor straffe maatregelen om de economie weer aan te slingeren. Wat als we alle mensen gewoon van flink wat geld voorzien?
Mensen met spaargeld
Mensen met spaargeld hebben pech. Immers, doordat er nu veel nieuw geld in omloop komt, zal de inflatie flink toenemen. Zij zullen daarom dit geld vermoedelijk snel willen uitgeven, of er aandelen voor kopen. Ongeveer wat er in Rusland gebeurde nadat de roebel flink kelderde en de inflatie flink aanwakkerde. Hierdoor krijgt de economie een stevige oppepper.
Ondernemers
Winkeliers zijn erg blij. De koopkracht van hun klanten neemt in één klap met tienduizend euro toe. Omdat er inflatie aankomt, zullen deze hun geld liever in bankstellen, zonnepanelen e.d. willen stoppen dan op de bank willen stallen. Ze nemen extra personeel in dienst om te kunnen leveren.
Ook de fabrikanten zijn blij. Op dit moment liggen hun machines voor het grootste deel stil. Ze kunnen zonder extra kosten hun productie verdubbelen en daarmee hun winst verveelvoudigen, want de vaste lasten heersen toch al. Voor die extra productie nemen ze meer personeel in dienst. Daardoor blijft de concurrentie toch dermate hoog, dat de inflatie wel wat, maar niet heel veel toeneemt.
Gepensioneerden
De hogere inflatie tast het pensioen aan. Wel heeft deze groep het eigen huis vaak al afbetaald en zit ze er warmpjes bij. Ze zullen hun spaargeld uit willen geven. Ook dit vormt een stevige oppepper. De AOW zal wel de inflatie moeten volgen: deze groep kan niet meer bijverdienen.
Overheid
De Belastingdienst ontvangt over elke uitgegeven euro 21 cent omzetbelasting. Dit zou dus per direct (10.000 * 12 miljoen meerderjarigen * 0,21) is rond de 25 miljard euro extra belastinginkomsten opleveren. Dit zou het begrotingstekort in één klap opheffen. In feite zijn er nog meer opbrengsten. Immers, bedrijven nemen meer personeel in dienst, waarvoor ze loonheffing afdragen, en betalen vennootschapsbelasting. De winsten exploderen, waardoor er ook veel meer VpB en heffingen over box 2 wordt afgedragen.
We horen het politici als Pechtold (D66) steeds opnieuw kraaien: onderwijs, kenniseconomie. Hoe belangrijk is formeel onderwijs eigenlijk? Is onderwijs in de huidige vorm niet zwaar achterhaald?
Waar is onderwijs in theorie goed voor?
Een pasgeboren baby is niet in staat om direct aan de slag te gaan als bijvoorbeeld vrachtwagenchauffeur, instrumentmaker of VSLI chipsontwerper. Daarvoor is een jarenlang proces nodig, dat het menselijk brein laat rijpen voor het functioneren in deze fysieke wereld en voorbereidt om te kunnen werken. In theorie moet het onderwijs hierbij een essentiële rol spelen.Schoolklassen worden steeds meer volgepropt met moderne techniek, maar de onderwijsopzet blijft negentiende-eeuws. Bron plaatje: Ademloos vzw
Wat komt er in de praktijk van terecht?
De belangrijkste vaardigheden leert een mens van de ouders, vooral de moeder, en door uitproberen en imiteren.
Als een kind een jaar of vier is, gaat het naar de kleuterschool, nu bekend als groep één. Hier wordt het door een groep onderwijskundigen bijgeschaafd tot het voldoet aan de norm, een soort hondenschool voor mensen als het ware. Denk aan dingen als stilzitten, met twee woorden spreken en respect hebben voor het gezag. Nuttiger vaardigheden, die helaas wat ondergesneeuwd raken zijn bijvoorbeeld je concentreren op één taak en motoriek.
Daarna leert het enkele nuttige vaardigheden om te functioneren in de maatschappij van ongeveer tien jaar geleden, zoals lezen, schrijven, rekenen en klokkijken. Ook wordt de heersende politiek-religieuze ideologie van de kaste die op dit moment het onderwijs beheerst, onder dissidenten bekend als ietsisme, multikul en policor, er ingehamerd. Kinderen die afwijken van de norm, worden door gespecialiseerde kinder-deskundologen en gogen bijgesnoeid en bijgehamerd tot ze voldoen aan de norm.
Dit proces wordt voortgezet op de middelbare school. Het resultaat laat zich raden: massale schooluitval, want kinderen hebben wel wat beters te doen dan deelnemen aan georganiseerde hersenspoeling en achterhaalde meuk te leren.
Waarom gaat het dan nog steeds goed in Nederland?
Succesvolle ondernemers zijn niet achterlijk. Ze zien steeds meer in dat de zogeheten onderwijskundigen in Nederland niet in staat zijn om te leveren wat zij vragen. Dus hebben branches zelf activiteiten op touw gezet om hun mensen bij te scholen. Ook de wat slimmere werknemers zijn er goed van doordrongen dat ze voortdurend bij moeten scholen om interessant te blijven voor hun baas.
Hoe kan het onderwijs voorbereiden op de wereld van morgen?
Op dit moment levert het onderwijs eenheidsworst af. Erg handig voor de eigenaar van een textielfabriek, maar helaas (of liever gezegd: gelukkig): die staan er in Nederland niet meer. Tenzij het een hyperinnovatief bedrijf als TenCate betreft, met, voorzichtig uitgedrukt, wat hogere eisen aan het personeel.
Het onderwijs zal dus meer klantgericht moeten worden. Druktemakers moet je bijvoorbeeld veel beweging en leren door doen bieden, voor de meer stille kinderen zijn boeken en gedetailleerd knutselwerk wel geschikt.
Er zal meer nadruk moeten komen op vaardigheden die positief gecorreleerd zijn met succes, zoals zelfdiscipline, prestatiemotivatie en gevoel voor kwaliteit. Zo ook positief en probleemoplossend denken. En, zeggen wij als Visionair.nl natuurlijk: visionair denken.
Essentiële basisvaardigheden die ook in de toekomst belangrijk blijven zijn lezen, schrijven en rekenen. Hierbij gevoegd kan mensenkennis, elementaire filosofie, wat kennis over Nederland en de rest van het heelal en basale natuurwetenschappelijke kennis worden. Het allerbelangrijkste is nieuwsgierigheid in kinderen aan te kweken. Nieuwsgierige kinderen komen wel aan hun kennis, desnoods uit de bibliotheek of internet.
De huidige economische theorie is gebaseerd op schaarste. Hoe groter de vraag, hoe kleiner, en duurder, het aanbod. De realiteit is steeds meer anders. Hoe kunnen we een economisch model ontwikkelen dat in lijn is met de nieuwste wetenschappelijke inzichten?
De onzin van schaarstetheorieën
Keer op keer horen we van zogeheten deskundigen, dat grondstoffen en energie steeds schaarser worden. Inderdaad kost het steeds meer energie om bepaalde grondstoffen te winnen. De grondstoffen op zich, echter, zijn bepaald niet schaars. Neem nu bijvoorbeeld goud. Ongeveer drie-miljardste deel van de aardkorst bestaat uit goud. Dit is niet veel, maar als al dit goud op één plaats als taartpunt zou worden geconcentreerd, zou een halve vierkante kilometer van de aardoppervlakte uit puur goud bestaan. En dan reikend tot de aardkern. Goud is niet erg nuttig, maar koolstof is dat wel. Dit zeer nuttige element, waaruit onder meer diamant, grafeen en alle levende wezens bestaan, is werkelijk overal om ons heen in enorme hoeveelheden. Samengevat: aan de atomen ligt het niet. Die zijn er genoeg, en kunnen we gemakkeljk hergebruiken. Waar ligt het dan wel aan?
Energie dan misschien. Inderdaad staan de kranten bol van oprakende fossiele energie. De Nederlandse gasbel is rond 2030 leeg, menig olieveld is al uitgeput en ook de makkelijk winbare steenkool raakt schaars. Echter: elke dag komt de energie met bakken tegelijk uit de hemel. Een uurtje zonneschijn levert meer energie dan het wereldenergieverbruik in een jaar. Leggen we één procent van het aardoppervlak vol met zonnepanelen, bijvoorbeeld tien procent van de Sahara, dan levert dit voldoende energie om deze en komende generaties duurzaam van alle benodigde energie te voorzien. Winnen we uit zeewater uranium en thorium en stoken we dit op in kweekcentrales, dan is er met het huidige energiegebruik nog letterlijk voor miljarden jaren energie.
Auto’s worden steeds minder populair onder jongeren. Die geven hun geld liever uit aan immateriéle dingen.
Kunstmatige schaarste
De vraag is onontkoombaar. Als de grondstoffen en energie letterlijk voor het oprapen liggen, waarom is er dan nog steeds zoveel armoede? Het antwoord: technieken om grondstoffen en energie te winnen zijn zeer gecentraliseerd. Als er geen grootschalige oliewinning zou zijn, zouden Nederlanders en Belgen houtvergassers of biogasmotoren gebruiken in hun auto’s, en zouden elektrische auto’s veel populairder zijn dan nu. Vuilnisbelten zouden veel meer dan nu, massaal afgegraven worden en omgezet in waardevolle grondstoffen, zoals nu in derde wereldlanden noodgedwongen gebeurt. Technieken die een echte doorbraak vertegenwoordigen, zoals 3D printen, werden tot voor kort met patenten afgeschermd (pas in 2014 is het SLS patent vervallen, waardoor er open source SLS metaalprinters kunnen worden gebouwd). Ruimtelijke ordening wetgeving maakt de woningbouw in onder meer Nederland en België veel te duur, waardoor woonlasten vier keer hoger zijn dan nodig. De rijkste bron van zowel energie als grondstoffen, het zonnestelsel buiten de aarde, ligt buiten bereik omdat het Ruimteverdrag inzet van kernreactoren als raketmotor verbiedt en zelfs geen beperkte eigendomsclaims op hemellichamen buiten de aarde erkent. Zonder deze wettelijke obstakels, was er een race naar de ruimte geweest, waarbij de eerste ertsmijnen in de planetoïdengordel al decennia operationeel waren geweest. Onze smartphonms waren dan niet geproduceerd met coltan afkomstig van kindslaven uit Oost-Kongo, maar van zeldzame elementen van Psychre of Kleopatra.
Overvloed onontkoombaar; materialisme achterhaald
Toch is ondanks deze armoedegenererende wetten en regels, een enorme, onstuitbare technische revolutie aan de gang. Dingen zoals encyclopedieën, telefooncentrales, spelletjes en platenkasten die een paar decennia geleden samen tienduizenden euro’s kostten, maken nu onderdeel uit van een eenvoudige smartphone. Kortom: bezit wordt steeds meer gemeengoed en de culturele trek die bezit vooropstelt, het materialisme, is hiermee steeds meer achterhaald. De jongere generaties hebben dit als geen ander door. Jongeren willen geen auto meer bezitten, maar delen een auto. Ze kopen niet, maar huren. De nieuwe rijkdom van de toekomst wordt aandacht (mensen kunnen immers niet bijgemaakt worden), netwerken en ideeën. Grond kan als enige niet worden bijgemaakt. Netwerken van co-creators worden de ware scheppers van rijkdom. Wat bedrijven als Facebook waardevol maakt is niet hun exclusiviteit, maar het grote aantal deelnemers.
Kan ruimtevaart de greep van de elite behouden?
Bestaande elites controleren nu fossiele brandstof, mijnen en dergelijke. Met de opkomst van zonnepanelen nu en straks: plasmavlamscheiders, waar mee afval is te verwerken, wordt het nu fysiek steeds meer onmogelijk om dit soort activiteiten centraal te controleren. De uitzondering is ruimtevaart, wat op dit moment miljardeninvesteringen vereist. Maar ook hier breekt crowdsourcing aan. Microsatellieten kosten maar enkele duizenden euro’s. De eerste werkende 3D printer is al gelanceerd en er zijn plannen in de maak om met 3D printers ruimtekolonies te bouwen. Een handige groep hackers kan in de nabije toekomst, mogelijk nu al, in principe een zichzelf vermenigvuldigende mijnrobot ontwikkelen, die op een near earth asteroïde kan worden losgelaten. In principe is er dan na enkele jaren genoeg machinerie in de ruimte aanwezig om een grootschalige ruimtekolonie te scheppen.
Birgitta Jónsdottir is dichteres, politica en lid van het IJslandse parlement Althing. Nu is ze actief voor de IJslandse Piratenpartij. IJsland is waarschijnlijk de oudste democratie ter wereld. IJsland is uniek, omdat het land als enige ter wereld het volkomen ontwrichte banksysteem ontmantelde en de verantwoordelijken liet boeten. Helaas bleef dit in onder meer Nederland achterwege. Jónsdottir was bij dit alles nauw betrokken en mede-organiseerde ook de gecrowdsourcede nieuwe IJslandse grondwet.
WeAreChange Rotterdam, bekend van de lastige vragen die ze stellen aan politici, interviewde deze visionaire denker met uitgesproken standpunten. Hoe kunnen we ons ontworstelen aan de verstikkende greep van een financieel systeem, dat parasiteert op de echte economie en steeds meer uit de tijd is?
