Gezocht: held (m/v)
Een belangrijke reden waarom mensen nu ontevreden zijn is het ontbreken van de zin van het leven. Nederlanders zijn weinig zachtzinnig voor helden. Onterecht: iedereen droomt er diep in zijn hart van om held te worden. Wordt het niet tijd de held weer in ere te herstellen?
- De onverkwikkelijke gang van zaken rond Marco Kroon toont de dubbelzinnige houding van de Nederlanders tegenover helden. Bron: Wikimedia Commons
De held als belichaming van culturele normen en waarden
Helden zijn mensen die groter lijken dan het leven zelf. Net als hun tegenhanger, de schurk, belichamen ze één kant van de menselijke conditie. Wat iemand een held maakt is de belichaming van de normen en waarden van de cultuur waarin de held leeft. Om die reden zijn helden in verschillende culturen ook vaak totaal verschillend van karakter. De Romein Titus Manlius Torquatus bracht bijvoorbeeld zijn zoon ter dood omdat deze orders niet op had gevolgd (ook al leidde dat tot een grote overwinning voor het Romeinse leger). Naar westerse normen zou deze zoon een held zijn geweest en de vader een rigide, gevoelsarme psychopaat. In de klassiek-Romeinse cultuur ging discipline boven alles, waardoor de extreme daad van Torquatus senior hem een heldenstatus opleverde. Er zit dus veel waarheid in de uitspraak: toon mij uw helden en ik toon u wat uw normen en waarden zijn.
Geen held maar geld
Opmerkelijk van het Nederland anno nu is de afwezigheid van duidelijke helden. De helden die er zijn, zijn omstreden. Een goed voorbeeld is de vermoorde politicus Pim Fortuyn, door één deel van de bevolking als held vereerd wegens zijn onorthodoxe standpunten en manier van politiek voeren, door een ander deel verfoeid wegens de tweedeling en polarisatie die de man veroorzaakte. De militair Marco Kroon kreeg de militaire Willemsorde uitgereikt wegens moedig en kundig optreden tijdens de Afghanistanoorlog, maar raakte later in de problemen vanwege vermeend cocaïnegebruik, wat reden was voor defensie-ambtenaren hem zijn Willemsorde af proberen te nemen (dit terwijl cocaïnegebruik een victimless crime is). Klaarblijkelijk hebben we een nogal dubbelzinnige relatie met helden.
Dubbele moraal
Het gevolg is dat het voor Nederlanders niet duidelijk is wat er nou eigenlijk van ze verwacht wordt. Voor immigranten is dit probleem nog groter. Ze krijgen voortdurend te horen dat ze zich moeten aanpassen en moeten integreren, maar niet duidelijk is hoe of waaran. Moeten ze zich net zo klem zuipen als de Nederlandse jeugd, of net zo met overgave bezig met het principeloos zakken vullen en vervolgens het geld zo snel mogelijk weer verkwisten? Opmerkelijk genoeg is er onder de Nederlandse bevolking meer waardering voor één van de slechtst geïntegreerde groepen: de Chinezen. In tegenstelling tot de inboorlingen zijn de Chinezen spaarzaam, bescheiden, hardwerkend en meer ingesteld op doen dan op praten. Het lijkt er dus op dat de Nederlandse elite er twee sets moraliteit op nahoudt: een “progressieve” mentaliteit voor de bühne en een verborgen normen- en waardenstelsel waarmee mensen werkelijk worden beoordeeld.
Een geschikte held voor Nederland
Ik denk dat de Nederlandse elite op moet houden met haar zakkenvullen en werkelijk het goede voorbeeld moet geven. Bescheidenheid, hard werken en prestatie boven mooie woorden stellen. Geen cultuurrelativisme, maar deugden die voor Nederland, een vruchtbare lap voormalige moerasgrond in een rivierdelta, bewezen hebben te werken. Ongeveer zoals de Duitsers de afgelopen jaren hebben gedaan. En afstand te doen van een andere historische erfenis: de baantjesjagerij van de Pruikentijd. Wat dat betreft is er een andere oude Romein, die als geschikte held kan dienen. Lucius Quinctius Cincinnatus deed onmiddelijk afstand van zijn autoriteit nadat de oorlog gewonnen was en keerde terug naar zijn bestaan als eenvoudige boer.