Upcycling: de oplossing voor grondstof-, milieu- en energieproblemen?
Upcycling wordt steeds populairder. Afval als grondstof om zelfs nog waardevoller producten te maken. Is upcycling een kansrijk concept?
De mensheid is rijker en welvarender dan ooit, maar dit gaat ten koste van enorme afvalbergen. Zowel het bekende, zichtbare, end of life afval, als afval dat ontstaat tijdens de productie van grondstoffen en halffabrikaten. Aluminiumblikjes, bijvoorbeeld, zijn weliswaar uitstekend te recyclen, maar wel een berucht onderdeel van het zwerfvuil langs de wegen. Minder bekend is dat voor elke kilogram aluminium die uit bauxiet, aluminiumerts, gewonnen wordt, er tot twee kilogram giftige “rode modder” ontstaat. Rode modder is het residu dat overblijft uit bauxiet: een zeer basisch, ijzerrijk goedje dat funeste gevolgen heeft voor ecosystemen waar het in terecht komt. Bij een dambreuk van een Hongaars reservoir met rode modder ontstond er een vloedgolf van modder die meer dan een vierkante kilometer land, met de Marcal, een zijrivier van de Donau, voor enkele jaren onleefbaar maakte.
Al meer dan een eeuw wordt er gezocht naar alternatieven om aluminium op een milieuvriendelijker wijze te winnen, of in ieder geval om de rode modder om te kunnen zetten in een bruikbare grondstof. Een samenwerkingsverband van de universiteit Leuven, Imperial College London en de Franse aluminiumfabriek Alteo lijkt hier in geslaagd te zijn, zij het op erg kleine schaal. Ze hebben geëxperimenteerd met 150 kg van de afvalstof en zijn er in geslaagd om er keramieken voorwerpen van te maken. Een klassiek voorbeeld van upcycling: het produceren van waardevolle dingen van restafval. Interessanter is hun onderzoek om rode modder als grondstof voor geopolymeerbeton te gebruiken. Geopolymeerbeton vereist geen portlandcement, een enorme bijdrager aan de CO2-uitstoot. Hiermee zouden grote infrastructurele werken kunnen worden gebouwd. Met meer dan 160 miljoen ton rode modder per jaar is dit een zeer veelbelovende toepassing.
Steeds meer bedrijven vinden ook vernuftige manieren om uit afgedankte voorwerpen persoonlijke gebruiksartikelen te maken. Dit vermindert de milieubelasting op twee manieren. Niet alleen ontstaat er minder afval, maar ook wordt afval bij de productie van een nieuw gebruiksartikel voorkomen. Een mooi voorbeeld hiervan is de Nederlandse start-up Lampenoplichters.nl. Geen voormalig mandje, industrieel filter of glazen bol is veilig voor dit tweetal, dat ze omzet in originele, en ook opmerkelijk betaalbare, designlampen. Elke lamp is uniek, omdat er steeds andere end-of-life producten als uitgangspunt worden gebruikt. Een bijkomend voordeel hiervan is dat er voor bijna elk interieur wel een bijpassende lamp is te vinden. Nadeel is dat klanten er snel bij moeten zijn. Is een lamp eenmaal verkocht, dan is ook het enige exemplaar buiten bereik.
Dit illustreert dat upcycling vooral interessant is voor het verwerken van reststromen van grondstoffen. Hier liggen grote kansen voor grote industriële bedrijven. End-of-life producten upcyclen vereist daarentegen veel handwerk, maar dat kan juist interessante mogelijkheden bieden voor kleine ondernemers.
