Lichaam gebruikt virussen als Trojaanse paarden
Lichaamscellen die aangevallen worden door een virus, markeren virussen met een speciaal eiwit. Daardoor gaan afweercellen ze analyseren en antistoffen vormen. Kunnen we hiermee sneller vaccins tegen dodelijke virussen ontwikkelen?
Getagde virusdeeltjes
Het is al bekend, dat wanneer virussen die DNA bevatten of produceren een lichaamscel binnendringen, het ontdekt wordt door een gespecialiseerd enzym, cyclic GMP-AMP synthase (cGAS). Dit produceert een klein signaalmolecuul, cyclic GMP-AMP (cGAMP), dat het alarmsignaal vormt voor andere cellen en het immuunsysteem alarmeert. Nu heeft een onderzoeksteam van de Britse universiteit Oxford ontdekt, dat als sommige virussen zich vermenigvuldigen, cGAMP ingebouwd wordt. Dit betekent dat als ze nieuwe cellen infecteren, cGAMP onmiddelijk een immuunreactie uitlokt.
Tag wekt felle immuunreactie tegen virus op
Volgens viroloog Jan Rehwinkel van de MRC Human Immunology Unit, binnen Oxford University’s Radcliffe Department of Medicine, werd dit pas ontdekt toen cellen die cGAS bevatten (gebruikelijk in het lichaam, ongebruikelijk in lab-experimenten, omdat cGAS het experiment in de war stuurt) werden gebruikt voor experimenten. Zonder cGAS namelijk geen cGAMP, en dus kon cGAMP ook niet in virions (virions zijn virusdeeltjes; virus is de term voor de soort, waartoe de virions behoren) ingebouwd worden.[1]
Virions die geproduceerd werden door cGAS-rijke cellen, wekten een veel heftiger immuunrespons op dan virions die in cGAS-loze cellen worden geproduceerd. Hetzelfde effect trad ook op in cellen met ‘normale’ hoeveelheden cGAS.
Het is nog niet duidelijk, of cellen gericht virions taggen met cGAS, of dat het domweg een bijproduct is van de manier waarop virussen zich verspreiden.[2]
Vaccins worden beter
Het onderzoeksteam zoekt nu uit of deze ontdekking kan worden gebruikt om een belangrijke groep vaccins te verbeteren. Zogeheten virale-vector vaccins bevatten genetisch gemanipuleerde virusdeeltjes die zo ontworpen zijn, dat ze een heftige immuunreactie uitlokken tegen de virusziekte in kwestie. Wellicht wordt de immuunreactie nog heftiger als het alarmmolecuul mee wordt verpakt in het vaccin.
Een andere groep, onder leiding van prof. Nicolas Manel van het Institut Curie in Parijs deed een soortgelijke ontdekking. Beide artikelen zullen tegelijkertijd worden gepubliceerd. Een welkom staaltje collegiale sportiviteit dus.
Hoe werkt de complete immuunreactie?
Het molecuul cGAMP bindt aan een stimulator, STING (Stimulator of interferon genes). STING zet de productie van interferon klasse I aan. Interferonen op hun beurt zetten cellen die een rol spelen in het immuunsysteem aan tot actie. Er zijn tientallen soorten interferonen, die elk een eigen type immuunrespons opwekken. Afhankelijk van wat voor type infectie het lichaam tegenkomt, worden specifieke interferonen geproduceerd.
Bronnen
1. Researchers discover immune system’s trojan horse?, University of Oxford (2015)
2. A. Bridgeman et al., Viruses transfer the antiviral second messenger cGAMP between cells, Science, 2015
