kanker

Oncolytische virussen (de naam zegt het al) vallen kankercellen aan en laten ze uiteenvallen. Bron: oncolyticvirus.wordpress.com

‘Pokkenvaccin geneest kanker’

Het vaccin tegen de pokken maakte het mogelijk voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid een infectieziekte uit te roeien. Nu kan het helpen kanker uit te schakelen. Het enzym verdubbelt namelijk de levensverwachting van patiënten met gevorderde leverkanker.

Oncolytische virussen (de naam zegt het al) vallen kankercellen aan en laten ze uiteenvallen. Bron: oncolyticvirus.wordpress.com
Oncolytische virussen (de naam zegt het al) vallen kankercellen aan en laten ze uiteenvallen. Bron: oncolyticvirus.wordpress.com

Pokkenvaccin toch nog nuttig
Het verzwakte virus waaruit het pokkenvaccin wordt bereid, Vaccinia, blijkt een opmerkelijke voorliefde voor tumoren aan de dag te leggen. Het virus tast vooral kankercellen aan omdat ze het antiviruseiwit interferon niet meer maken.

Experimenten in 2007 toonden aan dat dit vaccin een interessante nieuwe toepassing kan krijgen: het vernietigen van kankergezwellen[2].

Genetisch gemanipuleerd virus infecteert bijna alleen kankercellen
Onderzoekers van het bedrijf Jennerex Biotherapeutics[1] (genoemd naar de Europese ontdekker van het pokkenvaccin, Edward Jenner) in San Francisco brachten twee wijzigingen aan in het DNA van het virus. Ten eerste verwijderden ze de genetische code voor thymidine kinase, een voor het virus essentieel enzym, dat niet in gezonde cellen voorkomt maar in kankergezwellen overvloedig aangemaakt wordt. Zo kon het virus alleen kankercellen aantasten. Ten tweede maakt het virus een signaalstof (een cytokine), die menselijke immuuncellen aanlokt. Het gevolg: het virus vermenigvuldigt zich alleen in kankergezwellen en trekt bovendien een zwerm aan agressieve immuuncellen richting het gezwel aan.

Dit verhoogde de gemiddelde overlevingsduur in dertig patiënten met vergevorderde leverkanker aanzienlijk. Zij bleven na toediening van het vaccin veertien maanden in leven, vergeleken met zeven maanden voor de controlegroep die een lage dosis van het vaccin toegediend kreeg.

Ook andere kankersoorten in onderzoek
Jennerex startte de proeven bij deze terminale groep omdat ze niet meer lang te leven hadden (dus de resultaten snel zichtbaar werden). Wat vermoedelijk ook een voordeel van deze groep was, is dat toestemming voor riskante experimenten makkelijker te krijgen is. Het bedrijf plant nu vervolgonderzoeken bij patiënten met leverkanker in een vroeger stadium. Over de hele wereld is leverkanker de op twee na dodelijkste  kankersoort en er is een groot tekort aan effectieve behandelmethoden. Jennerex wil het virus ook testen op mensen met endeldarmkanker, een andere veel voorkomende kankersoort die weinig vatbaar is voor andere behandelingsvormen.

Oncolytische virussen steeds belangrijker alternatief voor chemotherapie
Oncolytische virussen, virussen die kankergezwellen uiteen  laten vallen, worden niet voor niets steeds vaker gezien als alternatieve kankertherapie. De biotech-gigant Amgen slokte het bedrijf BioVex op voor een miljard dollar[4]. Dat laat duidelijk zien dat deze nieuwe antikankerbehandeling wel eens heel erg belangrijk kan gaan worden. Zou dit de langgezochte golden bullet tegen kanker vormen?

Bronnen
1. Jennerex corporate website
2. Steve Thorne et al., Rational strain selection and engineering creates a broad-spectrum, systemically effective oncolytic poxvirus, JX-963, Journal of Clinical Investigation, 2007 (gratis toegankelijk)
3. Jennerex Presents Final Data From JX-594 Randomized Phase 2 Clinical Trial Showing Statistically Significant Survival Benefit in Patients with Advanced Liver Cancer , Jennerex press release (2011)
4. Persbericht AmGen (2011)

Gisela Gonzales toont het eerste vaccin tegen kanker ter wereld.

Cuba ontwikkelt vaccin tegen longkanker

Medisch onderzoek staat in de communistische eilandstaat Cuba op een hoog peil. Daarom is het ook niet zo verwonderlijk dat uitgerekend Cubaanse onderzoekers CimaVax-EGF, het eerste vaccin ooit tegen longkanker hebben ontwikkeld. Het vaccin wordt nu voor het eerst klinisch ingezet en zal ook aan het buitenland worden verkocht.

Gisela Gonzales toont het eerste vaccin tegen kanker ter wereld.
Gisela Gonzalez toont het eerste vaccin tegen kanker ter wereld.

Chemotherapie en radiotherapie zijn erg duur. Een arm land als Cuba kan een dure westerse behandeling niet betalen. Ook worden Cubaanse onderzoekers niet betaald door de farmaceutische industrie, zoals in het westen, maar door de staat. Vandaar dat er in Cuba vooral veel onderzoek  wordt gedaan naar goedkope, doeltreffende behandelingen voor ziekten als kanker. Die prikkel is er in landen als Nederland en andere kapitalistische landen helaas niet. Vandaar ook dat de kosten van de gezondheidszorg hier en bij Cuba’s aartsvijand, de VS, exploderen.

 

Het CimaVax-EGF vaccin is een resultaat van 25 jaar onderzoek naar ziekten die gerelateerd zijn aan tabaksmisbruik, een ernstig probleem op dit eiland dat bekend staat om zijn Havana-sigaren. Onderzoekers en wetenschappers aan het Center of Molecular Immunology (CIM) in Havana deden de ontdekking. Volgens Gisela Gonzalez, onderzoeksleidster, is het hoofdingrediënt van het vaccin een eiwit dat door zich uitzaaiende kankergezwellen wordt geproduceerd: de epidermale groeifactor (EGF).

Het lichaam van de patiënt maakt op die manier antistoffen aan tegen dit eiwit. Het vaccin verandert zo kanker in een chronische, beheersbare ziekte, die door het menselijke afweersysteeem onder de duim gehouden kan worden.

Het immunogene vaccin is geschikt voor patiënten met vergevorderde longkanker in het derde en vierde stadium die nergens anders meer op reageert. “Het is onmogelijk de ziekte te voorkomen, maar patiënten in kritieke toestand knappen er aanzienlijk van op.”

Volgens haar is CimaVax-EGF klinisch getest bij meer dan 1000 patienten verspreid over het eiland en wordt nu gratis verspreid in alle ziekenhuizen van het land. Gonzalez wil dit principe ook toepassen bij het behandelen van andere kankersoorten zoals prostaatkanker, baarmoederhalskanker en borstkanker.

Longkanker is één van de meest voorkomende kankersoorten. De ziekte doodt wereldwijd ongeveer 5 miljoen mensen per jaar. Naar verwachting zal dit aantal stijgen tot acht miljoen in 2030 tenzij wereldwijd de rookgewoonten radicaal veranderen.  Op Cuba kost longkanker 20 000 mensen per jaar het leven, in Nederland tienduizend: relatief drie keer zo weinig. Longkanker is in twaalf van de vijftien Cubaanse provincies de voornaamste doodsoorzaak.

Bron:
Xinhuanet

 

Een kankercel (rechts) heeft zonder uitzondering een afwijkend aantal chromosomen van een normale cel (links). Volgens Duesberg een teken dat zich een nieuwe soort heeft gevormd.

‘Kanker is nieuwe soort’

Kanker is geen ziekte, maar een nieuw organisme, aldus celbioloog Duesberg van de universiteit van Berkeley. Met deze nieuwe, opmerkelijke theorie schopt hij stevig tegen de schenen van het medische establishment.

Kanker als parasiet
Kankergezwellen hebben een aantal duivelse trekjes. Zo passen ze zich aan en beschikken vaak over allerlei trucs om in leven te blijven en het afweersysteem om de tuin te leiden.

Een kankercel (rechts) heeft zonder uitzondering een afwijkend aantal chromosomen van een normale cel (links). Volgens Duesberg een teken dat zich een nieuwe soort heeft gevormd.
Een kankercel (rechts) heeft zonder uitzondering een afwijkend aantal chromosomen van een normale cel (links). Volgens Duesberg een teken dat zich een nieuwe soort heeft gevormd

Kankerpatiënten zien kankers als parasieten die hun lichaam overnemen. Volgens bioloog Duesberg is dit meer dan een metafoor. Hij ziet tumoren als parasitaire organismen. Elk kankergezwel is een nieuwe soort die, zoals de meeste parasieten, afhankelijk is van de gastheer voor voedsel, maar verder onafhankelijk opereert van de gastheer – vaak tot diens nadeel. Kankers zijn qua complexiteit vergelijkbaar met bacteriën, aldus Duesberg, maar zijn  nog steeds autonoom. Kankergezwellen hebben geen andere cellen nodig om te overleven: kankercellen volgen geen orders op en kunnen overal groeien. Duesberg ziet dit als kenmerken van een nieuwe soort.

Dit nieuwe inzicht in de aard van kanker kan nieuwe behandelmethodes opleveren, aldus Duesberg. Cellen afkomstig van kankergezwellen, bijvoorbeeld de bekende onsterfelijke HeLa-cellijn, afkomstig van patiënte Henriette Lacks, hebben ook doorgaans meer chromosomen dan normale cellen. Omdat de verstoorde chromosomen onder een microscoop zichtbaar zijn kan dat ook tot nieuwe diagnosemethodes leiden.

Besmettelijke kankers
Inderdaad zijn er een drietal vormen van kanker bekend die van dier op dier overgebracht kunnen worden (niet te verwarren met kankersooerten die door virussen worden veroorzaakt).

De Tasmaanse duivel wordt met uitsterven bedreigd door de devil facial tumor disease, een parasitaire kanker die Tasmaanse duivels aanvalt en doodt. Deze kanker wordt via een enkele (of meerdere) kankercellen overgedragen van de ene Tasmaanse duivel naar een andere. Een vergelijkbare parasitaire kanker, canine overdraagbare venerische tumor, wordt tussen honden overgedragen via een enkele kankercel, waarvan het DNA dateert van de tijd waarin de eerste honden werden gedomesticeerd. Ook bij een hamstersoort komt een overdraagbare kankersoort voor. In deze gevallen is kanker een succesvolle zeflstandig levende parasiet geworden. Een nieuwe soort dus.

‘Kanker door een afwijkend aantal chromosomen’
Opmerkelijk is dat letterlijk alle kankergezwellen een abnormaal aantal chromosomen in hun cellen hebben (aneuploïdie). Deze aneuploïdie is volgens de aanhangers van de populairste kankertheorie, de mutatietheorie, een gevolg van een mutatie. Duesberg ziet dat anders: volgens hem begint de kankervorming door aneuploïdie.

Duesberg ontdekte dat kankergezwellen onderling zeer sterk verschillen. Zelfs gezwellen van dezelfde kankersoort, afkomstig van verschillende patiënten, hebben een heel andere chromosoomverdeling. Duesberg’s theorie is daarom dat kanker een succesvolle speciatie (soortvorming) is. Een schrale troost voor kankerpatiënten, maar ze zijn dus het thuis van een nieuwe soort.

Bronnen
Are cancers newly evolved species? – physorg.com
Peter Duesberg et al., Is carcinogenesis a form of speciation?

Piper longum, al eeuwen lang in gebruik in de ayurvedische geneeskunst, blijkt een onverwachte anti-tumor werking te hebben.

TERUGGETROKKEN: Natuurlijk medicijn vernietigt exclusief kankercellen

UPDATE: Nature publiceerde de volgende retractie:

Retraction to: Nature https://doi.org/10.1038/nature10167, published online 13 July 2011; corrected online 25 January 2012; corrected online 16 September 2015.

This Letter is being retracted owing to issues with Fig. 1d and Supplementary Fig. 31b, and the unavailability of original data for these figures, which raises concerns regarding the integrity of the figures. Nature published two previous corrections related to this Letter1,2. These issues in aggregate undermine the confidence in the integrity of this study. Authors Michael Foley, Monica Schenone, Nicola J. Tolliday, Todd R. Golub, Steven A. Carr, Alykhan F. Shamji, Andrew M. Stern and Stuart L. Schreiber agree with the Retraction. Authors Lakshmi Raj, Takao Ide, Aditi U. Gurkar, Anna Mandinova and Sam W. Lee disagree with the Retraction. Author Xiaoyu Li did not respond.

Op basis van deze retractie vervalt de wetenschappelijke basis voor de claims in het artikel die gedaan zijn op grond van de bron. Om deze reden is de onderstaande tekst factueel onjuist, waar deze gebaseerd is op de bron.

Kanker, de belangrijkste doodsoorzaak in Nederland, kon tot nu toe alleen maar behandeld worden door te snijden, te vergiftigen of weg te branden. Tot nu toe. Een nieuw medicijn pakt kankercellen nu precies op de plek waar het het hardste aankomt. Het goede nieuws: bijna zonder bijwerkingen.

De zwakke plek van kanker

Het wetenschappelijke bewijs voor het gebruik van piperlongumine, afkomstig uit Piper longum, blijkt ongeldig. Om deze reden heeft Nature het artikel waarop deze claims zijn gebaseerd, teruggetrokken.

Kankercellen groeien en delen erg snel. Die groei betekent dat er veel zuurstof wordt gebruikt en dat er veel zuurstofradicalen (reactive oxygen species of ROS) ontstaan. Dat zijn incomplete moleculen, die, als ze niet snel worden weggevangen, de cel te gronde richten omdat ze letterlijk overal mee reageren. Cellen, ook kankercellen, gebruiker voor dit wegvangen speciale enzymen. Kankercellen springen nogal slordig met hun voedsel om en produceren veel meer zuurstofradicalen dan normale cellen. Gewoonlijk weten ze dit te ondervangen door extra veel beschermende enzymen te produceren. Nu is er een stof ontdekt die kankercellen precies op deze zwakke plek raakt.

Stof uit Indiase peper vergiftigt kankercellen
De stof, piperlongumine, is afkomstig van Piper longum L., een peperplant uit Zuid-India en Zuid-Oost-Azië die veel in de lokale geneeskunde wordt gebruikt. Piperlongumine laat kankercellen stikken in hun eigen afval door deze enzymen bijna helemaal te blokkeren. Voor de rustig voortkabbelende normale lichaamscellen is dat niet zo erg, het beetje enzymactiviteit dat overblijft is voldoende om ze in leven te houden. Voor kankercellen is het echter dodelijk. Het gevolg is dat alleen de kankercellen worden aangepakt terwijl er geen schade optreedt in normale lichaamscellen.

Effectiever dan chemotherapie met taxol
In muizen bleek piperlongumine veel effectiever dan het veelgebruikte paclitaxel (taxol), dat uit taxusbomen wordt gewonnen. Zowel uitzaaiingen als goedaardige gezwellen moesten er aan geloven. Onderzoekers manen tot voorzichtigheid, maar dit natuurlijke middel zou wel eens de mensonterende chemotherapie bij veel snel uitzaaiende kankersoorten kunnen vervangen.  Aan de andere kant: Nature is een algemeen-wetenschappelijk toptijdschrift dat alleen zeer hoogwaardig onderzoek publiceert. Er is alle reden voor dit onderzoek zeer serieus te nemen. Dit medicijn zou (als het in mensen vergelijkbaar effectief werkt als in muizen) wel eens een einde kunnen maken aan heel veel menselijk leed. Zonder patenten deze keer, want deze plant wordt al eeuwen lang gebruikt.

Bron
Raj L et al. Selective killing of cancer cells with a small molecule targeting stress response to ROS. Nature (2011) (TERUGGETROKKEN)

Over twee jaar zijn de eerste proeven op mensen met een anti-kankervaccin gepland.

Anti-kankervaccin: ‘vaccinatie geneest kanker’

Met een anti-kankervaccin, ontwikkeld voor mensen, bleek het mogelijk om prostaatkanker bij muizen te genezen. Werkt dit anti-kankervaccin ook voor andere soorten kanker en bij mensen, dan zou dit wel eens de doorbraak kunnen zijn waarop miljoenen kankerpatiënten hebben gewacht.

anti-kankervaccin
Een anti-kankervaccin zou de genadeklap kunnen uitdelen aan deze verschrikkelijke ziekte.

Kanker rukt op

Kanker is een ziekte die vooral oudere mensen treft. Waar vroeger mensen vroeger veelal stierven aan infectieziekten, heeft de betere voeding en antibiotica onze levensverwachting flink verhoogd. Ziekten als kanker krijgen daardoor nu de kans. Op dit moment is kanker in Nederland en de meeste andere westerse landen de grootste doodsoorzaak, nog voor hart- en vaatziekten.

Er zijn van oudsher drie technieken om kanker te behandelen: wegsnijden (chirurgische ingreep), wegbranden met bijvoorbeeld radioactiviteit (radiotherapie) of de patiënt vergiftigen in de hoop dat het gezwel een nog hardere dreun krijgt dan de patiënt (chemotherapie). Als een gezwel is uitgezaaid, is chirurgie meestal niet meer mogelijk en volgt bestraling of volpompen met gif van de patiënt.

Halvering sterfte

Niet erg elegant uiteraard, al zijn een aantal successen geboekt: van veel kankersoorten zijn de sterftepercentages gehalveerd. Als de geneeskunde dezelfde vooruitgang had geboekt als bijvoorbeeld de computerindustrie, zou nu meer dan 99,9999% van alle kankergevallen genezen kunnen worden. Met de de pan uitrijzende kosten van de gezondheidszorg, is een gouden kogel om kanker mee uit te roeien nu meer welkom dan ooit.Vaccinatie: het grootste medische succesverhaal ooit

Vaccinatie is het grootste geneeskundige succes tot nu toe. De pokken, een ziekte die ooit tientallen miljoenen mensen het leven kostte – per jaar – , is nu totaal uitgeroeid, een aantal andere infectieziekten zoals polio gaan nu ook die richting op. Een langgekoesterde droom van geneeskundig onderzoekers is, het immuunsysteem via een vaccinatie kankergezwellen laten opruimen. Zo rekent het lichaam ook af met ziekteverwekkende bacteriën en virussen. Vaak geholpen door een vaccinatie, waarna het lichaam antistoffen leert aan te maken tegen virussen.

Hoe werkt anti-kankervaccinatie?

Zoals bij alle vaccinaties moet het immuunsysteem leren kankercellen te herkennen. Kankercellen lijken vrijwel helemaal op gezonde cellen, maar er zijn enkele eiwitten anders. Stukjes genetische code van gezond menselijk prostaatweefsel, in een complementaire DNA bibliotheek (cDNA) in te brengen in een grote hoeveelheid virusdeeltjes, wekken opde immuunreactie op. Het gebruikte virus was VSV: vesicular stomatitis virus. De onderzoekers injecteerden de muizen met dit virus. Vervolgens ruimte het immuunsysteem van de muizen de prostaatkankergezwellen op.

Breed signalement

Het ontwikkelen van een uitgebreide cRNA bibliotheek van gezond menselijk prostaatweefsel bleek de sleutel voor succesvolle immuuntherapie. Alle infecties, allergenen en weefsels, tumoren incluis, hebben een unieke “vingerafdruk” die antigen wordt genoemd.; Dat is een moleculair eiwitlabel dat een reactie uitlokt van het immuunsysteem van het menselijk lichaam. Een anti-kankervaccin kan daar een immuunreactie tegen opwekken.

Dr. Vile paste het menselijke anti-prostaatkanker vaccin toe via de gemuteerde VSV virusdeeltjes om een felle aanval van de T-cellen van de muizen op  het kankergezwel uit te lokken. Na blootstelling aan de gemuteerde virussen, herkenden de immuunsystemen van de dieren de antigenen in het virus en produceerden een krachtige immuunrespons. Het VSV-virus is erg geschikt voor dit doel. Dit virus lokt namelijk doorgaans een heftige reactie van het afweersysteem uit.

Mutaties baten kankercellen niet meer tegen anti-kankervaccin

Eerdere pogingen om kankercellen uit te laten roeien door het immuunsysteem mislukten, omdat kankercellen snel muteren. Het antigen-signalement werkt dan niet meer en het kankergezwel woekert voort. Door al deze eiwitten in virussen in te brengen die altijd een felle immuunrespons uitlokken, kunnen de tumorcellen niet meer ontkomen. Het immuunsysteem ‘denkt’ dat virussen het aanvallen. In werkelijkheid opent het nu de aanval op kankercellen. Hoe snel ze ook muteren, het immuunsysteem heeft voldoende aanknopingspunten om ze uit te roeien.

Met dit soort therapieën is een auto-immuunziekte, waarbij het lichaam wordt aangevallen door het eigen immuunsysteem, een groot risico. Namelijk, de eiwitten van een kankergezwel lijken zeer sterk op die van ons eigen lichaam. Bij deze proef met een anti-kankervaccin trad er echter ook geen auto-immuunreactie op.

Binnen twee jaar hebben de onderzoekers de eerste proeven op kankerpatiënten gepland. Als deze proeven slagen (en het ziet er nu voor het eerst naar uit dat hier een reële kans op is), dan kan de frontale aanval op één van de meest verwoestende ziektes beginnen. Middeleeuwse slagersgeneeskunde kan dan plaats maken voor een chirurgische precisieaanval op kanker.

Bronnen
1. Timothy Kottke et al.,. Broad antigenic coverage induced by vaccination with virus-based cDNA libraries cures established tumors. Nature Medicine, 2011
2. Human Vaccine Used to Cure Prostate Cancer in Mice, Science Daily, 2011

Dichloor-azijnzuur. Een zeer eenvoudig molecuul, maar verbijsterend effectief tegen kanker.

‘Goedkoop en veilig medicijn helpt tegen de meeste vormen van kanker’

De ‘wonder drug’ dichloroacetaat (DCA) helpt volgens onderzoek van de universiteit van Alberta in Canada tegen de meeste kankers door de slapende mitochondrieën in kankercellen  weer tot leven te wekken. Deze ontdekking dateert al van 2007, maar komt pas nu in de publiciteit.

ATP en kanker
Mijn vader is gepromoveerd op onderzoek naar de effecten van de kunstmatig toegevoegde energiedrager ATP op kankercellen. Gewoonlijk wordt ATP door mitochondriën (bacterieachtige  celonderdelen die suiker aeroob verbranden met zuurstof en zo ATP maken) gemaakt, maar bij veel vormen van kanker zijn de mitochondriën inactief. Zonder mitochondrieën kunnen cellen alleen  anaerobe afbraak uitvoeren. Dit is afbraak zonder zuurstof, wat maar twee moleculen ATP oplevert. Ter vergelijking: mitochondrieën scoren 38 ATP, dat is maar liefst negentien keer zoveel.

Dit onderzoek(1) dateert van ongeveer vijfendertig jaar terug. Opmerkelijk genoeg bleek kunstmatig toegediende ATP in staat,  kankercellen terug te laten schakelen naar een minder agressieve vorm. Klaarblijkelijk is de energievoorziening een essentiële factor bij het ontstaan van kanker. Zijn proefschrift bleef tientallen jaren verstoffen (het lot van de meeste proefschriften) tot hij plotseling veel aandacht kreeg uit wetenschappelijke hoek. Klaarblijkelijk zijn kankeronderzoekers nu verder gegaan in deze onderzoeksrichting en hebben het complete mechanisme opgehelderd. Mitochondriën blijken uiterst essentieel, vermoedelijk omdat ze grote hoeveelheden ATP produceren die de kankercel of uitschakelt of terugschakelt naar een gezonde vorm.

DCA is magische kogel tegen kankercellen

 

 

 

Dichloor-azijnzuur. Een zeer eenvoudig molecuul, maar verbijsterend effectief tegen kanker.
Dichloor-acetaat. Een zeer eenvoudig molecuul, maar verbijsterend effectief tegen kanker.

Dichloroacetaat is maar een klein molecuul en chemisch gezien eenvoudig te bereiden. Het molecuul wordt nu al gebruikt om zeldzame stofwisselingsziekten te behandelen en is daarom goedgekeurd voor geneeskundig gebruik. Het zou vandaag al als anti-kankermedicijn ingezet kunnen worden. DCA is azijnzuur (in verdunde vorm is dat tafelazijn), waarin twee waterstofatomen zijn vervangen door chlooratomen. Onderzoeker Evangelos Michelakis van de universiteit van Alberta heeft in 2007 bij toeval ontdekt dat DCA wel long- borst- en hersenkankercellen doodt, maar niet gezonde cellen(2). DCA blijkt de mitochondriën weer aan te schakelen, wat de kankercellen niet overleven. Mitochondrieën hebben namelijk nog een tweede taak: ze zijn betrokken bij apoptose, natuurlijke celdood. Cellen waarbij de mitochondrieën niet meer werken, worden onsterfelijke kankercellen. Zodra de mitochondriën weer aanschakelen, maakt de onnatuurlijke plaats van de cel dat deze onmiddellijk zelfmoord pleegt, veronderstelt Michelakis.

Zijn kankergezwellen overblijfselen uit een anaeroob verleden?
Heel lang geleden was er nog nauwelijks zuurstof. Door exobiologen is al verondersteld dat kankergezwellen in feite een terugval zijn van ons lichaam naar het stadium van een oeroud dier. Deze ontdekkingen passen uitstekend in dat plaatje. De allereerste dieren leefden waarschijnlijk in een zeer zuurstofarme omgeving. Mogelijk zorgt het lage energieniveau door het uitvallen van de mitochondriën tot een terugval naar deze onsterfelijke staat.

Farmaceutisch complot?
Geneesmiddelenfabrikanten verdienen erg goed aan kanker. Geen wonder: kanker is een slopende ziekte die jarenlang intensieve behandeling (vaak met chemotherapie) vergt. De totale omzet aan anti-kankermedicijnen is ongeveer 50 miljard dollar per jaar, waarvan tweederde in de VS (3). Vijftig miljard is het totale persoonlijke vermogen van de rijkste man ter wereld of het totale bruto nationaal product van een land als Syrië of Luxemburg. Er zijn voor kleinere bedragen moorden gepleegd. Gevallen waarin onderzoekers van bovenaf op kregen gelegd wat ze mogen publiceren en wat niet, zijn bekend uit onder meer de tabaksindustrie. Ook de farmaceutische industrie is bepaald geen filantropische bedrijfstak. New Scientist (4) geeft een link naar een speciale website van de universiteit van Alberta (5) om een fonds te vormen om onderzoek te doen naar dit veelbelovende middel. In een kleine klinische trial (5 patiënten), gepubliceerd in het gezaghebbende Science Translational Medicine, is tumorcel-apoptose in patiënten aangetoond(6). Onderzoek op grotere schaal is nodig.

Het zou veel waard zijn als we één van de wreedste moordenaars een harde slag zouden kunnen toebrengen.

WAARSCHUWING
DCA is bepaald geen onschuldig middel. Veel gerapporteerde bijwerkingen zijn zenuwbeschadiging en onomkeerbare verlammingen. Gebruik dit middel alleen in levensbedreigende omstandigheden en na overleg met een BIG-geregistreerd oncoloog.

Bronnen
1. Roding T.J., Over de invloed van exogeen ATP op tumorgroei in het in-vivo en in-vitro model, proefschrift VU
2. Evangelos Mikelakis et al., A Mitochondria-K+ Channel Axis Is Suppressed in Cancer and Its Normalization Promotes Apoptosis and Inhibits Cancer Growth, Cancer Cell
3. Leading Anti-Cancer Drugs: World Market Prospects 2011-2021
4. Cheap, ‘safe’ drug kills most cancers, New Scientist (2007)
5. Universiteit van Alberta
6. Michelakis et al.,Metabolic Modulation of Glioblastoma with Dichloroacetate, Science Translational Medicine

Slijmzwammen bestaan uit samenwerkende eencelligen. Het eerste meercellige leven begon denkt men ook op deze manier.

‘Kankergezwel is oeroud dier’

Volgens een aantal onderzoekers is kanker een overblijfsel uit de tijd dat er nog maar net meercellige dieren bestonden. Een eencellig dier zal zich zo vaak het kan delen. Kan kanker genezen worden door dit oeroude precambrische mechanisme uit te schakelen?

Eencelligheid was de norm
Het leven bestaat op aarde al bijna vier miljard jaar, maar het grootste deel van die tijd, gedurende meer dan twee miljard jaar, was het ingewikkeldste organisme op aarde de stromatoliet, een bacteriekolonie die een soort levende rotsen vormt en nu nog in bepaalde extreme milieus voorkomt.

Slijmzwammen bestaan uit samenwerkende eencelligen. Het eerste meercellige leven begon denkt men ook op deze manier.
Slijmzwammen bestaan uit samenwerkende eencelligen. Het eerste meercellige leven begon denkt men ook op deze manier.

Pas toen de zuurstofgehaltes voldoende hoog waren, veronderstellen wetenschappers, ontstond er een energiebron die krachtig genoeg was om ingewikkelder, meercellige organismen in leven te houden. Dit tijdstip lag iets voor het begin van het Cambrium, het tijdperk waarin (m.u.v. de raadselachtige Ediacara-fossielen) de vroegste fossielen van meercelligen zijn aangetroffen. Kortom: in de lange evolutionaire geschiedenis van het leven hebben onze voorouders verreweg het grootste deel van de tijd als eencellige doorgebracht.

Grote Samensmelting
Na de Grote Samensmelting – een gebeurtenis waarbij verschillende bacteriën de eerste cellen met celkern en gespecialiseerde orgaantjes zoals mitochondrieën vormden – werd pas de stap tot meercellige mogelijk. Meercelligheid betekent dat het organisme veel meer DNA moet bevatten. Nu pas kon dat omdat één van de samenwerkende bacteriën – die zich tot celkern zou ontwikkelen – kon leven van de energie die andere bacteriën produceerden.

Altruïsme essentieel voor meercelligheid
Meercelligheid maakte veel ingewikkelder en veelzijdiger organismen mogelijk. Dit kon alleen omdat individuele cellen hun neiging tot zelfbehoud verloren en zich in dienst stelden van het lichaam als geheel.  Een belangrijk onderdeel hiervan is dat ze alleen delen op tijdstippen dat dat voor het organisme als geheel het beste uitkomt. Sommige cellen plegen tijdens de embryonale ontwikkeling zelfs zelfmoord (apoptose).

Dier temt cel
De evolutie van één- naar meercellige ging vermoedelijk in tussenstappen. Misschien dat de eerste meercelligen, net als slijmzwammen nu, alleen in ongunstige situaties één organisme vormden. Daarna vormden zich gespecialiseerde weefsels (ook deze komen al in slijmzwammen voor, die in feite “overdoen”  wat onze verre voorouders eerder deden). De coördinatie tussen de cellen moet daarna in de loop van miljoenen jaren steeds permanenter en beter zijn geworden.

De duivelse doortraptheid van kankergezwellen
De vernuftige listen waarvan vele soorten kankers zich bedienen om zich uit te breiden, zijn veel te ingewikkeld om door toeval tot stand te zijn gekomen. Kankercellen vertonen namelijk een opmerkelijk gestructureerd gedrag. Ze verspreiden zich niet zoals bacteriën lukraak, maar vormen kolonies, tumoren, die een vorm van organisatie kennen. Ze vormen uitlopers, bloedvaten en andere organen met als doel zichzelf in leven te houden. Sommige cellen laten juist los en zaaien zich uit in de rest van het lichaam: metastase. Ze zijn vaak in staat om zich te verdedigen tegen gifstoffen.

Schrijver dezes vermoedde daarom dat wellicht zeer grote, ingewikkelde virussen zoals het kankerverwekkende Epstein-Barr virus en menselijk wrattenvirus op de een of andere manier een cel kapen en dit door middel van hun ingewikkelde DNA aan kunnen sturen als een biologische robot.

‘Kankergezwel is oeroud dier’
Astrobioloog Charles Lineweaver en Paul Davies, van oorsprong theoretisch natuurkundige, hebben een eleganter mechanisme bedacht. Diep in ons DNA liggen nog steeds de oeroude genen begraven die honderden miljoenen jaren geleden onze voorouder stuurden. Ze denken nu dat af en toe, in gang gezet door een onbekende prikkel, dit oeroude dierlijke systeem opnieuw aanschakelt waardoor de cel zich ongecontroleerd gaat delen. Een kankergezwel is volgens hen daarom te vergelijken met primitieve dieren als waterpoliepen die ook uit een klein stukje weer helemaal uit kunnen groeien.

Klopt dit? Zo ja, hoe gebruiken we deze kennis?
Collega-onderzoekers vinden de theorie weliswaar elegant, maar zijn nog niet overtuigd. Zo hebben eenvoudige dieren als platwormen geen bloedvaten, kankergezwellen wel. Andere onderzoekers zijn voorzichtig enthousiast.
We kunnen ook niet ongestraft deze genen uitschakelen, omdat we in wezen nog steeds het bouwplan hebben van een lopende en pratende worm. Deze genen liggen aan de basis van de menselijke groei en ontwikkeling. Wel kan dit nieuwe paradigma wel eens het langgezochte wondermiddel om kanker uit te schakelen, de uit-knop voor tumorgroei, opleveren.

Met dit nieuwe paradigma, stellen Davies en Lineweaver, kunnen we biologische kennis gebruiken om kankerverwekkende genen te identificeren en hun onderlinge relatie uit te zoeken. Er bestaat namelijk een vrij nauwkeurig overzicht van de manieren waarop de metazoa (meercellige dieren) met groepen protozoa (eencellige dieren) en andere organismen verwant zijn.   

Er zijn uit de medische literatuur van vrijwel elke kankersoort, zelfs de dodelijkste, gevallen van spontane remissie bekend. Hebben patiënten of artsen, of de Voorzienigheid, in die gevallen door stom toeval de kill-switch van kanker omgezet?

Bron:
New Scientist
IOP Science