olie

De bezetting van de overwegend sji’ietische eilandstaat Bahrein door het Saoedische leger is de laatste zet in een zich al langer ontwikkelend geopolitiek schaakspel. Voorlopig is Iran aan de winnende hand. Het land kan alleen overleven als het greep krijgt op de immense olievoorraden in buurland Irak. Escalatie dreigt.

Enorme olie- en gasvoorraden
De grootste olievoorraden ter wereld bevinden zich in een hoefijzervormig gebied dat rond de Perzische Golf ligt.

De ene punt van het hoefijzer begint bij de grens van Oman en de Verenigde Arabische Emiraten en strekt zich via de oostkust van de fundamentalistische dictatuur Saoedi-Arabië, Koeweit en Irak tot het aangrenzende Iraanse gebied: Khoezestan. Ten noorden van Qatar ligt een gigantisch gasveld, het grootste ter wereld. De Perzische Golf is daarom voor de wereldolietoevoer van levensbelang: ongeveer een derde van alle aardolie komt hier vandaan. Meer dan de helft van alle aardoliereserves – voor zover we weten – bevinden zich in dit gebied. De directe oorzaak voor de intense Amerikaanse bemoeienis met dit gebied.

Soennieten en sji’ieten
De Perzische Golf scheidt ook soennieten en sji’ieten, de twee voornaamste sektes binnen de islam die elkaar doorgaans vijandig gezind zijn. Aan de zuidelijke, Arabische kant beheersen soennieten de politiek, aan de noordelijke kant ligt het sji’ietische hartland, Iran. Buitenbeentje is Oman, het enige islamitische land waar ibadieten (een minder irrationele islamitische sekte) de meerderheid vormen. De reden dat dit land minder slecht bestuurd wordt dan de overige Arabische landen. In de eilandstaat Bahrein vormen sji’ieten de meerderheid, maar er heerst een soennitisch vorstenhuis. In Irak bestaat zestig procent van de bevolking uit sji’ieten. In de overige landen vormen gastarbeiders en soennieten de meerderheid, al zijn er grote sji’ietische minderheden die worden gediscrimineerd en onderdrukt.

Sji’ieten vormen hefboom
De Iraniërs zijn niet erg dol op Saoedi-Arabië, beheerst door extremistische soennieten, en hun bondgenoot, de Verenigde Staten. Iran wordt vrijwel geheel omringd door vijandige landen, al heeft het land veel  invloed in noorderbuur Azerbeidzjan en staat het op vriendschappelijke voet met buurland Turkije. In de overige landen bevinden zich overal Amerikaanse legerbases.
Iran beschikt over een hefboom om de Amerikaanse greep op de Perzische Golf te verminderen: de sji’ietische minderheden (in Bahrein en Irak meerderheden). De onrust onder deze mensen komt Iran dus erg goed uit.

Geostrategische doelen van Iran
Een probleem voor Iran is dat de olievoorraden liggen in de grensstreek met Irak, Khuzestan. Hier wonen sji’ietische Arabieren, geen Perzen en de Amerikanen doen hier vermoedelijk hun best hier de etnische onrust op te stoken. De hoofdprijs voor Iran is daarom buurland Irak, want zo wordt de westgrens en Khuzestan veilig. De meerderheid van de Irakezen is sji’iet. Ook bevat Irak enorme olievoorraden, veel meer dan in Iran zelf.

De voornaamste bondgenoot voor de Iraakse soennieten is Saoedi-Arabië. Dit land verzwakken of vernietigen is voor Iran dan ook erg belangrijk, want zo kan het land de soennitische minderheid uitschakelen (de Koerden hebben Iran nodig als tegenwicht tegen Turkije en hebben, gezien de uiterst wrede behandeling door de Arabische soennieten, weinig sympathie voor deze groep). Als Iran er in slaagt Bahrein in handen te krijgen, is het land in staat om Saoedi-Arabië totaal af te knellen. Vanaf Bahrein, dat over een grote haven beschikt, kan het land in recordtijd de belangrijkste Saoedische olievelden, waaronder het reuzenveld Ghawar, onder de voet lopen. Hier is een goed excuus voor: in al deze gebieden wonen onderdrukte sji’ieten. Vermoedelijk zal Iran dan niet doen, maar de dreiging is al voldoende om de al-Saoeds tot flinke concessies te bewegen, bijvoorbeeld het opgeven van Irak.
Daartegenover staat dat in de haven van Bahrein de Amerikaanse Vijfde Vloot ligt. Een directe aanval op Bahrein zal het Iraanse leger dus niet snel proberen

Window of opportunity
In de islamitische wereld wordt de Amerikaanse president Obama gezien als zwak en incompetent en bestaat de indruk dat er nu meer speelruimte is dan onder de vorige president. De Amerikanen zitten diep in de schulden en kunnen zich niet niet nog een oorlog zoals in Irak veroorloven. Zeker niet als daardoor de prijzen van aardolie exploderen en een nieuwe recessie ontstaat.Voor de Amerikanen is de goedkoopste en effectiefste oplossing dat de lokale despoten hun lastige onderdanen (of die van buurstaten, zoals nu gebeurt door het Saoedische leger in Bahrein) met grof geweld onder de voet lopen. Uiteraard vergezeld van diplomatieke berispingen, maar met stilzwijgende aanmoediging. Hoe gerechtvaardigd de eisen van de onderdrukte bevolking ook zijn. Dit is uiteraard niet goed voor de geloofwaardigheid in eigen land of die in de rest van de wereld als hoeder van de democratie en de mensenrechten, maar stelt wel de toevoer van aardolie veilig.
Geopolitiek is uiteraard de beste oplossing voor de Verenigde Staten en de rest van de niet-olieproducerende wereld om onder de afhankelijkheid van aardolie zien uit te komen en af te rekenen met de mensonterende regimes in dit gebied, maar helaas heeft de gevestigde orde te veel belangen in de olie-industrie.