We horen van alle kanten dat aardolie en andere delfstoffen steeds schaarser worden. Nederland wordt echter bedreigd door een ernstig probleem, dat peak-oil en de financiële crisis nog in de schaduw plaatst: een hardnekkige fantasieloosheid. Opmerkelijk worden juist het onderwijs en de zorg, de grootste slokops van Nederland, hierdoor geteisterd.
Vinexwijken zijn doorgaans monotone huizenmassa's, zonder enige fantasie neergeplempt om ambtelijke beleidsdoelstellingen te halen.
Peak fantasy teistert Nederland
De gevolgen van peak fantasie zie je bijvoorbeeld in Vinexwijken, waar rij na rij van volkomen fantasieloze blokkendozen staat. Je ziet het in binnensteden, waar troosteloze fonteinen (duidelijk door de architect gecopypaste van een eerdere opdracht) als een kankergezwel oprukken. Je ziet het in de massale napraterij op televisie, de radio en de Nederlandse massamedia. Conformisme is de norm.
De gevolgen van een gebrek aan fantasie zijn ernstig. Gewoonten slijten in en worden nooit meer ter discussie gesteld. Elke verandering, hoe noodzakelijk ook, wordt gezien als een verslechtering. Hoe kleiner de kennis en hoe groter de onzekerheid is, zoals in de medische wetenschap, hoe stelliger waarheden worden verdedigd.Vooral als politieke belangen een rol spelen, wordt de status quo verstikkend.
Als de Groenlandse Vikingen meer fantasie hadden gehad, dan was het waarschijnlijk minder akelig met ze afgelopen.
Peak fantasy en de ondergang van de Groenlandse Vikingen
Veel mensen denken als ze de naam Groenland horen het eerst aan de Inuit, die in de loop van tienduizenden jaren een unieke cultuur hebben ontwikkeld die optimaal gebruik maakt van de schaarse hulpbronnen op en rond het poolijs. Echter: rond 1000-1200 werd Groenland bewoond door Viking-kolonisten uit Noorwegen en Zweden, door Leif Eriksson naar Groenland gelokt door verhalen over vruchtbare akkers en weelderige natuur.
Dat bleek uiteraard tegen te vallen, zelfs in Julianhab stijgt de temperatuur zelden boven de vijftien graden, maar toch was in het uiterste zuiden van Groenland een gerieflijk bestaan mogelijk. Geen wonder dus dat de Viking-nederzettingen in het uiterste zuiden groeiden en bloeiden. Toen sloeg de voorbode van de Kleine IJstijd toe, die op haar hoogtepunt in Europa voor strenge winters zorgde. Op Groenland betekende dat, dat landbouw met Europese gewassen onmogelijk werd en hongersnood uitbrak. De kolonisten verhongerden, dit terwijl een paar honderd kilometer verderop de Inuit overvloedig vis vingen. De Vikingen vonden het echter beneden hun stand om gewoonten van de Inuit over te nemen en vis was geen voedsel voor edelen. Als gevolg hiervan werden de nederzettingen na ernstige hongersnoden verlaten, terwijl vlak bij het strand enkele van de overvloedigste visgronden ter wereld liggen.
Enkelen, volgens Inuitverhalen vrouwen en kinderen, lijken echter opgenomen te zijn bij de Inuit (wijzen DNA-sporen uit) en in de allerlaatste overblijfselen werden veel meer visresten gevonden.
Waarom?
Het is niet nodig een (doorgaans ook niet bijster fantasievolle) dure adviseur of interim manager in te huren. De beste remedie tegen peak fantasy is een goede gewoonte van kleine kinderen: de vraag stellen, waarom iets zo is of op een bepaalde manier moet gebeuren. Zo slaagde de SP-fractie in een Brabantse gemeente er in drastisch het mes in onnodige overheidsuitgaven te zetten, door bij elke uitgave de vraag te stellen waarom deze werd gedaan en zo niet, deze te schrappen. De PVV stelde de vraag, waarom er continu zomer- en wintertijd moet worden ingevoerd terwijl dit kwalijke gevolgen heeft op het bioritme van mensen, te vergelijken met een tweejaarlijkse jetlag. Ook het onderwijs en de zorg zijn zo langzamerhand totaal verkalkt en zitten vol dood vlees. Een stevige bezuinigingsronde, waarbij op SP-wijze elke uitgavenpost kritisch tegen het licht wordt gehouden, zou een enorme zegen zijn voor deze sectoren (en het land).
Leuker kan het wel degelijk, en ook een stuk slimmer. De regering plant een BTW-verhoging. Sommige belastingen dienen alleen maar om veel poen binnen te halen voor de overheid. Andere belastingen zorgen juist voor een gewenste gedragsverandering bij calculerende burgers. Wat is slim en wat is dom?
De overheid heeft elk jaar erg veel geld uit aan allerlei zaken die politici belangrijk vinden, variërend van straaljagers tot ontwikkelingshulp. Hoewel je bij veel daarvan de nodige vraagtekens kunt stellen, blijven sommige uitgaven, en hiermee belastingen, nodig. Stel dat het Nederlandse belastingstelsel van de grond af aan zou worden herontworpen, welke belastingen zou je dan het beste kunnen afschaffen of juist invoeren?
Domme belastingen en zwakzinnige belastingvoordelen
De belastingen in deze groep stimuleren ongewenst gedrag dat schadelijk is voor het individu en Nederland. Hoewel sommige een noodzakelijk kwaad zijn, moeten ze eigenlijk zo laag mogelijk gehouden worden.
Belastingen kunnen wel degelijk leuker, en ook een stuk slimmer.
Belasting op arbeid.
Deze belastingen, de voornaamste inkomstenbron van Nederland, straffen productiviteit af. Geen wonder dat er steeds minder wordt gewerkt naarmate de belastingen op werken hoger worden. Zoals Jan Marijnissen al terecht opmerkte: in dit land wordt meer verdiend met speculeren dan met werken. Kortom: stompzinniger kan haast niet.
Zo mogelijk nog schadelijker is de 100% belasting op legaal werk door bijstandsgerechtigden. Hiermee worden deze in de armoedeval gehouden; het is lucratiever om met een bijstandsuitkering niets te doen of zwart bij te klussen dan om werk te zoeken. Oplossing: een basisinkomen.
Hypotheekrenteaftrek.
Deze belasting stimuleert dat mensen zich diep in de schulden steken en drijft de prijzen van huizen absurd hoog op. Dit douceurtje aan makelaars en bankiers is de hoofdoorzaak van de huizenprijsbubble in Nederland. Deze snel afschaffen is hiermee een uitstekend plan.
Vliegticketbelasting.
Dom, want deze belasting maakt geen onderscheid tussen zuinige vliegtuigen en lawaaiige kerosineslurpers. De consumenten ontliepen deze belasting massaal, waardoor Schiphol veel klanten verloor. De Duitsers herhalen nu deze stommiteit van “gidsland” Nederland.
Staatssteun aan kansloze bedrijven
Verouderde bedrijven die wankelen op de rand van een faillisement kunnen het beste snel ten onder gaan. Staatssteun, zoals belastingkortingen, is hierbij uit den boze, tenzij om kansrijke onderdelen af te splitsen of door gepensioneerde ondernemers om te laten vormen tot innovatieve hotspot.
Belastingvrijstelling voor religieuze organisaties
Veel religieuze organisaties, denk aan boeddhistische kloosters, kerken, de Ahmadiyya moskeeverenigingen of hindoetempels, zijn de facto liefdadigheidsinstellingen en moeten belastingtechnisch ook zo worden behandeld. Religieuze organisaties waar normen en waarden worden verkondigd (of die zich aan praktijken overgeven) die de Nederlandse samenleving problemen bezorgen, denk aan bepaalde moskeeverenigingen, sommige kerken en sektes, moeten belastingplichtig worden of zelfs een extra strafheffing opgelegd krijgen.
Schenkbelasting
Deze kan beter rechtstreeks onder de inkomstenbelasting van de ontvanger vallen. Simpeler en rechtvaardiger.
Subsidies en belastingaftrek voor kinderopvang
Hiermee worden ouders gestimuleerd om de toch al overbelaste commerciële kinderopvang te gaan frequenteren. De gevolgen laten zich raden. Uiteraard is het veel slimmer om ouders zelf een oplossing te laten zoeken en hun financiële ruimte hiervoor te vergroten, bijvoorbeeld door een kinderaftrek in te voeren.
Subsidie op alleen wonen.
Er is een opmerkelijk simpele verklaring voor de steeds kleinere huishoudens. Alleen wonen wordt beloond, samenwonen wordt afgestraft. Dit terwijl wetenschappelijk is aangetoond dat samenwonende mensen gelukkiger en gezonder zijn en ook beter meedoen in de maatschappij.
Slimme belastingen en listige belastingvoordelen
De belastingen in deze groep zorgen er voor dat de Nederlanders zich op een productievere manier gedragen.
BTW.
Anders dan zogeheten economen u wijs proberen te maken is consumptie an sich helemaal niet zo goed voor de economie. Door te consumeren verbruik je, dus word je armer. Investeren, daarentegen, levert nieuwe rijkdom op. Sommige consumptieartikelen zorgen voor reproductie: het vermogen van mensen om waarde te creëren. Denk aan voedsel, bepaalde gezondheidszorg en leermiddelen. Andere consumptiegoederen zijn neutraal of leveren nadelen op, denk aan snelle auto’s en boten, ongezond voedsel en dergelijke. Op alle consumptiegoederen die het energieverbruik verminderen, hun kennis, inzicht of persoon verbeteren of de gezondheid bevorderen moet de BTW in het lage tarief. De rest in het hoge tarief. Voor schadelijke zaken moet een extra hoog BTW-tarief worden ingevoerd.
Accijns op fossiele energiedragers, alcohol en tabak. Fossiele energiedragers als aardolie, steenkool en aardgas worden schaars en kosten miljarden per jaar aan schaarse deviezen. Deze accijns moet dus nog stevig worden verhoogd, als het even kan in Europees verband.
Er moet ook accijns en BTW worden geheven op vliegtuigbrandstof. Deze is nu nog belastingvrij. Dit kan alleen in Europees verband.
Accijns op nieuw gewonnen grondstoffen
De industrie moet worden gestimuleerd om zo efficiënt mogelijk om te springen met grondstoffen en ze zo veel mogelijk te recyclen. Een stevige invoerheffing op grondstoffen en halffabrikaten. Naar rato van de hoeveelheid gebruikte grondstof en energie, alsmede de sociale en milieuschade, voorkomt de zware milieuvervuiling en verwoestende burgeroorlogen in grondstofproducerende landen. Dit is alleen praktisch in Europees verband. Ook voorkomt het afhankelijkheid van het buitenland.
Accijns op niet-biologisch afbreekbare wegweropartikelen
Zwerfvuil wordt een steeds groter probleem. Fabrikanten moeten worden gestimuleerd om biologisch afbreekbare verpakkingen te ontwikkelen. Dat kan het beste door een hoge accijns op niet-biologisch afbreekbare verpakkingen te leggen. Dit is ook een mooi excuus om straffeloos invoerheffingen op te kunnen leggen.
Invoerheffingen
Invoerheffingen beschermen de binnenlandse industrie, maar lokken vergeldingsmaatregelen van het buitenland uit. Ook leert de binnenlandse industrie zo niet om te concurreren tegen het buitenland. Invoerheffingen kunnen echter nuttig zijn om een nieuwe groeitechnologie een paar jaar te beschermen, bewijst het Japanse voorbeeld. Als enkele binnenlandse (of Europese) concurrenten elkaar fel beconcurreren, dalen de prijzen vanzelf en kunnen de tariefmuren na een paar jaar omlaag.
Accijns op softdrugs en harddrugs
Op dit moment is de belasting hierop nul procent. De overheid doet er alles aan deze lucratieve markt te beschermen met politieinvallen en hoge straffen. Als gevolg hiervan is het een lucratieve groeimarkt. Uiteraard is het veel slimmer om drugs te legaliseren en hier een stevige accijns op te zetten.
Kinderkorting
Door kinderkorting krijgen werkende ouders de gelegenheid ook op jongere leeftijd kinderen te krijgen. Dit helpt tegen de vergrijzing en voorkomt ook gezondheidsproblemen. Uiteraard moet het aantal kinderen worden gemaximeerd op twee. Megastallen, usance bij zwarte kousen van allerlei geloofsrichtingen, zijn slecht voor mens en milieu.
Erfbelasting
Een dode heeft weinig meer aan zijn of haar geld. Ook is er geen enkele prikkel voor nabestaanden om zich als een beter mens te gedragen door het lieve sommetje dat ze erven. Verwende rijke erfgenamen zijn een bekend fenomeen in societykringen. Laat ouderen liever tijdens hun leven schenken.
Er is steeds meer onvrede met de politiek. Geen wonder: veel mensen worden geregeerd door een partij waar ze niet op hebben gestemd. Olivier Ledroit, econoom van de universiteit van Zürich bedacht een radicale oplossing. Laat iedere kiezer regeren door de partij waar ze op gestemd hebben.
In de VS komen grote verschillen tussen arm en rijk voor, omdat er veel minder "solidariteitsheffing" is dan in bijvoorbeeld Nederland.
Ledroit noemt dit idee “keuzedemocratie” en stelt dat er al diverse systemen waar het zo werkt. Zo overspant de stad New York drie Amerikaanse staten: New York, Pennsylvania en New Jersey (met elk andere wetten). Een ander voorbeeld zijn de (overigens uiterst omstreden) Britse sharia-gerechtshoven waar islamieten hun onderlinge geschillen volgens het islamitisch recht kunnen laten beslechten.
Iedere partij moet zelf zijn broek ophouden. Wil een partij bijvoorbeeld hoge sociale uitkeringen uitdelen, dan moet deze ook hogere belastingen heffen. Er zullen dus vooral arme mensen op een dergelijke partij stemmen.
Omgekeerd kan een partij die bijvoorbeeld lage gemeentebelastingen heft, maar weinig culturele groepen subsidiëren of straatcoaches rond laten lopen.
De voordelen
Onhaalbare verkiezingsbeloftes worden meteen afgestraft. Wil een partij én de belastingen verlagen en de uitkeringen en subsidies verhogen, wat er in landen als Griekenland gebeurd is, dan moet die partij dat zelf betalen. Het gevolg: een faillisement. Partijen zullen dus wel uitkijken dit te doen, tenzij de oprichters van de partij er op tijd met het geld vandoor kunnen gaan. Ook worden kiezers geconfronteerd met de gevolgen van hun eigen stemgedrag. Stemt een getrouwde kiezer op een streng-islamitische partij en wordt hij betrapt met een andere vrouw, dan betekent dat steniging. PVV’ers en VVD’ers moeten hun niet-westerse eega allerlei pesterijen laten ondergaan terwijl Groen Links-stemmers maar beter snel hun Humvee op Marktplaats kunnen zetten.
En de nadelen
Dit systeem werkt alleen voor overheidsdiensten waarbij er duidelijk een direct belang is voor de belastingbetaler, zoals werkloosheidsuitkeringen of ziekteverzekeringen. Alleen een idealistische randpartij zal dingen doen die in het algemeen belang zijn, denk aan het aanpakken van milieuverontreiniging, bestrijden van honger of het steunen van wetenschappelijk onderzoek naar gevaarlijke ziekten, omdat hierdoor deze partij wordt opgezadeld met hoge belastingen waar de kiezers maar weinig van terugzien. De stemmers op een dergelijke partij zullen snel verarmen. Stemmers op partijen die proberen het systeem maximaal te exploiteren, zullen het rijkst en dus het machtigst worden.
Je krijgt hierdoor een de facto klassenmaatschappij, waarin het op de schouders van een klein groepje idealisten neerkomt om de maatschappelijke probleem aan te pakken. Daar staat tegenover dat dergelijke idealisten natuurlijk veel zuiniger om moeten springen met hun geld om wat te bereiken en dus veel effectiever te werk zullen gaan dan de logge overheidsorganisaties van nu. Precies de voordelen van private liefdadigheidsorganisaties.
Een ander nadeel is dat stemmen niet meer anoniem kan, dus dat er sociale druk kan worden uitgeoefend om bijvoorbeeld op een naziachtige partij te stemmen. De ervaring leert dat dit in veel landen waar anoniem stemmen niet bestaat, ook gebeurt. Ledroits idee komt in feite neer op privatisering plus vrijwillige arbitrage door een derde partij (hoewel je bij die vrijwilligheid vraagtekens kan stellen). Het is dan beter bijna alles te privatiseren, met alle voor- en nadelen van dien.
1. Misoogsten: je kunt de slechte Russische graanoogst in 2010 wijten aan klimaatverandering of aan een toevallige speling van de natuur. Maar feit is dat de oogst 35% lager was dan in 2009. Die oogst was al lager dan in 2008.
2. Tekorten aan grondwater voor irrigatie. In China, India, Saoedi-Arabië en andere landen daalt het grondwaterpeil. Men pompt meer water omhoog dan de natuur kan aanvullen. Wereldwijd wordt er zoveel water opgepompt dat dit zelfs een kwart van de zeespiegelstijging kan verklaren. Saoedi-Arabië moet binnenkort stoppen met de produktie van graan, omdat er te weinig grondwater is.
Het gebrek aan grondwater in China en Afrika leidt tot verdroging en versnelde erosie.
3. Opbrengsten kunnen niet verder worden verhoogd.
Door mechanisatie, irrigatie en toepassen van kunstmest en bestrijdingsmiddelen is de opbrengst tijdens de 20e eeuw sterk verbeterd. Maar deze Groen Revolutie loopt op zijn einde. De opbrengst per hectare kan niet verder worden verhoogd door nieuwe technologieën. Juist op het moment dat er meer graan verbruikt wordt voor biobrandstof en veeteelt, wordt de maximale opbrengst bereikt.
De parlementaire democratie werkt niet altijd even goed. Zo kennen we nu in Nederland een minderheidskabinet, terwijl België de langste kabinetsformatie ooit kent. Talrijk zijn de landen waarin een wankele meerderheidscoalitie wordt geteisterd door kleine minderheidspartijen die dreigen op te stappen als hun eisen niet worden ingewilligd (wat in Israël veel voorkomt) of corruptieschandalen, een probleem in veel landen. De oplosing is meer random politici, zeggen Italiaanse onderzoekers.
Demokrateia: president voor één dag Het oude Athene kende een systeem, demokrateia, waarbij elke dag een andere burger president van de republiek was. Burgers kregen geld als ze een dag aanwezig waren in het parlement. Dat laatste blijkt inderdaad erg goed te werken voor democratie, blijkt uit onderzoek van Alessandro Pluchino en enkele collega’s uit het door corruptie en machtsmisbruik geteisterde Italië.
Sufferds, ratten, idealisten en intelligenten Pluchini en de zijnen deden onderzoek naar de gevolgen van random politici een de facto twee-partijenparlement (zoals dat van Italië en zoals ook steeds meer het Nederlandse, door de linkse en rechtse blokken). Hiervoor gingen ze uit van een gedragsmodel, ontworpen door de gedragseconoom Carlo Cipolla in 1976, waarbij er twee gedragsredenen zijn voor politici: persoonlijk gewin en sociaal gewin. De horizontale x-as is eigenbelang, de verticale y-as sociaal belang. In Cipolla’s model zijn er vier groepen mensen, elk met een eigen kwadrant: stommelingen (waarvan de handelingen zowel rampzalig voor zichzelf als de maatschappij uitpakken), naieve idealisten (waarbij de handelingen rampzalig voor zichzelf maar goed voor de maatschappij uitpakken), ratten (die zichzelf bevoordelen ten koste van de maatschappij) en intelligenten (die dingen doen waar zowel zijzelf als de maatschappij wat aan hebben).
Hoe sneller voor de maatschappij voordelige moties worden aangenomen, hoe beter het parlement functioneert in het model van Pluchino. In het model van Pluchino is sprake van een parlement met vijfhonderd leden, die behoren tot één van twee partijen of onafhankelijk zijn. Elke partij wordt voorgesteld door een cirkel binnen het diagram, waarvan de leden zich binnen deze cirkel bevinden. Een corrupte machtsgeile partij zal zich dus in het “ratten” kwadrant bevinden en een wereldvreemde, idealistische partij in het “naïevelingen” kwadrant. Een partij met een stalinistische partijdiscipline heeft een kleine cirkel, een partij waarbij de meningen sterk uitleenlopen een grote cirkel.
Hoe werkt het model? Besluiten passen wat hun impact betreft alle op één van de assen van dit vierkant.
Alle politici, van corrupte ratten tot wereldvreemde idealisten passen in dit vierkant. Hoe hoger, hoe beter voor de maatschappij en hoe rechtser, hoe egoïstischer.
Parlementsleden kunnen twee dingen doen: ze kunnen moties indienen en er over stemmen. Hoe ze persoonlijk over bepaalde dingen denken wordt beïnvloed door hun plek in het vierkant en dus ook hoe groot de kans is dat ze op een bepaald voorstel “ja” stemmen. In het model gaat men er van uit dat mensen alleen stemmen op voorstellen die ongeveer gelijk of beter zijn (voor henzelf en de maatschappij) dan hun eigen positie aangeeft.
Het eigenbelang per politiek besluit en per persoon verschilt volgens het model: zo zal een egoïstische senator met een grote wijngaard tegen een verhoging van de alcoholaccijns stemmen, een even egoïstische senator die graag de steekpenningen van een duur bouwproject in zijn zak wil steken, zal voorstemmen omdat zo meer geld ter beschikking komt voor zijn bouwproject. In het model is eigenbelang daarom een toevalsvariabele.
Verder wordt aangenomen dat partijleden altijd met moties van hun eigen partij meestemmen en dat hun tolerantie beperkt wordt door de grootte van de partijcirkel.
Burgers in het parlement: goed voor de politieke besluitvorming Eén van de belangrijkste conclusies: random politici bevorderen altijd de kwaliteit van de politiek, hoe de krachtsverhoudingen binnen het parlement ook liggen. Zo stemde de Tweede Kamer in grote meerderheid voor de Europese grondwet, terwijl de Nederlandse burgers er niets van moesten hebben. Hadden er een aantal toevallig gekozen Nederlanders in het parlement gezeten, dan hadden ze in meerderheid tegen dit verdrag gestemd. Dat geldt ook voor omstreden besluiten als de aanschaf van de dure JSF-straaljagers, die er nu door middel van partijpolitiek toch doorheen worden gedrukt.
IgNobel prijs Dit is de tweede keer dat Pluchino de IgNobel prijs ontvangt voor zijn onderzoek. Ooit gevreesd, ontwikkelt de IgNobel prijs zich nu steeds meer als een gewaardeerde erkenning van grappig, origineel en intellectueel prikkelend onderzoek. Zouden Pluchino’s ideeën werken om de afstand tussen politiek en burger te verkleinen? Volgens Pluchino zelf zullen we goede lessen goede lessen kunnen trekken uit de ervaringen uit de klassieke oudheid met directe democratie. Zijn argumenten zijn in ieder geval behoorlijk overtuigend…
Zowel de Nederlandse politieke partijen als grote bedrijven zijn zo georganiseerd dat de middelmaat regeert. Visionaire ideeën zullen van de bevolking zelf moeten komen.
De gemiddelde succesvolle Nederlandse politicus
Mensen die besluiten actief te worden in de Nederlandse politiek of hogere managementsfuncties in grote bedrijven delen bepaalde kenmerkende persoonlijkheidstrekken. Geen wonder, de sociale organisatie van politiek en bedrijven in Nederland is zodanig dat bepaalde karaktertrekken absoluut essentieel zijn om het ver te schoppen in de politiek.
Heeft u bij voorbeeld weleens gehoord van Jan Franssen (VVD)? Waarschijnlijk niet.
De onzichtbare Jan Franssen, een van de machtigste mensen in Nederland.
Toch is Franssen een van de machtigste mensen in Nederland. De man, gewezen geschiedenisleraar, begon zijn carrière in de politiek als JOVD-voorzitter en adviseur van VVD-caudillo Hans Wiegel. Hij klom zonder voorkeursstemmen op via lidmaatschap van de provinciale staten van Noord-Holland en Tweede Kamerlid voor de VVD tot burgemeester in Zwolle en zijn huidige, lucratieve baantje als commissaris van de koningin in Zuid-Holland. Ondanks het feit dat hij praktiserend homoseksueel is, iets waarmee de roomse kerk doorgaans nogal wat moeite heeft, leverde zijn bekering tot het rooms-katholieke geloof hem een roomskatholieke ridderorde op.
Wilders, Halsema en Roemer zijn luidruchtige schlemielen
Franssen kan als redelijk representatief worden beschouwd voor echt succesvolle Nederlandse politici. Ze zijn de onbetwiste heersers van de achterkamertjes, van het polderen en van, zoals dat zo mooi heet, het maatschappelijk middenveld. Feilloos voelen ze aan waar de politieke wind waait, welke coalities het nuttigste zijn om v0oruit te komen en beheersen het politieke ambacht van beentje lichten en gekonkelfoes tot in de puntjes.
Ze genieten wel de lusten van het politicus zijn, zoals veel onzichtbare macht en kansen op allerlei lucratieve, vaak wat minder koosjere bijverdiensten, maar niet de lasten, zoals onder vuur liggen in de media, doodsbedreigingen van gestoorde gekken (de reden dat Halsema opstapte) en een hoge werkdruk.
Onzichtbare mannetjes als Franssen runnen dit land. Halsema, Wilders en Roemer zijn luidruchtige schlemielen, bedoeld om het volk mee rustig te houden, waarmee het op termijn net zo af zal lopen als met Rita Verdonk.
Denkt de Nederlandse oligarchie lange-termijn?
Voorstanders van de Nederlandse oligarchie vinden dat het ondoorzichtige netwerk van vele niet-democratisch gecontroleerde organisaties leidt tot continuïteit en lange-termijn denken. Als bestuurders van een zelfstandig bestuursorgaan niet worden afgerekend door de kiezer maar op hun prestaties, zal dat leiden tot echt lange termijn denken, stellen ze.
Op zich klopt deze redenatie. Politici denken doorgaans niet veel verder vooruit dan de volgende verkiezing. Voor benoemde bestuurders geldt dat in principe niet. Wat er alleen niet deugt aan de theorie, is de aanname dat bestuurders op hun verdiensten worden beoordeeld.
Wat drijft politici?
Politici en bestuurders zijn over het algemeen geen altruïsten. Anders dan veel topmanagers staat ze geen bonus te wachten als ze hun werk goed doen. Politici worden beloond met een beter betaald ambt. Lid worden van het Europees parlement (meer dan € 80 000 per jaar netto, meer dan de minister-president netto verdient), een baantje bij de VN, burgemeester worden of Commissaris der Koningin worden is het walhalla voor politici. Degenen die hier over beslissen zijn niet de kiezers, maar andere politici. De meeste politici willen hetzelfde: een risicoloos topambt dat een hoog inkomen verschaft of veel gelegenheid biedt een hoog inkomen bij elkaar te stelen. Iedereen die hen hierbij helpt, is hun vriendje.
SP-tweedekamerlid Ali Lazrak verveelvoudigde zijn inkomen door uit de SP-fractie te stappen.
De SP is hierop een uitzondering. Omdat SP-politici hun salaris in de partijkas storten – achteraf gezien een meesterzet van Marijnissen – is de partij minder aantrekkelijk voor zakkenvullers – tenzij ze uit de fractie stappen, zoals het SP-kamerlid Ali Lazrak deed die hiermee zijn inkomen verveelvoudigde.
De jacht op vriendjes
Zoveel mogelijk vriendjes hebben is erg belangrijk voor een politicus. Die krijg je door collega’s voortdurend de bal toe te spelen en zo effectief mogelijk met de politieke winden mee te waaien. Draagvlak zoeken, heet dat in politiek jargon. Dat is ook de reden waarom de impopulaire PvdA-politicus Ad Melkert door CDA en VVD aan een gewild baantje bij de Wereldbank is geholpen en mede-PvdA-er Bert Koenders partijgenote Herfkens, speciaal door de VN aangesteld om Nederlands hulpgeld binnen te harken, aan een riante bijdrage uit de ontwikkelingshulppot heeft geholpen.
Grijze, incompetente muizen overleven het langst
Er al te vooruitstrevende ideeën op na houden en die uiten is gevaarlijk. Daarmee verminder je je eigen manoeuvreerruimte, waardoor je niet meer mee kan draaien als dat goed is voor je carrière. Andere politici worden zenuwachtig van visionaire ideeën. Ze kunnen je niet meer begrijpen en voorspellen. Dat vermindert je nut als politiek instrument en bondgenoot. Kortom: visionaire politici houden het in Nederland niet lang vol. Ze worden op een zijspoor gemanoeuvreerd, weggepromoveerd, gecompromitteerd of, als ze echt gevaarlijk worden, opgeruimd.
Ook capabele bestuurders zijn gevaarlijk en worden dus gewantrouwd. Ze lossen namelijk problemen op. Problemen zijn het bestaansrecht van politici. Om problemen op te lossen, moeten er namelijk lucratieve commissies worden benoemd en dure externe adviseurs (doorgaans ex-politici die, geloof dat maar, zeker niet onder de Balkenende norm zitten) worden ingehuurd. Uiteraard wil je niet iemand aan een baantje helpen die jouw toekomstige bestaansbronnen bedreigt.
Ieder nadeel heb zijn voordeel
Niettemin zit er ook een prettige kant aan het uitgesproken schofterige karakter van de gemiddelde politicus. Ze zijn buitengewoon flexibel. Als je maar betaalt met gunsten of carrièremogelijkheden (of wat belastende informatie klaar hebt liggen) gaat elk principe opzij. Het feit dat ze geen enkel risico willen lopen, betekent dat al te stompzinnige beleidsmaatregelen uitblijven (hoewel de persvrijheid in Nederland helaas ver te zoeken is waardoor dit zelfreinigende mechanisme slecht werkt).
Een goed georganiseerde groep burgers kan dus veel meer bereiken buiten dan binnen de politiek. Erg veel ruggengraat hebben de meeste politici niet, waardoor een goed georkestreerde lobby van burgerlijke ongehoorzaamheid waar de meeste kiezers achter staan opmerkelijk veel effect kan hebben.
Op dit moment krijgt iedereen met het bereiken van het achttiende levensjaar automatisch bijna alle burgerschapsrechten die horen bij een volwassene. Zonder burgerschapsexamen.
Sommige dingen waar je alleen jezelf mee schaadt, denk aan het kopen van medicijnen op recept, mogen alleen artsen. Terecht?
Achttien jaar: arbitraire grens
Wilsbekwaamheid, het recht voor jezelf te beslissen, krijgen mensen in Nederland automatisch op hun achttiende. In de praktijk varieert de leeftijd dat mensen zelfstandig kunnen leven en beslissen uiteraard enorm.
Laura Dekker is volgens Jeugdzorg nog niet in staat een reis rond de wereld te maken. Lost een burgerschapsexamen dit dilemma op? Bron: Wikimedia Commons
Sommigen zijn op hun twaalfde of jonger al geestelijk volwassen en worden jarenlang beknot in hun mogelijkheden.
Denk aan het ‘zeilmeisje’ Laura Dekker, volgens veel vrienden en familie rijp genoeg om de solotocht rond de wereld te volbrengen, dat nu eindelijk, na jarenlang trammelant met Bureau Jeugdzorg, op reis kan.
Anderen worden nooit volwassen.
Vaak nemen ze dan rampzalige beslissingen waar ze vaak de rest van hun leven (of dat van anderen) mee verwoesten, denk aan de problemen door zwangerschappen, comadrinken of pooierboys.
Voordelen van een burgerschapsexamen
Met een burgerschapsexamen kan je dat voorkomen. We vragen een rijbewijs voor iemand die de weg op gaat, maar iedereen van achttien jaar of ouder kan bijvoorbeeld een veel te dure lening afsluiten, zonder te begrijpen dat hij of zij jarenlang tegen een faillisement aan gaat hangen.
Zelfs de meest gestoorde man of vrouw kan kinderen krijgen of een wurgcontract ondertekenen. Het is dan logisch een soort burgerschapsexamen in te voeren, waardoor dit soort ingrijpende beslissingen vereisen dat iemand weet waar het om gaat.
Je kan dan ook de burgerrechten flink uitbreiden. Zo kunnen er meer referenda komen.
Nu moet je voor de meeste medicijnen naar de huisarts. Laat mensen de keus de medicijnen ook online te bestellen m.u.v. zwaar giftige medicijnen en test hun kennis van de werking en bijwerkingen grondig. Ze kunnen zo hooguit zichzelf kwaad doen.
Hetzelfde geldt voor drugs. Als iemand bijvoorbeeld cocaïne wil gebruiken doet hij alleen zichzelf daar kwaad mee. Wel moet je dan zeker weten dat iemand de werking en consequenties van de drug kent.
Het voordeel: een grote bron van illegale en criminele inkomsten verdwijnt.
Hoe zou een burgerschapsexamen er uit moeten zien?
Kunnen lezen en schrijven is essentieel.
Om verstandige beslissingen te kunnen nemen moeten mensen over een bepaalde minimumhoeveelheid kennis beschikken, niet te emotioneel reageren en in staat zijn de gevolgen van een bepaalde handeling te overzien.
Kennis kan je toetsen met kennisvragen. Emotionele rijpheid is lastiger te toetsen, mogelijk door een opstel te laten schrijven over wat er in een bepaald persoon in een situatie omgaat.
Deze techniek kan je ook toepassen om te kijken hoe goed iemand kan overzien wat de gevolgen kunnen zijn van, zeg, je een avond bedrinken en met een aantrekkelijk persoon van het andere geslacht naar huis gaan.
Deelexamens of meer examens?
De burgerrechten die op ons achttiende in één keer worden toegekend, vereisen verschillende kennis en vaardigheden (of zoals dat tegenwoordig zo mooi heet: competenties). Een gekozen politicus moet bijvoorbeeld weten hoe de overheid waar hij mede de scepter over gaat zwaaien functioneert en, belangrijker, iets van het onderwerp waar hij over gaat beslissen afweten.
Ook moet er een systeem bedacht worden om psychopaten, corrupte schurken en meedogenloze carrièreratten te weren uit de politiek.
Ouders in spe moeten weten wat kinderen nodig hebben om gezond en gelukkig op te groeien en hier ook de rijpheid en empathie voor hebben: heel andere eisen dan aan een politicus. Je zou burgerrechten dus stukje bij beetje toe kunnen kennen. Een van de voorstanders van een burgerschapsexamen is de Vlaamse politicus Bart de Wever.
Geschiedenis van rangen en standen In de middeleeuwen bestond er in West-Europa een complexe rangen- en standenmaatschappij. Er waren meerdere ‘standen’, een soort erfelijke kasten: de adel, geestelijken (de hoge geestelijke functies waren gereserveerd voor de adel) en de derde stand, het gewone volk dat weinig te vertellen had. In de vroege middeleeuwen, afgeschaft onder druk van de rooms-katholieke kerk, bestond er nog lijfeigenschap, een vorm van slavernij. Horigheid was een beperkte vorm van slavernij waarbij het boeren verboden was hun land te verlaten en hield het veel langer vol.
Mannen hadden veel meer wettelijke rechten dan vrouwen. Niet-christenen werden ook gediscrimineerd. Vogelvrijen mochten door iedereen straffeloos dood worden geslagen en vormden dan ook vaak rondzwervende gewelddadige bendes om zichzelf in leven te houden.
Later kwamen de steden op. De ingezetenen van steden, ‘burgers’, kregen gegarandeerde rechten. Begin twintigste eeuw, met de invoering van het algemeen kiesrecht kwam er pas een einde aan de discriminatie van vrouwen, alhoewel de allerlaatste discriminerende regels nog maar kort geleden afgeschaft zijn.
Nu, begin van het derde millennium is er, althans wettelijk gezien, niet veel meer over van deze standenmaatschappij. In de praktijk speelt vriendjespolitiek in Nederland een nog bijna even grote rol speelt als in de pruikentijd. Denk bijvoorbeeld aan de manier waarop gewilde, lucratieve baantjes als burgemeester, topmanager of commissaris der koningin worden toebedeeld en de privileges die kinderen met rijke ouders genieten.
Burgerrechten nu, in Nederland In Nederland lopen vijf soorten mensen rond: Nederlandse staatsburgers, mensen met een verblijfsvergunning, EU-onderdanen, toeristen met een visum en illegalen. De eerste drie groepen mogen stemmen en gekozen worden als ze ingeschreven staan (en hebben recht op een uitkering), toeristen en illegalen niet.
De Nederlandse adel bestaat nog, maar heeft in theorie geen bijzondere rechten meer (al zijn ze sterk oververtegenwoordigd op hoge posten). De toestand van illegalen lijkt in veel opzichten op die van vogelvrijen, al mogen ze dan niet worden vermoord of gemolesteerd. De status van mensen die een verblijfsvergunning hebben aangevraagd (zoals asielzoekers) is in grote lijnen vergelijkbaar met die van toeristen, al worden ze vaak opgesloten in verkapte gevangenissen.
De tweede belangrijke onderverdeling is op leeftijd. De meeste burgerrechten, zoals stemrecht en het recht om als zelfstandig persoon te handelen, met een mooi woord wilsbekwaamheid, worden rond het achttiende jaar toegekend. Jongeren mogen tot hun 23e minder verdienen dan een oudere. Soms worden mensen (gedeeltelijk) wilsonbekwaam verklaard, bij een faillisement of als ze op worden genomen in een psychiatrische inrichting.
Emeritus Amerika-deskundoloog Maarten van Rossum vindt dat populisme snel moet verdwijnen.
Politieke partijen als de PVV en eerder de SP en LPF krijgen vaak het verwijt te horen dat ze ‘populistisch’ zijn. Verontrustend nieuws: het populisme blijkt veel dieper geworteld in de Nederlandse samenleving dan gedacht…
Volgens de gepensioneerde hoogleraar Amerikaanse geschiedenis Maarten van Rossem, een invloedrijk PvdA-lid en wereldberoemd in de Amsterdamse grachtengordel en omstreken, moet het populisme ‘snel verdwijnen’.
Ook de vooraanstaande Franse krant Le Monde, spreekbuis van de Franse elite, spreekt zijn zorgen uit over het populisme in België en Nederland en noemt het een ‘ziekte‘. De Nederlandse elite maakt zich grote zorgen over de opkomst van ‘populistische’ partijen, blijkt uit een recent onderzoek van de Volkskrant. Als de groten der aarde zich zo zorgen maken, moet er wel wat aan de hand zijn. Kortom: reden voor visionair.nl om even een kijkje te nemen in de keuken.
Wat is populisme? Volgens het woordenboek Van Dale is de definitie van populisme “het; o (min) neiging zich te richten naar de massa vd bevolking“. Een eenvoudige en heldere definitie, waarmee een aantal dringende vragen zijn te beantwoorden. Vanuit visionair oogpunt is natuurlijk vooral de vraag interessant: hoe ziet een land er uit dat wordt beheerst door het populisme?
Een aantal verontrustende conclusies zijn alvast te trekken. Het populistische gevaar is veel groter dan zelfs de grootste anti-populisten durven te vermoeden…
Parlementaire democratie is populistisch
Ed van Thijn vond populisme maar niets. Daarom draaide hij directe democratie zoals de gekozen burgemeester de nek om. Bron: Wikipedia/Sebastiaan ter Burg, CC BY-SA 2.0
Eén keer per vier jaar zijn er algemene verkiezingen. Hierbij geldt dat iedere stem even zwaar telt. Met andere woorden: de grote massa van het volk, niet een ter zake kundige elite, bepaalt welke partij het grootste wordt.
De stem van Achmed de straatveger uit Alblasserdam telt even zwaar als de stem van Mark de minister-president uit Den Haag. Hierbij zal de partij met, om Van Dale aan te halen, de sterkste neiging zich te richten tot de massa van het volk, normaliter de meeste stemmen halen. Kortom: de beslissing om algemeen kiesrecht in te voeren was een schandelijke knieval voor het populisme. Hiermee is de kiem gelegd voor de huidige opmars van populistische partijen.
Referendum en republiek zijn populistisch
U zou het niet geloven als u ex-veilingmeester Pechtold hoort oreren over het populistische gevaar, maar juist zijn partij D’66 was tot voor kort ernstig aangetast door dit verderfelijke virus.
Zo was D’66 in haar begindagen voorstander van invoering van de republiek. Met andere woorden: de meerderheid van de bevolking bepaalt op populistische wijze wie president wordt in plaats van het elitaire koningschap. Ook heeft D’66 in haar meer idealistische dagen geprobeerd het correctief referendum, waarbij de meerderheid van de bevolking rechtstreeks bepaalt wat voor besluit er wordt genomen, aangenomen te krijgen. Geen wonder dat antipopulist Ed van Thijn er in samenwerking met andere regenten werkelijk alles aan gedaan heeft, het referendum te torpederen.
De ware aard van het populisme ontmaskerd
Sommigen van u, waarde lezers, zullen het al vermoed hebben. Inderdaad, populisme en democratie zijn synoniemen. Populisme en democratie zijn hetzelfde. Met andere woorden: mensen die zich tegen het populisme keren, willen in werkelijkheid minder democratie. Begin negentiende eeuw, denk aan het Congres van Wenen, werden democraten dan ook gezien als groot gevaar door de toenmalige elite. Nu denkt men weinig beter over het populisme.
Personen uit een elite willen zich, net als iedereen, graag beter voelen dan andere mensen en ook meer te zeggen hebben. Alleen, dat al te hardop zeggen is niet zo verstandig als je niet ontmaskerd wilt worden als antidemocratisch. Kortom: de geschiedenis herhaalt zich weliswaar niet, maar rijmt wel.
Zowel door links, door islamcritici als door de islamieten zelf wordt de islam zwaar overschat. Laten we ons liever met echt belangrijke dingen bezig houden.
De islam, volgens islamhaters
Volgens islamcritici zoals Geert Wilders en hiervoor Pim Fortuijn, is de islam de grootste geopolitieke bedreiging van Nederland. Het gaat, stellen zij, om een totalitair geloof dat er naar streeft om de wereld te onderwerpen aan de islamitische wetten.
Zij wijzen op het relatief hoge percentage kinderen met een islamitische achtergrond, in 2003 ongeveer 15% van alle pasgeborenen. Een ander argument: de dwangmatige manier waarop de islam wordt opgelegd door en aan veel islamieten. Zij gaan er van uit dat er een vrijwel volmaakte groepsdwang bestaat binnen de islamitische gemeenschap en dat deze voldoende is om islamieten te dwingen zich binnen de groep te handhaven. Mensen die dat niet met hen eens zijn, zien ze als naïeve dwazen of landverraders.
De islam, volgens de ‘progressieven’
Volgens een tweede groep, die ruwweg samenvalt met de stemmers op zichzelf progressief noemende partijen, is er van islamisering geen sprake. Zij zien de islamieten vanwege hun politieke engagement en vaak anti-westerse gerichtheid als waardevolle bondgenoten in de strijd tegen het westerse imperialisme en de bekrompen conservatieven, vaak als ‘fascisten’ aangeduid, in eigen land. Ook zien ze de islamieten als de nieuwe joden, als de kanaries in de kolenmijn waarvan de behandeling laat zien of het fascisme weer opnieuw de kop op steekt.
De islam is in hun ogen in tegenstelling tot het christendom een niet-westerse godsdienst en hiermee een interessant ideologisch alternatief voor de neoconservatieven. De nogal conservatieve ideeën die veel islamieten er over vrouwen en homoseksualiteit op na houden, zien ze daarom doorgaans door de vingers. Zij beschouwen de islamieten als een kwetsbare groep die extra bescherming verdient.
Er bestaan veel gradaties tussen beide standpunten.
De islamieten hebben de steniging overgenomen van de joden.
De islam, volgens de islamieten zelf
Binnen de islamitische gemeenschap bestaan enkele, vaak overdreven, verschillen van mening over de rol die de islam en theologische bronnen van de islam moeten spelen. Vrijwel alle islamieten achten hun islamitische identiteit belangrijker dan bijvoorbeeld hun afkomst: ze beschouwen zichzelf voor alles als ‘moslim’. Dat komt ook tot uiting in de naamgeving: vrijwel alle kinderen van islamitische ouders krijgen een islamitische naam, vaak afkomstig van een namenlijst uit het land van herkomst.
Dit patroon zien we terug in de meeste islamitische gemeenschappen. In de praktijk blijkt afkomst echter een belangrijke rol te spelen: de reden dat de samenwerking binnen islamitische organisaties uitgesproken lastig is. De mate van het praktiseren van godsdienstige leefregels verschilt enorm, variërend van burqa-dragende vrouwen en mannen met lange baard die geld inzamelen voor de heilige oorlog tot islamieten die alcohol drinken en varkensvlees eten.
Samengevat: ‘de islam’ is vooral belangrijk als identiteitsbepalende factor. De solidariteit en identificatie met de eigen groep is zeer groot. De mening over wat ‘de islam’ is, of wat een goede islamiet is, loopt ook ver uiteen.
De oplossing: schaf ‘de islam’ af
Er blijkt dus totale begripsverwarring te zijn over wat met ‘de islam’ bedoeld wordt. Soennieten, sji’ieten en meer verlichte islamieten, jihadisten, seculieren en soefi’s zijn het veel punten radicaal met elkaar oneens en laat ik het over de niet-islamieten maar niet eens hebben.
Ook is het pakket waar ‘men’ het meestal wel over eens is dat het bij ‘de islam’ hoort, een samenraapsel van dingen die verreweg de meeste islamieten weerzinwekkend en belachelijk vinden, denk aan het stenigen van overspeligen, het verbod op muziek en het ‘recht’ om krijgsgevangen vrouwen van een vijandelijk volk seksueel te misbruiken, tot dingen waar zelfs de meest fanatieke islam-hater zich in zal kunnen vinden, zoals het gebod in de koran dat iedereen moet wedijveren in goede daden en dat slaven vrijlaten goed is.
Kortom: door over ‘de islam’ te spreken wordt onnodig verwarring geschapen. Wil een islamiet zichzelf niet vereenzelvigd zien met de bebaarde taliban-terroristen, dan moet hij zich geen islamiet noemen. Wil een islamhater niet dat ‘fatsoenlijke’ islamieten de dupe worden van islamhaat, dan moet hij ook niet over ‘de islam’ spreken.
Schaf ‘de islam’ als identiteitsbepalende constructie af en behandel elkaar als mens. Geloof of godsdienst mag nooit een excuus zijn om dingen te doen die anders niet door de beugel kunnen of mensenrechten te schenden. ‘De islam’ bestaat niet, ‘moslims’ en ‘ongelovigen’ bestaan niet. Er bestaan alleen mensen. Laten we ons met de werkelijke problemen bezig houden.
