Elektrische stroom maakt expert

Het kost ongeveer tienduizend uur oefening om ergens expert in te worden. Er is nu een apparaat ontwikkeld dat deze periode drastisch inkort. Maak je klaar voor schokkend nieuws.

De ijzeren tienduizend-uren regel
Het kost ongeveer tienduizend uur om tot de top van een bepaald vakgebied te gaan behoren. Dit geldt voor totaal verschillende vakken variërend van pianovirtuoos tot natuurkundige of topsporter. Dit bleek uit onderzoek van de Deens-Amerikaanse psycholoog Anders Ericssen. In deze tienduizend uur worden de neuronen in het brein van de beoefenaar geherstructureerd. Dit vereist de nodige oefening en concentratie, die spelenderwijs wordt bereikt met flow.

Flow: moeiteloze productiviteit
Er zijn van die momenten dat het werk haast vanzelf lijkt te gaan en er zonder dat je er bij stilstaat heel veel uit je handen komt. De Hongaars-Amerikaanse psycholoog Mihaly Csikszentmihalyi noemde deze zen-achtige bewustzijnstoestand flow. Als je in flow bent, werken je hersens zonder haperingen. Je zelf lost op in het uitvoeren van je taak, waardoor je brein op maximale capaciteit werkt. Als werkenden de hele dag voortdurend in flow zouden zijn, zou de arbeidsproductiviteit tientallen procenten hoger liggen. Geen wonder dus dat er veel onderzoek wordt gedaan naar het wezen van flow en manieren om deze bewustzijnstoestand te bereiken. Als beoefenaars van een bepaalde discipline in flow raken, zullen ze snel uitgroeien tot experts. Raakt iemand zelden in flow, dan zal hij er al snel het bijltje bij neergooien. Flow is onder bètawetenschappers niet erg populair. De term is doortrokken van mystieke en meditatieve connotaties. Pas eind jaren zeventig definieerde de toen jonge Csikszentmihalyi de staat helder en maakte het mogelijk er empirisch onderzoek naar te doen – wat hij ook deed. Interviews met talenten op divers gebied (van schaakgrootmeesters tot topwiskundigen en balletdansers) maakten hem duidelijk dat flow vier kenmerkende eigenschappen heeft.

1. Een intense, gefocuste absorptie die het tijdsbesef doet wegvallen.
2. Autoteliciteit: wat je doet is al beloning in zichzelf.
3. De taak die je verricht is niet te simpel en niet hopeloos moeilijk.
4. Het werk lijkt als vanzelf te gaan.

Flow en hersengolven
Csikszentmihalyi ontdekte met de in die tijd primitieve elektro-encefalogrammeters, dat bij flow de voorhoofdskwabben, vlak achter het voorhoofd, minder actief zijn. De beste schaakspelers bleken de minste activiteit in dit hersendeel te hebben. De reden: zelfkritische gedachten, het gevolg van de werking van de voorhoofdskwabben, belemmeren flow. Latere studies, onder andere aan golfers, zie The International Journal of Sport and Society, vol 1, p 87, bevestigden deze bevindingen en onthulden dat op het moment dat flow optreedt, er een plotseling piek in alfagolven optreedt. Dit type hersengolven, met een frequentie van rond de zeven hertz, treedt ook op tijdens de REM- (droom)slaap. Daarnaast ademden de mensen in flow rustiger en daalde het tempo van hun hartslag – ook een teken van ontspanning. In meerdere andere studies werden soortgelijke effecten in andere sporten gevonden.

Omgekeerd bleek het leren opwekken van alfagolven (dat kan met neurofeedback: iemand probeert het voor hemzelf zichtbare hersengolfpatroon te beïnvloeden door anders te denken) ook het succes bij het sporten te verveelvoudigen. Het kostte hen minder dan de helft van de tijd van de controlegroep om nauwkeurig te leren schieten. (The International Journal of Sport and Society, vol 1, p 87). Neurofeedback is alleen verre van gemakkelijk. Ook alfagolven leren op te wekken is niet gemakkelijk. Gelukkig lijken bepaalde machines hetzelfde effect te kunnen bereiken.

Apparaat wekt flow op
Een simpel apparaat, dat in feite neerkomt op een 9-voltbatterij met twee elektroden, bereikt dit effect. De positieve elektrode wordt verbonden met de slaap en de negatieve elektrode met de linkerarm. Ongevaarlijk is dit niet. Als één van de elektroden tussentijds wordt verwijderd kan  de proefpersoon enkele seconden blind worden.

Deze techniek staat bekend als transcranial direct current stimulation (tDCS) en wordt nu door het Amerikaanse leger gebruikt om sluipschutters nog sneller op te kunnen leiden. Via de elektroden loopt een stroom van 2 milliampère door het deel van de hersenen dat objecten herkent. De milde elektrische schok depolariseert de neurale membranen in de regio, waardoor de cellen gevoeliger voor signalen worden. Weisend, de onderzoeksleider, denkt net als veel collega-neurologen dat dit de vorming van nieuwe neurale paden stimuleert op het moment dat iemand een vaardigheid praktiseert. Door deze techniek  kunnen sluipschutters nu met een factor 2,3 sneller vijanden herkennen en dus neerschieten (Experimental Brain Research, vol 213, p 9). Onverklaarbaar worden deze lange termijn veranderingen voorafgegaan door een flow-achtig gevoel, veroorzaakt door de elektrische stroom. Voor mensen die experimenteren met tDCS lijkt de tijd zeer snel te verstrijken. Hun bewegingen worden automatischer. Zelf ervaren ze kalme, gerichte concentratie – en een grote sprong vooruit in prestatie. Waarom is niet duidelijk. Sommigen denken dat het te maken heeft met het uitschakelen van de voorhoofdskwabben door de stroom – het effect van flow. Niet iedereen is echter even lovend. We weten immers niet waarom het effect optreedt. Wellicht treden er in andere delen van de hersenen ongewenste veranderingen op. Ook treedt het flow-effect alleen op als de elektroden op bepaalde plaatsen worden geplaatst.

Zelf experimenteren
Machines die transcranial direct current stimulation (tDCS) leveren kosten rond de zesduizend euro per stuk. De makers verkopen ze doorgaans alleen aan onderzoekers. Toch laten enthousiaste tDCS hobbyisten zich hierdoor niet afschrikken. Op online forums volop levendige beschrijvingen van home-made experimenten, inclusief akelige beschrijvingen van blunders die in één geval iemand tijdelijk blind achterliet. De reden dat mensen deze risico’s nemen is vermoedelijk de steeds zwaardere prestatiedruk Met het oprukken van computers en kunstmatige intelligentie is de mens steeds vaker de zwakste schakel. Steeds meer mensen grijpen daarom naar dit soort middelen.

Bron:
New Scientist