Het vaccin tegen de pokken maakte het mogelijk voor het eerst in de geschiedenis van de mensheid een infectieziekte uit te roeien. Nu kan het helpen kanker uit te schakelen. Het enzym verdubbelt namelijk de levensverwachting van patiënten met gevorderde leverkanker.
Pokkenvaccin toch nog nuttig
Het verzwakte virus waaruit het pokkenvaccin wordt bereid, Vaccinia, blijkt een opmerkelijke voorliefde voor tumoren aan de dag te leggen. Het virus tast vooral kankercellen aan omdat ze het antiviruseiwit interferon niet meer maken.
Experimenten in 2007 toonden aan dat dit vaccin een interessante nieuwe toepassing kan krijgen: het vernietigen van kankergezwellen[2].
Genetisch gemanipuleerd virus infecteert bijna alleen kankercellen
Onderzoekers van het bedrijf Jennerex Biotherapeutics[1] (genoemd naar de Europese ontdekker van het pokkenvaccin, Edward Jenner) in San Francisco brachten twee wijzigingen aan in het DNA van het virus. Ten eerste verwijderden ze de genetische code voor thymidine kinase, een voor het virus essentieel enzym, dat niet in gezonde cellen voorkomt maar in kankergezwellen overvloedig aangemaakt wordt. Zo kon het virus alleen kankercellen aantasten. Ten tweede maakt het virus een signaalstof (een cytokine), die menselijke immuuncellen aanlokt. Het gevolg: het virus vermenigvuldigt zich alleen in kankergezwellen en trekt bovendien een zwerm aan agressieve immuuncellen richting het gezwel aan.
Dit verhoogde de gemiddelde overlevingsduur in dertig patiënten met vergevorderde leverkanker aanzienlijk. Zij bleven na toediening van het vaccin veertien maanden in leven, vergeleken met zeven maanden voor de controlegroep die een lage dosis van het vaccin toegediend kreeg.
Ook andere kankersoorten in onderzoek
Jennerex startte de proeven bij deze terminale groep omdat ze niet meer lang te leven hadden (dus de resultaten snel zichtbaar werden). Wat vermoedelijk ook een voordeel van deze groep was, is dat toestemming voor riskante experimenten makkelijker te krijgen is. Het bedrijf plant nu vervolgonderzoeken bij patiënten met leverkanker in een vroeger stadium. Over de hele wereld is leverkanker de op twee na dodelijkste kankersoort en er is een groot tekort aan effectieve behandelmethoden. Jennerex wil het virus ook testen op mensen met endeldarmkanker, een andere veel voorkomende kankersoort die weinig vatbaar is voor andere behandelingsvormen.
Oncolytische virussen steeds belangrijker alternatief voor chemotherapie
Oncolytische virussen, virussen die kankergezwellen uiteen laten vallen, worden niet voor niets steeds vaker gezien als alternatieve kankertherapie. De biotech-gigant Amgen slokte het bedrijf BioVex op voor een miljard dollar[4]. Dat laat duidelijk zien dat deze nieuwe antikankerbehandeling wel eens heel erg belangrijk kan gaan worden. Zou dit de langgezochte golden bullet tegen kanker vormen?
Bronnen
1. Jennerex corporate website
2. Steve Thorne et al., Rational strain selection and engineering creates a broad-spectrum, systemically effective oncolytic poxvirus, JX-963, Journal of Clinical Investigation, 2007 (gratis toegankelijk)
3. Jennerex Presents Final Data From JX-594 Randomized Phase 2 Clinical Trial Showing Statistically Significant Survival Benefit in Patients with Advanced Liver Cancer , Jennerex press release (2011)
4. Persbericht AmGen (2011)
Dit verhoogde de gemiddelde overlevingsduur in dertig patiënten met vergevorderde leverkanker aanzienlijk. Zij bleven na toediening van het vaccin veertien maanden in leven, vergeleken met zeven maanden voor de controlegroep die een lage dosis van het vaccin toegediend kreeg.
Is dit wel ethisch verantwoord om één groep een hogere dosis te geven dan de andere groep?
Als ik mee zou doen aan de test, dan wil ik de hoge dosis.
Ja idd waarom hebben ze het niet met muizen gedaan ?
Hmm, waarom niet op muizen? Ik denk vanwege het feit dat zij dit op mensen wilden testen. Klinkt misschien als een stom antwoord, maar het lijkt mij logisch dat als je resultaat wilt behalen bij mensen, je moét testen op mensen.
Wellicht hebben ze al op muizen of ratten getest en testen ze nu op mensen, maar hoe dan ook, ook daarna zullen mensen als proefkonijn moeten dienen.
@Max
Of het ethisch verantwoord is laat ik aan de medici over, ik vind het in ieder geval wenselijk dat er zoveel mogelijk onderzoek gedaan wordt naar de genezing van kanker.
Dat de ene groep een lagere dosis kreeg dan de andere is logisch, anders kun je niet meten.
Wat ik zelf minder ethisch vind is het feit dat terminale patienten makkelijker als proefkonijn te gebruiken zijn dan mensen die niet zo snel doodgaan.
Het gaat immers om de volksgezondheid, ‘ethische beperkingen’ zijn goed voor het gevoel, niet voor de vooruitgang in deze.
Wordt dit ook aan de proefpersonen verteld dat ze in de groep kunnen zitten die een mindere hogere dosis krijgen?
Kunnen zitten: ja, neem ik aan.
Voor een dubbelblind onderzoek mogen zowel patiënt als behandelaar niet weten welke patiënt welke behandeling krijgt.
Proeven worden meestal eerst op dieren gedaan. Uiteraard zijn klinische trials nodig om uit te testen of het medicijn ook bij mensen werkt, er zijn nogal grote lichamelijke verschillen tussen mensen en muizen.
Overigens wordt het pokkenvaccin al ruim twee eeuwen toegepast. De bijwerkingen zijn dus al bekend; hiermee is de behandeling ook ethisch verantwoord.
Ik ga geen oncolytische virotherapie krijgen denk ik, ze hebben het alleen maar over chemotherapie tegen mij.
Chemotherapie is weinig elegant, maar ze moeten iets verzinnen om de uitzaaiingen te stoppen. Oncovirussen zijn overigens een experimentele behandeling. Maar dat artsen in Nederland behoorlijk conservatief zijn, is wel duidelijk. https://en.wikipedia.org/wiki/Oncolytic_virus#Engineering_oncolytic_viruses