Atoombommen, een voorbeeld van rampzalige techniek.

Staat techniek los van goed en kwaad?

Volgens veel mensen is techniek een middel dat ten goede of ten kwade aangewend kan worden, maar zelf moreel neutraal. In de handen van verstandige, gewetensvolle mensen geldt voor elke techniek, dat deze beter wel kan bestaan dan niet. Maar… klopt dit wel? Of bestaat er inherent weldadige en kwaadaardige techniek? En zo ja, is er dan een bepaalde mentale houding waarmee je als uitvinder dit soort technieken vermijdt en alleen “goede” techniek gaat ontwikkelen?

Moordzuchtige en rampzalige techniek

Atoombommen, een voorbeeld van rampzalige techniek.
Atoombommen, een voorbeeld van rampzalige techniek.

Mensen zijn niet altijd even aardig voor elkaar. Tot de komst van moderne techniek vielen de gevolgen  mee, alhoewel de burgeroorlog in Rwanda bewees dat ook met primitieve wapens de meest afgrijselijke slachtpartijen zijn te begaan. Met de komst van vuurwapens en massavernietigingswapens als atoombommen en gifgas zijn de gevolgen van menselijke haat en agressie veel erger geworden.

Het is vrijwel onmogelijk om een nuttige toepassing voor gifgas of atoombommen te bedenken. De Sovjets gebruikten atoombommen om seismisch onderzoek mee te doen, maar ook dit leverde enorme vervuiling op. Ook om plaagdieren te bestrijden zijn er veel effectievere methoden dan een ruimte vol te pompen met gifgas.

Er zijn ook technieken die weliswaar op zich geen kwaadaardig doel hebben, maar wel uitermate vervelende gevolgen hebben. De chemicus Thomas Midgley veroorzaakte met twee rampzalige uitvindingen enkele van de ergste milieuproblemen ooit: de ozonlaagvernietigende CFK’s en tetra-ethyllood om benzine mee te “verrijken”, waardoor honderdduizenden kinderen over de hele wereld hersenschade op hebben gelopen. Overigens strafte het noodlot hem later alsnog: hij overleed toen hij zichzelf had verstrikt in een vernuftig toestel om zich uit bed te laten takelen. Het is waarschijnlijk geen toeval dat een en dezelfde persoon verantwoordelijk was voor meerdere rampzalige technieken.

Wat maakte Thomas Midgley een rampzalig uitvinder?
Uit zijn biografie is af te leiden dat Midgley koste wat kost succes wilde hebben, zijn vader Thomas Midgley senior wilde overtreffen. Hierbij was hij bereid zeer ver te gaan en beschikte over een monomane gedrevenheid. Zo procedeerde hij een concurrent die waarschuwde tegen de gezondheidsklachten die ontstonden door tetra-ethyllood kapot. Ook bagatelliseerde hij de gevallen van krankzinnigheid van personeel dat in een proeffabriek, waar het dodelijk giftige goedje werd geproduceerd, werkte en goot bij een publieke demonstratie het middel over zijn handen. Dat laatste leverde hem een ernstige loodvergiftiging op, wat hij uiteraard stil hield.

We kunnen dus concluderen dat het de combinatie van vindingrijkheid, monomanie en een genadeloze winnaarsmentaliteit, is die Midgley bracht tot het veroorzaken van hersenafwijkingen bij honderdduizenden kinderen.

Is er een manier om uitvindingen te ontwikkelen die alleen gunstige effecten hebben?

Uitvindingen vergroten onze mogelijkheden. Mogelijkheden kunnen gebruikt worden voor  weldadige, of juist verwoestende dingen.  Een 3D-printer kan worden gebruikt om een reactor voor medicijnen te printen, of voor het printen van wapens. Algemeen toepasbare “enabling” uitvindingen zijn een tweesnijdend zwaard, maar pakken overwegend positief uit.  Over het algemeen pakken symptoombestrijdende uitvindingen negatief uit. Zowel Midgley’s tetraethyllood als CFK’s vallen in deze categorie.

Met een beter apparaatontwerp zijn deze twee uitvindingen niet nodig. Diesel werkt zonder enig anti-klopmiddel, laat staan het dodelijk giftige tetra-ethyllood. Sterker nog, de explosie van een dieselmengsel is precies wat gewenst is.  Koelkasten kunnen nog beter gekoeld worden met ammoniak dan met CFK’s. Ammoniak ruikt weliswaar niet erg fris, maar is een natuurlijke stof. En heeft door de hogere verdampingswarmte waarschijnlijk zelfs nog betere koeleigenschappen dan CFK’s. Niet voor niets worden ijsbanen zoals Thialf in Heerenveen gekoeld met ammoniak. Dus achteraf gezien, waren zowel CFK’s als tetra-ethyllood niet nodig geweest, als we hadden gekozen voor ammoniak resp. dieselmotoren. Wat denken jullie?

6 gedachten over “Staat techniek los van goed en kwaad?”

  1. Techniek staat nooit los van goed of kwaad, degene die techniek ontwikkeld heeft altijd 1 of meerdere doelen voor ogen waarvoor die technieken geschikt zijn waarbij altijd door die persoon afwegingen gemaakt worden. Deze afwegingen leiden altijd naar een ethische balans tussen goed en kwaad. Goed of kwaad heeft dan altijd een overwicht. Er bestaan geen uitvindingen of technieken die helemaal geen gevolgen hebben, of ze moeten nooit zijn geopenbaard of uitgevoerd.

  2. Technieken hebben ook een naam en dan weet ik er wel een paar:
    Terrorisme, abortus provocatus, vivisectie, vrouwenbesnijdenis, asbestverwerking, sommige fokprogramma`s, de voedselbereiding bij ganzelever, kikkerbillen en kreeft, over halalslachten zijn de meningen verdeeld, en het verkrijgen van (zeehonden) bont.

    1. Julie,

      Ik begrijp wat je bedoeld, je noemt idd een aantal walgelijke praktijken op die technieken kunnen zijn of gevolgen zijn van technieken. Bedenk wel: Van alles wat je opnoemde zijn de meningen verdeeld, terrorisme hoeft niet perse slecht te zijn, wie bepaald namelijk wie een terrorist is? De dictator die het volk terroriseert of de vrijheidstrijder die terrorist word en probeert die dictator af te zetten? Is abortus werkelijk zo slecht? Als je vantevoren weet dat je een kind op de wereld gaat zetten die maar 2 jaar gaat leven in erbarmelijke ziekelijke omstandigheden met groot lijden… De voedselbereiding van ganzelever, daar is niks mis mee, het fokprogramma voor ganzen voor diezelfde voedselbereiding…tsja, daar zijn nogal wat walgelijke ideeen over. Nou ja, je snapt het, alles heeft een voor en tegen. Een echte wetenschapper hoeft zich niet druk te maken over die gevolgen (ik vind eigenlijk van wel), wetenschappers willen alleen maar dingen weten en goede dingen doen voor de mensheid met die kennis ook al lukt het ze niet altijd. Kijk maar naar de meest beroemde oorlogsmisdadiger ooit: Albert Einstein. Hij was geniaal en wist vantevoren wat zijn atoombom zou gaan aanrichten, toch gaf hij zijn uitvindingen af aan een oorlogszuchtig land waarvan hij vantevoren al wist dat ze zijn bom zouden gaan gebruiken op tientallenduizenden onschuldige mensen.

Laat een antwoord achter aan Barry Reactie annuleren