Visionaire onderzoekers brengen winstgevende farma-goudmijn ernstig in gevaar

Slecht nieuws voor de farmaceutische industrie. Na de teloorgang van de eens zo lucratieve statine-miljardenzwendel dreigt nu een andere grote goudmijn voor farmaceutische bedrijven, kankertherapie, ernstig aangetast te worden. Fysicus en astrobioloog Paul Davies heeft namelijk een onverwacht paradigma voor kanker gevonden. Wat betekent dit voor de behandeling van kanker?

Wat houdt kanker in?
Kanker is de ongecontroleerde deling van lichaamscellen, vaak na een virus- of bacterie-infectie of blootstelling aan een oncogene stof of straling.

Kanker, de ongecontroleerde deling van lichaamscellen, is op dit moment de meest voorkomende doodsoorzaak in veel ontwikkelde landen, waaronder Nederland en België[1]. Hoewel op dit moment zo’n zestig procent van alle patiënten geneest van deze verwoestende groep ziekten, zijn zij doorgaans voor het leven getekend. Dit mede dankzij de gevolgen van bestraling, chirurgie en chemotherapie. Kortom: kanker is een ernstig maatschappelijk probleem dat jaarlijks voor vele miljoenen verwoeste levens zorgt. Een effectieve oplossing voor kanker zal alleen al in Nederland vele honderdduizenden mensjaren, doorgaans met een veel hogere levenskwaliteit, opleveren.
Kanker wordt nog door veel raadsels omgeven. Hoe komt het dat lichaamscellen plotseling gaan groeien en gedrag vertonen dat meer lijkt op dat van bijvoorbeeld schimmels of poliepen dan van een hoger organisme? Waarom is vatbaarheid van kanker niet al miljoenen jaren geleden door natuurlijke selectie verdwenen?

‘Kanker terugslag naar eerdere levensfase’
Volgens een nieuwe theorie, ontwikkeld door fysicus Paul Davies en zijn collega’s van een multidisciplinair onderzoeksinstituut op het gebied van astrobiologie, is kanker een gevolg van het terugvallen van cellen in een groeipatroon van onze verre voorouders. De embryonale ontwikkeling volgt in grote lijnen de evolutie die het dier in kwestie heeft doorlopen. Zo heeft het embryo van de mens eerst iets weg van een holtedier (blastula), vervolgens van een worm, daarna een vis etcetera (inclusief de vorming van proto-kieuwen). Opmerkelijk is dat kankergezwellen vaak dezelfde gedragingen vertonen.

Een tweede kenmerk van kankercellen is dat zij vaak terugvallen op een zuurstofloze techniek om glucose af te breken, gisting. Dit levert per suikermolecuul minder dan 10% van de hoeveelheid ATP (de directe energiedrager in cellen)m op, maar stelt cellen in staat in een zuurstofloze omgeving te overleven. Een overblijfsel van het Precambrium, toen er veel minder vrije zuurstof op aarde voorkwam dan nu, aldus Davies. Kanker zou dan ook veroozaakt worden door het inschakelen van slapende genen, die cellen in ‘survival mode’ brengen.

Geneesmiddel tegen kanker?
Als deze theorie klopt, zou een universeel geneesmiddel tegen kanker dichtbij liggen. Immers, deze genen zijn bekend. Deze worden namelijk aangeschakeld tijdens de embryonale ontwikkeling van cellen. Er moeten dan epigenetische middelen worden ontwikkeld, die deze genen weer uitschakelen.  De laatste jaren wordt veel onderzoek gedaan naar epigenetica, het gen-regelmechanisme dat bepaalde genen aan- of juist uitschakelt, bijvoorbeeld door aan een gen een methylgroep te hangen. Inderdaad zijn de eerste epigenetische kankerbestrijdende medicijnen al uitgerold.

Lees ook
‘Kankergezwel is oeroud dier’

Bronnen
1. Kanker nu doodsoorzaak nummer 1 – CBS (2009)
2. Cancer is a default cellular ‘safe mode’, physicist proposes – Physics World (2013)